Morgunblaðið - 27.07.2002, Side 34

LISTIR
34 LAUGARDAGUR 27. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
V
ið viljum vera skelfd
fórnarlömb. Enginn
dagur líður án þess
að einhvers staðar í
heiminum geri vís-
indamenn stórkostlega og ógn-
vekjandi uppgötvun, finni vís-
bendingar um hættu sem getur
dregið okkur til dauða ef allt
fer á versta veg. Loftið er fullt
af brennisteinssamböndum
vegna kola- og olíubrennslu,
skordýraeitur safnast upp í
náttúrunni, lyf sem linað hafa
þjáningar milljóna reynast hafa
stórhættulegar aukaverkanir.
Og áfram mætti telja.
Við heyrum þetta og sjáum,
megnið af þessu eru bara fréttir
en stundum gerist eitthvað sem
fangar athyglina sérstaklega.
Yfirleitt er það vegna þess að
nafnið á efninu/vörunni hljómar
kunnuglega,
við höfum
sjálf notað
þetta og velt-
um því nú
fyrir okkur
hver verði
næsta fórnarlambið. Ég?
Skelfingin er alltaf góð sölu-
vara, fyrir þá sem ekki eru í
beinni hættu getur unaðshroll-
urinn sem fylgir því að sleppa
naumlega verið ómótstæðilegur.
Þeir sem ekki viðurkenna þetta
fara sjaldan í bíó og hljóta að
vera lítið fyrir að grannskoða
eigin sálarkirnur.
Fréttamenn eru framleið-
endur og þurfa hráefni eins og
aðrir slíkir, þess vegna finnst
okkur ekki slæmt að geta í neyð
farið með stöngina í fljótin tvö
sem aldrei bregðast: Sjúkdóma-
staglið og heimsendaspárnar.
Þeir sem fylgjast með banda-
rískum sjónvarpsfréttastöðvum
vita að í hverjum fréttaþætti er
ein eða fleiri frásögn af ein-
hverju sem viðkemur sjúkdóm-
um og lyfjum. Eða loftsteinum.
Skýringin á þessu er vafa-
laust að hlutfallslega fleira fólk
nær nú háum aldri en áður og
honum fylgir krankleiki, pillur
og tíðar heimsóknir til dokt-
oranna. Fyrir tíu árum fannst
mér þetta eilífa pillutal vera
óskiljanleg árátta og, já einmitt,
hálf-sjúkt. Núna skil ég það
betur og eftir tíu ár heimta ég
nánari útlistun á því sem hópur
manna við öldrunarrann-
sóknamiðstöð Metúsalems í
Albuquerque er að rannsaka.
Þetta er allt eðlilegt og óhjá-
kvæmilegt. Hitt er erfiðara að
sætta sig við og stundum óþol-
andi að fjölmiðlar taki fjálglega
undir með þeim sem alltaf trúa
öllum tröllasögum um að nú séu
einhvers staðar vondir menn að
meiða saklausan almenning með
markvissri óhollustu og eitri.
Auðvitað hafa sumir framleið-
endur á kjúklingum reynst vera
trassar og fengið maklega
gagnrýni. Sum þarfleg efni hafa
reynst vera hættulegri en okkur
óraði fyrir, alls kyns aukefni í
málningu valda atvinnusjúk-
dómum, asbestagnir reyndust
vera varasamar við innöndun.
Sígarettuframleiðendur sem
vissu um krabbameinshættuna
en reyndu samt að efla fíknina
með nýjum aukefnum og sið-
lausum áróðri gagnvart börnum
eiga sér engar málsbætur, en
þar með er ekki verjandi að slík
mál séu lögð að jöfnu við kvart-
anir þeirra sem segja að fram-
leiðendur skyndibita valdi við-
skiptavinum sínum offitu-
vandamálum. Það ku vera sósan
sem fitar. Fólk veit þetta og
getur engum um kennt nema
sjálfum sér ef það hesthúsar of
mikið af hamborgurum. Duttl-
ungar náttúrunnar geta haft
áhrif, átgræðgi getur verið
sjúkleg en skyndibitinn er ekki
orsökin.
Hvað með efnin baneitruðu,
geislavirknina frá kjarn-
orkuúrgangi, ískyggileg áhrif
frá rafmagnslínum á mannslík-
amann? Þeir sem kynna sér
fréttir af slíkum rannsóknum
verða stundum hugsi þegar
þess er getið, eins og um örlít-
inn eftirmála sé að ræða, að
magnið af umræddu eitri í vör-
unni sé svo lítið að hlutfallið sé
lægra en víðast hvar í nátt-
úrunni. Eða þá að geislavirkni
sé til staðar í náttúrunni, í jarð-
vegi og hvar sem er, mismun-
andi mikil en eðlilegur hluti
hennar. Engu virðist skipta
hvernig reynt er að mæla skað-
leg áhrif frá háspennulínum á
þá sem búa nálægt þeim, aldrei
tekst að færa sönnur á að hætt-
an sé fyrir hendi.
