Morgunblaðið - 27.07.2002, Síða 12

FRÉTTIR
12 LAUGARDAGUR 27. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Í BRÉFI Íslandsbanka til einka-
væðingarnefndar, þar sem óskað
er eftir viðræðum um kaup á
a.m.k. fjórðungshlut ríkisins í Bún-
aðarbanka Íslands og Landsbanka
Íslands, segir að íslenska banka-
kerfið sé dýrt í samanburði við
helstu viðmiðunarlönd. Bjarni Ár-
mannsson, forstjóri Íslandsbanka,
segir jafnfram að hann hafi trú á
að finna megi lausn bæði með tilliti
til samkeppni og hagræðingar á
fjármálamarkaðinum.
Hagræðingin enn
hraðari annars staðar
Bjarni segir að ástæðan fyrir er-
indi Íslandsbanka til nefndarinar
sé fyrst og fremst sú að hjá Ís-
landsbanka hafi menn í alllangan
tíma séð að kostnaður í bankakerf-
inu sé allnokkru hærri en gengur
og gerist í okkar helstu viðskipta-
löndum og hafi raunar verið lengi.
„Þótt hagræðing hafi náðst fram
hér að einhverju marki á undan-
förnum árum hefur hagræðingin
orðið enn hraðari annars staðar.
Ef þessi liðir eru kostnaðarsamari
hér en annars staðar er íslenskt
samfélag að þessu leyti ósam-
keppnishæfara því það kemur nið-
ur á bæði viðskiptalífinu og al-
menningi. Við sjáum að helsta
leiðin til kostnaðarlækkunar er í
gegnum samruna og stækkun ein-
inga. Þannig að þegar ríkissjóður
auglýsir bréf í ríkisbönkunum til
sölu finnst okkur mjög eðlilegt að
við komum fram sem þátttakandi í
þeim umbreytingum sem framund-
an eru. Við teljum okkur hafa
nokkra reynslu á þessu sviði þar
sem Íslandsbanki er til orðinn úr
nokkrum fyrirtækjum og við telj-
um okkur hafa sýnt það að við höf-
um náð þokkalegum rekstrarár-
angri á undanförnum árum í
bankanum, segir Bjarni.“
Lausn með tilliti til bæði
samkeppni og hagræðingar
Aðspurður um samkeppnismálin
á fjármálamarkaði, m.a. með hlið-
sjón af úrskurði Samkeppnisstofn-
unar á sínum tíma um samruna
Búnaðarbanka og Landsbanka,
segir Bjarni að menn hafi skoðað
þau mál og menn leggi út í þetta
ferli nokkuð sannfærðir um að það
megi ná viðunandi lausn með tilliti
til samkeppni annars vegar og
rekstrarhagræðingar hins vegar.
„Við leggjum ríka áherslu á að ef
af einhverju verður verði það unn-
ið í samvinnu og sátt við sam-
keppnisyfirvöld. Það er auðvitað
lykilatriði að hér ríki samkeppni á
markaðinum.“
Bankaráð Íslandsbanka sendi í
gær frá sér yfirlýsingu þar sem
rökstudd er þátttaka bankans í út-
boðinu.
„Bankaráð Íslandsbanka hf. vís-
ar til auglýsingar nefndarinnar þar
sem óskað er eftir tilkynningum
frá áhugasömum fjárfestum um
kaup á hlut ríkissjóðs í Lands-
banka Íslands hf. og Búnaðar-
banka Íslands hf. Bankaráðið ósk-
ar af þessu tilefni eftir viðræðum
við nefndina með hliðsjón af eft-
irfarandi.
Íslandsbanki hf. er stærsti banki
landsins og varð upphaflega til úr
samruna fjögurra viðskiptabanka
og síðar samruna við FBA, sem
myndaður var með samruna fjár-
festingarlánasjóða ríkisins. Innan
Íslandsbanka er því saman komin
mikil þekking og reynsla á samein-
ingu fjármálafyrirtækja. Bankinn
hefur jafnframt sýnt betri afkomu
en keppinautarnir, sem byggir
fyrst og fremst á lægri tilkostnaði.
Með sameiningum og hagræðing-
arstarfi í kjölfar þess hefur náðst
að lækka rekstrarkostnað umtals-
vert. Þannig var kostnaðarhlutfall
Íslandsbanka árið 2001 55% en á
sama tíma 66,2% í Landsbanka og
70,8% í Búnaðarbanka. Við vekjum
líka athygli á því að á síðasta ári
fækkaði störfum í Íslandsbanka
um rúmlega 50 meðan starfsfólki
fjölgaði hjá öðrum.
