Morgunblaðið - 18.09.2002, Blaðsíða 18

ERLENT
18 MIÐVIKUDAGUR 18. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
BANDARÍKJAMENN gáfu í gær
lítið fyrir tilkynningu stjórnvalda í
Bagdad þess efnis að þau fallist skil-
yrðislaust á að vopnaeftirlitsmenn
Sameinuðu þjóðanna snúi aftur til
Íraks. Talsmaður forsetaskrifstof-
unnar í Washington, Scott McClell-
an, sagði tilkynninguna „taktískt
bragð“ sem ætti sér það markmið
eitt að koma í veg fyrir að öryggisráð
SÞ beitti sér með skýrum hætti í
málinu. Írökum myndi hins vegar
ekki takast ætlunarverk sitt.
McClellan ítrekaði óskir Banda-
ríkjastjórnar um að öryggisráðið
ályktaði með skýrum hætti um mál-
efni Íraks. Slík ályktun þyrfti að
vængstýfa Saddam Hussein, forseta
Íraks, þannig að íbúum Íraks, ná-
grannaríkjum þess og heimsbyggð-
inni allri stafaði ekki lengur ógn af
honum.
Tilkynning Íraka í fyrrakvöld
breytti engu um nauðsyn þess að ör-
yggisráðið sameinaðist um nýja
ályktun í þessa veru.
„Þetta er ekki spurning um vopna-
eftirlit,“ sagði í yfirlýsingu Hvíta
hússins á fimmtudag. „Málið snýst
um afvopnun Íraka, að þeir fargi
gereyðingarvopnum sínum og að
þeir hlíti öllum eldri ályktunum ör-
yggisráðsins.“
Gæti flækt málin
Embættismenn í Bandaríkjunum
eru sagðir hafa af því nokkrar
áhyggjur að útspil Íraka komi til
með að flækja tilraunir til að tryggja
stuðning á alþjóðavettvangi við að-
gerðir gegn stjórninni í Bagdad. Erf-
iðara verði fyrir Bandaríkjastjórn að
ná þeim markmiðum sínum að
tryggja að Írakar fargi sýkla- og
efnavopnum sínum, að mannréttindi
í Írak verði virt, að ekki sé talað um
endanlegt takmark Bandaríkja-
manna: að koma Saddam frá völdum.
Dan Bartlett, yfirmaður fjölmiðla-
deildar Hvíta hússins, kvaðst vonast
til að endalaus undanbrögð og svik
Íraka á síðasta áratug yrðu til þess
að fulltrúar ríkja, sem aðild ættu að
öryggisráði SÞ, tækju tilboði Íraka
með fyrirvara. „Þetta breytir í engu
afstöðu okkar. Saddam Hussein hef-
ur áður þóst ætla að hefja samvinnu
við vopnaeftirlitsnefndina og við tök-
um orð hans því hæfilega trúanleg að
þessu sinni,“ sagði Bartlett.
Bandaríkin segja um
„taktískt bragð“ að ræða
Washington. AFP, The Washington Post.
GEORGE W. Bush Bandaríkja-
forseti setti í ræðu sinni á alls-
herjarþingi Sameinuðu þjóðanna
í síðustu viku fram fimm skilyrði
sem Írakar yrðu að ganga að, ef
þeir ættu að komast hjá aðgerð-
um af hálfu Bandaríkjamanna:
1. Írakar upplýsi nú þegar og
án skilyrða um og fjarlægi eða
eyðileggi öll gereyðingarvopn,
langdræg flugskeyti og annan
tilheyrandi búnað.
2. Írakar hætti án tafar að
styðja hryðjuverkamenn og
grípi til aðgerða gegn hryðju-
verkum eins og krafist sé af öll-
um ríkjum í ályktunum örygg-
isráðs SÞ.
3. Írakar hætti að ofsækja
íraska borgara eins og krafist er
í ályktunum öryggisráðs SÞ.
4. Írakar leysi úr haldi eða
geri grein fyrir afdrifum allra
þeirra sem börðust í Persaflóa-
stríðinu og ekki er vitað um.