Einstaka vísindamanni tekst
kannski að rökstyðja að eitrið/
geislavirknin/rafbylgjurnar auki
tíðni tveggja sjaldgæfra húð-
sjúkdóma um 0,000035% hjá að-
alsmönnum með afbrigðilegan
tannafjölda. Athugull lögfræð-
ingur kannar síðan hvort ekki
sé hægt að fara í mál við ein-
hvern.
Bent er á að arsenik finnist
neysluvatni á Vesturlöndum og
ástæðan sé mengun frá verk-
smiðjum. Varla er ég einn um
að hafa hneykslast á þessu
ábyrgðarlausa háttalagi kapítal-
istanna þangað til bent var á að
örlítið arsenik finnst í einhverju
magni í náttúrulegu grunnvatni
víðast hvar í heiminum.
Áhrif arseniks frá verk-
smiðjum á dauðatíðni eru senni-
lega ekki mælanleg en við vit-
um hins vegar að við gætum
fækkað ótímabærum andlátum
með því að hætta að reykja.
Skyldu ekki einhverjir reyk-
ingamenn hafa fárast meira út
af arsenikinu en eigin tóbaks-
svælu vegna þess að það kostaði
þá enga sjálfsafneitun, hægt að
kenna öðrum um?
Fyrir nokkru var uppgötvað
að rosknar plastendur, sem í
eina tíð syntu um í baðkerum
barna, gætu enn verið á lífi og í
þeim væru svonefnd þalöt.
Óhóflegt þalatanart er vont fyr-
ir heilsuna og okkur var sagt að
aflífa fuglana.
Fastur liður í bollaleggingum
um heilsuvá er að minnast á að
hættan sé mikil fyrir börnin.
En hvað ógnar mest lífi barna í
nútímasamfélagi? Það vitum við
öll, það eru slys og þá ekki síst
bílslys. En þeim getum við ekki
útrýmt nema við hættum að
nota bíla og önnur notaleg
tæknitól.
Þess vegna stökkvum við feg-
in á langsóttari orsakir, raun-
verulegar eða ímyndaðar. Eins
og arsenik í neysluvatni eða
þalöt í öndum.
Plastöndin
ógurlega
Sá sem segir sannleikann getur verið
viss um að einhver á fyrr eða síðar eftir
að sjá í gegnum hann.
VIÐHORF
eftir Kristján
Jónsson
kjon@mbl.is
Oscar Wilde.
LISTASAGAN hefur þjónað Erró
með svo breiðum og athyglisverðum
hætti að það hlýtur að hvarfla að þeim
sem sér myndir hans að hugtakið
postmódernisti eigi betur við um
hann en nokkurn annan listamann.
Hann er einhver afkastamesta endur-
vinnsla á listasögunni sem um getur. Í
staðinn fyrir að taka aðföngin hrá og
flytja þau inn í list sína til þess eins að
færa þau til og fá þau til að skína
óbreytt í nýju samhengi, líkt og marg-
ir klassískir popplistarmenn gerðu í
upphafi sjöunda áratugarins, bjó
Erró þeim nýtt hlutverk og þar með
nýja táknræna merkingu. Er til dæm-
is hægt að skoða Heilaga Agötu hans,
frá 1975, með brjóstin á bakkanum
öðruvísi en í ljósi sameiginlegra til-
rauna Bandaríkjamanna og Rússa til
að tengja geimförin Appolló og Soyuz
úti í geimnum, í júlí sama ár og mynd-
in var máluð?
Gott var að heita á sæla Agötu til
varnar brjóstakrabba, nauðgun, eld-
gosum og eldsvoða af hvers konar
tagi. Sem píslarvottur voru brjóstin
skorin af henni, og enda þótt Pétur
postuli græddi þau á hana aftur fyrir
sakir hreins kraftaverks kom það
ekki í veg fyrir að hún léti síðar lífið á
glóandi kolum. Með geimskotið í bak-
grunni er erfitt að sjá dýrðlinginn
öðruvísi en sem væntingavott um að
nú mætti búast við að Rússar og
Bandaríkjamenn slíðruðu sverðin og
efldu með sér friðsamlega samvinnu,
til dæmis á sviði geimvísinda. Þannig
mætti túlka nærveru Agötu sem
vernd gegn kjarnorkuvá kalda stríðs-
ins.
Auðvitað þarf þetta ekki að vera
rétt túlkun á myndinni, en varla getur
hún verið svo ýkja fjarri lagi. Að
minnsta kosti má ætla að óvenjulegar
samsetningar Errós á listsögulegum
meistaraverkum séu allt annað en
klisjukenndar tilviljanir, ellegar súr-
realískar eftirlegukindur. Miklu nær
er að skoða listmálarann sem harð-
soðinn menntamann sem geri miklar
kröfur til aðnjótenda sinna. Sex leggir
– Six Legs – frá 1964-71 er heldur
engin tilviljunarsmíð heldur mjög ná-
kvæmur útúrsnúningur á nýklassísku
meistaraverki François Gérard,
Psyché og Amor, frá 1798, þar sem
fætur tveggja Sofandi vinkvenna,
Courbets, frá 1866, þvælast fyrir elsk-
endunum.