Fjárhagsstaða, þekking og
reynsla til staðar
Eigið fé Íslandsbanka var 20
milljarðar króna í lok mars sl. og
eiginfjárhlutfall á CAD-grunni var
þá 12,3%. Bankinn hefur því að
okkar mati fjárhagsstöðu, þekk-
ingu og reynslu á fjármálamarkaði
sem gerir hann hæfan til að taka
þátt í enn frekari uppstokkun í
bankakerfinu.
Að mati bankaráðs Íslandsbanka
er lækkun kostnaðar lykilatriði í
þróun íslenska bankakerfisins á
næstu árum. Það virðist nánast
sama frá hvaða sjónarhorni litið er
að íslenska bankakerfið er dýrt í
samanburði við helstu viðmiðunar-
lönd. Þó hefur hér á landi orðið
töluverð hagræðing síðasta áratug-
inn. En víða erlendis hefur hag-
ræðingin orðið enn meiri á sama
tíma.“
Þá segir í bréfinu að árið 2001
hafi rekstrarkostnaður banka,
sparisjóða og fjárfestingarlána-
sjóða alls verið 33,3 milljarðar
króna, eða 4,44% af landsfram-
leiðslu. Árið 1999 hafi hann numið
4,41%, sem sé nálægt því að vera
tvöfalt hærra hlutfall en á öðrum
Norðurlöndum og Bretlandi. Þar
sem tvö prósent af landsfram-
leiðslu samsvara 15–16 milljörðum
króna eru bankakerfi í þessum
löndum því ódýrari sem þeirri upp-
hæð nemur.
Einnig er bent á að starfs-
mannafjöldi í bankakerfinu á Ís-
landi er mun meiri, sem hlutfall af
fólksfjölda, en í sömu löndum.
Bankakerfið í Noregi sé þannig
u.þ.b. tvöfalt skilvirkara en hið ís-
lenska, þrátt fyrir strjálbýli í báð-
um löndum. 1,01% Íslendinga vinn-
ur í bankakerfinu en 0,54%
Norðmanna.
Hvert bankaútibú á Íslandi þjón-
aði 1.505 íbúum árið 1999, en í
Noregi eru tæplega 2.900 manns
um útibú. Í Bretlandi eru 5.217
manns um hvert útibú.
Litlar heildareignir
á stöðugildi
Í bréfinu kemur fram að óhag-
ræði af mörgum smáum einingum
endurspeglist m.a. í hlutfalli heild-
areigna á stöðugildi. Erlendir
bankar séu flestir mun hagkvæm-
ari á þann mælikvarða en íslenskir.
„Bankaráð Íslandsbanka,“ segir
í bréfinu, „telur að þessar tölur
sýni að bankakerfið á Íslandi sé
dýrt í samanburði við samkeppn-
islönd okkar. Lækkun kostnaðar-
ins er að okkar mati nauðsynleg og
mikilvæg. Lækkun þessa kostnað-
ar mundi hafa í för með sér um-
talsverðan þjóðhagslegan sparnað
og stuðla að minni fjármagnskostn-
aði heimila og fyrirtækja. Það eyk-
ur aftur á móti hagvöxt, arðsemi
fyrirtækja og ávöxtun sparnaðar.
Í þessu samhengi er augljóst að
hagkvæmni stærðarinnar gegnir
lykilhlutverki. Við teljum að frek-
ari samþjöppun í bankakerfinu sé
forsenda þess að unnt sé að leysa
úr læðingi æskilega kostnaðarhag-
ræðingu. Hins vegar höfum við
ríkan skilning á því sjónarmiði að
nauðsynlegt sé að hagræðingin
leiði ekki til skorts á samkeppni.
Það væri engum til góðs.
Við teljum að unnt sé að haga
uppstokkun kerfisins þannig að
þjónusta minnki ekki og að hag-
ræðing í útibúaneti verði eingöngu
á höfuðborgarsvæðinu. Við teljum
að ná megi þessu marki á þann
hátt að ásættanlegt verði fyrir
samkeppnisyfirvöld.
Ýmsir möguleikar
koma til greina
Að okkar mati koma ýmsir
möguleikar til greina varðandi út-
færslu þessara hugmynda.
Við erum reiðubúin til að ræða
hvort heldur er sameiningu á nú-
verandi grunni þ.e. með aðkomu
núverandi eigenda eða að Íslands-
banki einn eða í samvinnu við hóp
fjárfesta kaupi hlut ríkisins í öðr-
um hvorum bankanna. Í kjölfar
kaupa mundu nýir eigendur síðan
vinna að samruna bankanna.
Við ítrekum áhuga á því að eiga
viðræður við nefndina um þessi
mál og væntum svars við fyrstu
hentugleika.“
Bréf Íslandsbanka til framkvæmdanefndar um einkavæðingu
Lækkun kostnaðar lyk-
ilatriði í bankakerfinu
Íslandsbanki telur að
íslenska bankakerfið sé
dýrt í samanburði við
helstu viðmiðunarlönd
okkar. Bankinn hefur
óskað eftir viðræðum
um kaup á hlut í
Landsbanka og
Búnaðarbanka.
