Morgunblaðið - 18.09.2002, Blaðsíða 30

MINNINGAR
30 MIÐVIKUDAGUR 18. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
É
g yrði seint talin mik-
il áhugamanneskja
um fótbolta. Af
þeim sökum hef ég
ekkert vit á enska
boltanum, ítalska boltanum eða
hvað þeir nú heita allir þessir bolt-
ar. Og keppnin um íslenska bolt-
ann fer yfirleitt fyrir ofan garð og
neðan hjá mér. Nema í und-
antekningartilvikum; þegar KR-
ingar hafa möguleika á því að
vinna stóra sigra. Ég er nefnilega
alin upp í Vesturbæ Reykjavíkur,
vígi KR-inga, og í minni nánustu
fjölskyldu eru ekkert nema harðir
stuðningsmenn Vesturbæjarliðs-
ins, (nema ein ung frænka sem
„sveik lit“ og
fór að æfa
handbolta
með Val). Þeg-
ar bikar- eða
Íslandsmeist-
aratitill er í
augsýn, smitast ég af umhverfinu,
og fer að gefa þessum slag um
boltann meiri gaum en ella.
Þannig var það að minnsta kosti
um helgina. Í vændum var mik-
ilvægur leikur, (að því er mér var
tjáð) milli KR-inga og Fylk-
ismanna úr Árbænum. Leikurinn
var mikilvægur að því leyti að
ynnu Fylkismenn væru þeir búnir
að tryggja sér Íslandsmeistaratit-
ilinn í ár. Ynnu KR-ingar áttu þeir
góðan möguleika á því að verða Ís-
landsmeistarar. Hjá KR-ingum
snerist leikurinn því fyrst og
fremst um það að koma í veg fyrir
sigur Fylkis. (Eða þannig skyldi
ég alltjent baráttuna sem fór í
hönd.) Andrúmsloftið var af þess-
um ástæðum lævi blandið í Vest-
urbænum morguninn fyrir leik-
inn. Sérstök KR-messa var haldin
í Neskirkjunni árla dags, þar sem
framámenn í KR mættu von-
glaðir, sem og aðrir stuðnings-
menn liðsins. Einhver sagði að
Guð myndi örugglega halda með
KR hefði hann þá á annað borð vit
á fótbolta og í lok messunnar var
KR-lagið sungið: „Áfram KR...Við
vinnum þennan leik!“ Allir tóku
undir; ungir sem gamlir KR-
ingar. KR-ingar, (og kannski
Fylkismenn líka) lögðust semsagt
á bæn þennan dag; enda mikið í
húfi, eins og áður sagði, sjálfur tit-
ill Íslandsmeistarans.
En þeir KR-ingar, sem ég hitti
þennan sunnudagsmorgun, voru
ekki bara vongóðir; undir niðri
blundaði óvissan og óttinn um
hugsanlegan ósigur. Nokkrir KR-
ingar sögðust ekki treysta sér á
leikinn, sem fram fór á heimavelli
Fylkismanna, þeim fannst betra
að horfa á leikinn í beinni útsend-
ingu heima í stofu. Einn sagði við
mig að hann væri að íhuga að
kíkja í Árbæinn í hálfleik; þ.e. ef
líkur væru á því að KR-ingar
bæru sigur úr býtum. Annar
kvaðst þó alls ekki treysta sér til
að fylgjast með leiknum; hvorki í
Árbænum né heima í stofu. Hann
ætlaði bara í langan göngutúr og
taka leikinn upp á myndband á
meðan. Ynnu KR-ingar myndi
hann að sjálfsögðu horfa á mynd-
bandið (og væntanlega horfa á
KR-mörkin, kæmu þau á annað
borð, aftur og aftur, sér til ánægju
og yndisauka). En ef ekki, væri
bara auðveldast að reyna að
gleyma. Það kæmi jú sumar eftir
þetta sumar!
Sjálf ákvað ég að fylgjast með
leiknum heima í stofu, með mínum
nánustu. Hin opinbera skýring á
því að ég fór ekki á völlinn er sú að
KR-ingar hafa alltaf tapað leik
þegar ég hef mætt á svæðið. Því
fannst mér rétt að prófa að vera
heima að þessu sinni! (Sem minnir
mig á KR-inginn sem fór ásamt
eiginkonu sinni á KR-leik. Rétt
áður en annars dauflegum leik
lauk, ákvað konan að bíða úti í bíl.
Ekki leið á löngu þar til KR-ingar
skoruðu sitt fyrsta mark. Eftir
það varð það að samkomulagi milli
þeirra hjóna að eiginkonan færi
alltaf út í bíl rétt fyrir leikslok, svo
KR-ingar myndu skora! Ekki
fylgir hins vegar sögunni hvort
það hafi alltaf gengið eftir.)