Það má segja að svona dæmi sýni
að Erró hafi ekki verið fjarri því að
njóta áþekkra tengsla við franska
menntamennsku sjöunda og áttunda
áratugarins – í þessu tilviki strúkt-
úralista á borð við Lacan og Barthes –
og Botticelli naut í Medici-klúbbnum
á áttunda og níunda tug fimmtándu
aldar, þegar hann málaði Vorið og
Fæðingu Venusar, líklega undir
áhrifum frá skáldskaparmálum Fic-
inos og Polizianos.
Frammi fyrir verkum Errós,
stórum og smáum, og lyklunum að
myndmáli þeirra ættum við að sjá
sóma okkar í að leggja höfuðið í bleyti
í stað þess að yppta öxlum og tönnlast
á því hve skrítinn og fáránlegur
myndheimur hans er.
Erró og
aðföng hans
MYNDLIST
Listasafn Reykjavíkur,
Hafnarhúsi
Til áramóta 2003. Opið alla daga frá kl.
11–18, en fimmtudaga frá kl. 11–19.
BLÖNDUÐ TÆKNI
ERRÓS
Eitt af verkum Errós í Listasafni Reykjavíkur, Hafnarhúsi.
Halldór Björn Runólfsson
Í RÁÐHÚSI Reykjavíkur stendur
nú yfir sýning á textílmynd-
verkum eftir Heidi Kristiansen en
henni hefur verið boðið að taka
þátt í norrænni samsýningu sem
fulltrúi Íslands á einni stærstu
quilt-sýningu heims sem fram fer
í Houston í Texas í byrjun nóv-
ember. Boðið kemur í kjölfar um-
fjöllunar norsks tímarits um
ásaumsmyndverk Heidiar. Á nor-
rænu sýningunni verða 25 Art-
Quilts eða listræn ásaums-
myndverk sem eiga að sýna það
besta sem unnið er á þessu sviði á
Norðurlöndum um þessar mundir.
Heidi hefur einnig borist boð
um að taka þátt í alþjóðlegri sýn-
ingu sem sett verður upp í Ung-
verjalandi vorið 2003. Sú sýning
verður svo bæði sett upp á Ír-
landi næsta sumar og á áttundu
evrópsku quilt- og ásaumssýning-
arstefnunni í Val d’Argent í Al-
sace í Frakklandi í september
2003 en þangað koma um hundr-
að þúsund gestir árlega.
Sýning Heidiar í Tjarnarsal
Ráðhússins stendur til 5. ágúst og
er opin á sama tíma og Ráðhúsið.
Fulltrúi Ís-
lands á sýn-
ingu í Texas
Í sárum: Eitt verka Heidiar Kristiansen í Ráðhúsinu.
SÖNGHÁTÍÐIN Blómlegt
sönglíf í Borgarfirði er að
hefja göngu sína þriðja árið í
röð og verður haldin dagana
1.–16. ágúst. Hátíðin saman-
stendur af einkatímum, söng-
námskeiðum (Masterclass) og
tónleikum að þeim loknum.
Námskeiðin eru ætluð söng-
nemendum annars vegar og
starfandi söngvurum hins veg-
ar. Maria Teresa Uribe óp-
erusöngkona kennir fyrr-
nefnda hópnum og er hún að
koma hingað til lands í þriðja
sinn og býður upp á einkatíma
dagana 1., 2. og 5. ágúst en
námskeiðið hjá henni verður
dagana 6.–9. ágúst. Þá mun
Paul Farrington tenórsöngv-
ari, prófessor og raddráðgjafi
frá Bretlandi, kenna seinni
hópnum, þ.e. starfandi söngv-
urum, dagana 13.–16. ágúst.
Hann hefur langa reynslu sem
söngvari og kennari og hefur
kennt helstu söngvurum á
Bretlandi. Þá starfar hann
sem ráðgjafi og „reddari“ á
Covent Garden þegar söngv-
arar á óperusýningu lenda í
raddvandamálum. Undirleikari
á báðum námskeiðunum verð-
ur Clive Pollard.
Að námskeiðum loknum
verða tónleikar í Borgarnes-
kirkju og gefur þar að hlýða
afrakstur námskeiðsins.
Sönghátíðin er styrkt af fyr-
irtækjum í Borgarnesi og Tón-
listarskólanum.
Námskeiðshaldari og skipu-
leggjandi er Dagrún Hjartar-
dóttir, söngkennari við Tón-
listarskóla Borgarfjarðar.
Sönghátíð
með smiðj-
um og tón-
leikum