Morgunblaðið/Ásdís
Íslandsbankamenn telja nauðsynlegt að hagræða enn frekar á fjármálamarkaði.
ÝMISLEGT hefur gengið á síðan
þreifingar hófust um einkavæðingu
ríkisbankanna Landsbanka og
Búnaðarbanka. Eins og kom fram í
Morgunblaðinu í gær hafa fimm
aðilar sent inn tilkynningu til fram-
kvæmdanefndar um einkavæðingu
vegna áhuga á mögulegum kaupum
á a.m.k. fjórðungshlut ríkisins í
Landsbankanum og Búnaðarbank-
anum. Þar er í fyrsta lagi um að
ræða Íslandsbanka og í öðru lagi
Björgólf Guðmundsson ásamt
Björgólfi Thor Björgólfssyni og
Magnúsi Þorsteinssyni. Þá sendi
Þórður Magnússon fyrir hönd ým-
issa fjárfesta erindi til einkavæð-
ingarnefndar. Fjórði aðilinn er
Eignarhaldsfélagið Andvaki, Eign-
arhaldsfélagið Samvinnutrygging-
ar, Fiskiðjan Skagfirðingur, Ker
hf., Kaupfélag Skagfirðinga svf.,
Samskip hf. og Samvinnulífeyris-
sjóðurinn. Í fimmta lagi er Fjár-
festingarfélagið Kaldbakur, sem er
m.a. í eigu Samherja, KEA og Líf-
eyrissjóðs Norðurlands.
Tilboð Íslandsbanka 1998
Í ágúst 1998 gerði bankaráð Ís-
landsbanka, fyrir hönd bankans,
ríkisstjórninni kauptilboð í öll
hlutabréf ríkissjóðs í Búnaðar-
banka Íslands hf. Tilboðið hljóðaði
upp á átta milljarða króna, en á
þessum tíma var ríkissjóður eini
hluthafinn í Búnaðarbankanum.
Í lok þess sama mánaðar ákvað
ríkisstjórnin að hafna tilboðinu.
Finnur Ingólfsson, þáverandi við-
skiptaráðherra, sagði að rétt væri
að láta frekar reyna á rekstur
bankans í nýju rekstrarformi, en
honum hafði þá nýlega verið breytt
í hlutafélag. Um leið ákvað rík-
isstjórnin að gefa út 15% nýtt
hlutafé í ríkisbönkunum og leita
eftir heimild Alþingis til að selja
allt hlutafé í Fjárfestingabankan-
um. Hætt var við sölu á Lands-
banka og Búnaðarbanka að sinni,
en staðið höfðu yfir viðræður við
sænska SE-bankann um kaup á
eignarhlut í Landsbankanum.
Um einu og hálfu ári seinna, í
apríl árið 2000, var tilkynnt um
fyrirhugaða sameiningu Íslands-
banka og Fjárfestingarbanka at-
vinnulífsins. Hún var samþykkt á
hluthafafundum bankanna þann 15.
maí 2000. Við það varð til stærsti
banki landsins, Íslandsbanki-FBA.
Nafni bankans var breytt í Íslands-
banki á síðasta ári.
Í október árið 2000 beindi rík-
isstjórnin þeim tilmælum til banka-
ráða Landsbanka og Búnaðar-
banka að hefja viðræður um
samruna bankanna, um leið og ósk-
að yrði úrskurðar samkeppnisráðs
um það hvort samruninn samrýmd-
ist samkeppnislögum. Upphafs-
kostnaður vegna samrunans var
áætlaður 1,2 milljarðar króna, en
hreinn ávinningur um einn millj-
arður króna árlega.
Samruna BÍ og LÍ hafnað
Í desember það ár skilaði ráðið
niðurstöðum sínum í 120 blaðsíðna
skýrslu. Fyrirhugaður samruni var
talinn leiða til of mikillar sam-
þjöppunar og markaðsráðandi
stöðu og raska samkeppni á mörk-
uðum fyrir innlán og útlán.
Þegar álit samkeppnisráðs lá
fyrir var hætt við samruna bank-
anna tveggja og ákveðið að vinna
þess í stað að því að ljúka einka-
væðingu þeirra. Af því hefur ekki
orðið enn, en vegna samruna Bún-
aðarbankans við önnur félög hefur
hlutur ríkisins í honum minnkað
hratt. Hann er nú tæplega 55%.
Hlutur ríkissjóðs í Landsbankan-
um er rúmlega 48%, eftir sölu rík-
isins á 20% í júní.
Tæp 4 ár síðan Íslands-
banki gerði tilboð í BÍ
Á ýmsu hefur gengið varðandi sölu ríkisins á Landsbanka og Búnaðarbanka síðustu ár