Hjátrú Íslendinga kemur þannig
vel í ljós í kringum fótboltaleiki.
Til dæmis veit ég um menn sem
ganga alltaf nákvæmlega sömu
leiðina á KR-völlinn fyrir KR-
leiki, þótt mér skiljist að hægt sé
að fara mun styttri leið. Einnig
veit ég um mann sem situr alltaf í
sama stólnum þegar hann horfir á
KR-leikina heima! Hvort allt
þetta hefur áhrif er hins vegar
annað mál. En ég segi bara eins
og hver annar hjátrúarfullur Ís-
lendingar: það sakar varla að
reyna!
En aftur að KR-leiknum um
helgina. Ég var komin í mikið
keppnisskap og fylgdist með
framvindu leiksins af áhuga. En
þrátt fyrir að hafa lagt á mig að
sitja heima yfir leiknum komu
engin mörk, hvorki frá KR né
Fylki. Í byrjun síðari hálfleiks
kom síðan áfallið: Fylkismenn
skoruðu. Mínir nánustu urðu
brúnaþyngri, en minntu þó á að
ekki væri öll nótt úti enn. Þegar
líða tók að leikslokum fór vonin
hins vegar að dvína og staðan í
meistaradeildinni frá því í fyrra
var rifjuð upp. Þá börðust KR-
ingar fyrir veru sinni í deildinni.
„Þetta er nú ekki eins slæmt og í
fyrra,“ sagði einn og aðrir tóku
undir. Alltaf má semsagt finna
ljósu punktana! Sjálf var ég búin
að gefa upp alla von, (farin að
dunda mér við það í huganum að
velja út myndarlegustu leikmenn-
ina) þegar markið kom. KR-ingar
skoruðu á síðustu mínútum og
jafntefli var í höfn; það næstbesta
í stöðunni, úr því sem komið var.
„Ég smellti boltanum bara í sam-
marann,“ sagði síðan markaskor-
ari KR-inga í viðtali við sjónvarps-
menn. (Mér skilst að sammari
þýði samskeyti.)
Vesturbærinn getur semsé and-
að léttar, hvort sem það er því að
þakka að ég sat heima, eiginkonan
fór út í bíl eða einhverju öðru. Við
eigum víst enn þá von. Við getum
enn orðið Íslandsmeistarar karla í
knattspyrnu! Já vel að merkja; Ís-
landsmeistarar karla, því KR-
konur eru löngu búnar að tryggja
sína titla; eru bæði Íslandsmeist-
arar og bikarmeistarar. Þær
þurfa varla á hjátrú eða KR-
messum að halda til að skora
mörkin!!
Fótbolti
og hjátrú
„Hjátrú Íslendinga kemur þannig vel í
ljós í kringum fótboltaleiki. Til dæmis
veit ég um menn sem ganga alltaf ná-
kvæmlega sömu leiðina á KR-völlinn
fyrir mikilvæga leiki…“
VIÐHORF
Eftir Örnu
Schram
arna@mbl.is
✝ Gunnar Rósin-krans Bjarnason
leikmyndateiknari
fæddist í Álfadal í
Mýrarhreppi í V-Ísa-
fjarðarsýslu 15. nóv-
ember 1932. Hann
lést á heimili sínu
hinn 7. september
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Jóna Guðmundsdótt-
ir húsmóðir, f. í
Tungu í Valþjófsdal
í V-Ísafjarðarsýslu
15.10. 1889, d. 10.5.
1979, og Bjarni Ív-
arsson bóndi, f. á Kotnúpi í Mýr-
arhreppi í V-Ísafjarðarsýslu 5.4.
1888, d. 5.9. 1970. Systkini Gunn-
ars eru Jón Ingiberg ritstjóri, f.
8.6. 1921, d. 10.2. 1983, Guð-
mundur skógræktarmaður, f.
16.8. 1922, d. 26.4. 1983, Elísabet
starfsstúlka, f. 28.12. 1923, Ívar
kennari, f. 8.12. 1925, og uppeld-
issystir Hulda Guðmundsdóttir
félagsráðgjafi, f. 24.2. 1939.
Gunnar kvæntist árið 1959
Hrönn Aðalsteinsdóttur banka-
ritara, f. 26.3. 1929, d. 31.10.
2000. Foreldrar hennar voru
Jórunn Stefánsdóttir, f. 1.7.
1899, d. 21.11. 1989, og Jón Að-
alsteinn Sveinsson vélstjóri, f.
22.12. 1894, d. 30.12. 1958. Börn
þeirra eru 1) Jórunn tækniteikn-
ari, f. 21.12. 1959, maki Skapti
Valsson rafmagnstæknifræðing-
ur, f. 4.7. 1958, og þeirra börn
eru Hrönn, f. 12.5. 1985, Þórdís,
f. 8.4. 1988, og Gunnar, f. 27.3.