Þeir skili jarðneskum leifum
þeirra sem féllu, skili eignum,
axli ábyrgð á mannfalli sem varð
í kjölfar innrásarinnar í Kúveit
og vinni með alþjóðlegum stofn-
unum við að upplýsa þessi mál,
eins og ályktanir öryggisráðsins
kveði á um.
5. Írakar hætti nú þegar öll-
um ólöglegum viðskiptum með
olíu. Íraksstjórn fallist á að SÞ
stjórni því hvernig fjármunum
sem Írakar fá í tengslum við
áætlunina um olíu fyrir matvæli,
verði varið til að tryggja að féð
verði notað til hagsbóta fyrir
írösku þjóðina.
Skilyrði Banda-
ríkjaforseta
Reuters
Skipst
á líkams-
leifum
EFNT var til athafnar í gær á
landamærum Írans og Íraks og
skipst á líkum hermanna beggja
ríkja, sem féllu í stríðinu á milli
þeirra á níunda áratugnum. Hér
gengur íraskur hermaður hjá 120
líkkistum, sem sveipaðar eru
íraska þjóðfánanum, með mynd
af Saddam Hussein Íraksforseta í
fanginu. Íran-Íraks-stríðið stóð í
átta ár, frá 1980 til 1988, og
ástæðan landakröfur, sem Sadd-
am Hussein gerði til Írana. Náðu
Írakar miklu landi á sitt vald en
máttu síðar láta það allt af hendi.
Var styrjöldin óhemjublóðug en
talið er, að 1,5 millj. manna hafi
fallið í valinn.
NÝJASTA tilboð stjórnvalda í Bag-
dad um að heimila aftur skilyrðis-
laust vopnaeftirlit í Írak er ekkert
nema kænskubragð af hálfu Sadd-
am Husseins Íraksforseta, sem
hann mun ekki komast upp með.
Þetta er mat brezkra sérfræðinga í
alþjóðamálum, sem AFP-fréttastof-
an talaði við.
„Ég er mjög tortrygginn á það að
hér fylgi hugur máli,“ sagði Daniel
Neep, sérfræðingur í málefnum
Mið-Austurlanda hjá Royal United
Services Institute í Lundúnum, og
þessi orð hans endurspegla ummæli
Jack Straws, utanríkisráðherra
Bretlands, sem féllu fyrr um daginn.
Straw sagði að Bretar myndu
halda áfram að þrýsta á um að ör-
yggisráð Sameinuðu þjóðanna sam-
þykki nýja afdráttarlausa ályktun
um Írak, þar sem kveðið yrði á um
ákveðinn frest sem Íraksstjórn væri
gefinn til að gefa upp á bátinn öll
áform sem hún er grunuð um að
hafa um uppbyggingu gereyðingar-
vopnabúrs.
„Ég tel ekki að hér sé um að ræða
uppbyggilega leið til að binda enda á
deiluna,“ sagði Anoush Ehteshami,
annar sérfræðingur í málefnum
Mið-Austurlanda, um bréfið sem
Naji Sabri, utanríkisráðherra Íraks,
afhenti Kofi Annan, framkvæmda-
stjóra SÞ, í fyrrakvöld, þar sem nýj-
asta leik Íraksstjórnar í þessu tafli
er lýst. „Ég held að þetta sé tilraun
til að kynda undir klofningi innan
öryggisráðsins og slá tilraunir
Bandaríkjamanna til að skapa al-
þjóðlega samstöðu um aðgerðir
gegn Írak út af laginu,“ sagði
Ehteshami, sem starfar við Dur-
ham-háskóla á NA-Englandi.
Ehteshami og Neep eru sammála
um það mat, að skyndileg stefnu-
breyting Sádi-Araba gagnvart
hugsanlegum aðgerðum gegn Írak
skipti miklu máli. Sádi-arabíski ut-
anríkisráðherrann greindi frá því á
sunnudag, að ríkisstjórn hans
myndi ekki setja sig upp á móti því
að Bandaríkjaher nýtti sér aðstöðu
sem hann hefur í Sádi-Arabíu ef til
hernaðaraðgerða skyldi koma gegn
Írak, að því tilskildu að aðgerðirnar
nytu blessunar Sameinuðu þjóð-
anna. Telja sérfræðingarnir að þessi
stefnubreyting hafi gert útslagið
með að Íraksstjórn ákvað að láta
undan kröfum SÞ um vopnaeftirlit.
„Ég held að þetta hafi munað
mestu þar sem þetta þýðir að
bandarískar hersveitir munu hafa
mjög auðveldan aðgang að írösku
landsvæði ef þær geta farið um land
og lofthelgi Sádí-Arabíu,“ sagði
Ehteshami.
Sérfræðingarnir voru ennfremur
báðir þeirrar skoðunar að tilboð
Íraksstjórnar myndi tvímælalaust
spilla fyrir viðleitni Bandaríkja-
stjórnar til að tryggja alþjóðlegan
stuðning við stefnu hennar gagnvart
Írak; um að koma Saddam Hussein
frá völdum. „Þeim mun takast með
þessu að reka fleyg á milli Banda-
ríkjamanna og Breta annars vegar
og annarra lykilvelda alþjóðasam-
félagsins sem höfðu verið að mjak-
ast nær afstöðu hinna fyrrnefndu,
svo sem Rússland,“ sagði Neep.
Ehteshami sagðist búast við því að
Frakkar myndu fylgja í kjölfar
Rússa og fjarlægjast afstöðu
Bandaríkjastjórnar. Láta ætti á hið
nýja tilboð Íraka um vopnaeftirlit
reyna án nýrrar öryggisráðsálykt-
unar.
Mat Rússa svipað
Reyndar er mat rússneskra sér-
fræðinga mjög svipað. „Svo gæti
farið að Rússland styddi hernaðar-
íhlutun ef Írakar hindra áfram
vopnaeftirlit. Þar endar vilji ráða-
manna í Kreml til að sýna Írak und-
anlátssemi,“ hefur AFP eftir Vlad-
imír Orlov, forstöðumanni
hugveitunnar PIR Center for Policy
Studies í Moskvu.
„Saddam Hussein er kænn sem
refur. Meginmarkmið hans er að
flækja stöðuna og vinna tíma,“ tjáði
Georgí Mirský, utanríkismálasér-
fræðingur hjá rússnesku Vísinda-
akademíunni Moskvublaðinu Iz-
vestía.
Sérfræðingar telja tilboð
Íraksstjórnar vera brellu
Lundúnum, Moskvu. AFP.
’ Meginmarkmiðhans er að flækja
stöðuna og vinna
tíma. ‘
VOPNAÐUR vörður fyrir framan
aðalstöðvar Sameinuðu þjóðanna í
Bagdad. Tilboði Íraka um vopnaeft-
irlit hefur verið fagnað víða en
Bandaríkjamenn og Bretar líta á
það sem enn eina blekkingartilraun
Saddam Husseins Íraksforseta.
Reuters
SÞ-húss-
ins gætt
GEORGE Robertson, framkvæmda-
stjóri NATO, fagnaði í gær þeirri yf-
irlýsingu Íraksstjórnar, að vopnaeft-
irlitsmenn
Sameinuðu þjóð-
anna væru aftur
velkomnir til
landsins en lagði
áherslu á, að verk-
in yrðu að tala en
ekki orðin ein.
Robertson
sagði, að Íraks-
deilan væri ekki
enn sem komið er
viðfangsefni NATO þótt hún yrði
rædd á fundi bandalagsins í Varsjá
síðar í þessum mánuði. Um það mál
væri nú fjallað á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna og þar ætti það heima.
„Það, sem máli skiptir, er hins veg-
ar hvað Saddam Hussein gerir, ekki
hvað hann segir,“ sagði Robertson.
Ekki orð,
heldur
gerðir
Brussel. AFP.
Framkvæmdastjóri
NATO
Robertson
♦ ♦ ♦