1990. 2) Gunnar Snorri vélvirki,
f. 28.5. 1964, maki Nanna Herdís
Eiríksdóttir bankaritari, f. 23.10.
1964, og þeirra
börn eru Snorri, f.
11.1. 1995, og Irma,
f. 4.2. 1998. Sonur
Hrannar og stjúp-
sonur Gunnars er
Sigurjón Páll
Högnason lögfræð-
ingur, f. 2.3. 1954,
maki Halla Sólveig
Halldórsdóttir, f.
15.6. 1953, og
þeirra börn eru
Karl, f. 20.12. 1980,
og Freyja, f. 21.10.
1988.
Eftir gagnfræða-
próf 1951 stundaði Gunnar nám í
leikmyndateiknun við Þjóðleik-
húsið 1953–1956 ásamt nám-
skeiðum við Handíða- og mynd-
listarskólann. Hann nam við
Konstfackskolan í Stokkhólmi
1957–1958. Á árunum 1964–1973
fór hann í námsferðir til Eng-
lands, Tékkóslóvakíu, Póllands,
Danmerkur og Svíþjóðar.
Gunnar starfaði sem leik-
myndateiknari við Þjóðleikhúsið
1958–1974, hönnuður á Auglýs-
ingastofu Gísla B. Björnssonar
1974–1975, stofnaði sitt eigið
fyrirtæki 1975, ART-auglýsinga-
stofu, og rak það til ársins 1988
er hann réðst til Þjóðleikhússins
sem yfirleikmyndateiknari og
starfaði þar til dauðadags. Gunn-
ar hefur haldið fimm einkasýn-
ingar á myndverkum og tekið
þátt í samsýningum myndlistar-
manna og leikmyndateiknara
innanlands og utan.
Útför Gunnars verður gerð frá
Kópavogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 10.30.
Afi okkar Gunnar er farinn frá
okkur og er núna hjá ömmu Hrönn.
Afi Gunnar vann í Þjóðleikhúsinu,
og var hann alltaf að bjóða okkur á
leikrit og að skoða leikhúsið, það
fannst okkur ótrúlega gaman og
merkilegt því að ekki fengu allir
vinir okkar að fara undir stóra svið-
ið og upp í matsal þegar það voru
hlé á leikritum. Svo málaði afi mikið
af fallegum myndum, þá fórum við
auðvitað á myndlistasýningar þegar
hann hélt þær. Afi var alltaf tilbú-
inn að passa okkur og leyfa okkur
að gista hjá sér. Alltaf þegar við
komum í heimsókn var til nóg af ís
og við máttum fá eins mikið af ís og
við gátum í okkur látið. En núna
þurfum við að kveðja hann afa okk-
ar, og honum gleymum við aldrei.
Hrönn, Þórdís, Gunnar,
Snorri og Irma.
Kveðja frá Þjóðleikhúsinu
Einn elsti og dyggasti starfsmað-
ur Þjóðleikhússins, Gunnar Bjarna-
son leikmyndateiknari, er látinn.
Glaður og reifur vann hann störf
sín í leikhúsinu til hinstu stundar.
Hann kom til starfa að nýju eftir
sumarleyfi nýbúinn að ná sér eftir
skurðaðgerð og sýndi okkur stoltur
hversu fær hann væri orðinn að
hreyfa sig á ný. Hann hafði líka fest
kaup á nýrri íbúð. Það geislaði af
honum lífsgleðin og bjartsýnin. Og
hann sagðist fullur af starfsþreki,
þótt hann nágaðist sjötugsaldurinn.
En svo kom kallið – sorglega fljótt
og öllum á óvart.
Gunnar Bjarnason var einstak-
lega viðkunnanlegur og ljúfur
starfsfélagi. Hann hafði starfað við
Þjóðleikhúsið svo til alla sína
starfsævi, fyrst sem nemandi í leik-
myndagerð hjá Lárusi Ingólfssyni
frá árinu 1953, jafnframt starfaði
hann á leiksviðinu sem sviðsmaður
og ljósamaður og kynnti sér þannig
lögmál leikhússins innan frá. Fór
svo til Stokkhólms til að læra meira
í myndlist og leikmyndagerð og
stundaði nám við Konstfackskólann
í Stokkhólmi árunum 1957 og 58.
Eftir heimkomuna var hann fast-
ráðinn leikmyndateiknari við Þjóð-
leikhúsið í tvo áratugi og gerði hér
leikmyndir við hartnær fimmtíu
leikverk. Einnig búningateikningar
við fjöldann allan af verkum. Meðal
þeirra fjölmörgu leiksýninga sem
Gunnar gerði leikmyndir við í Þjóð-
leikhúsinu má nefna íslensku verk-
in Pilt og stúlku, Mann og konu,
Skugga-Svein, Galdra-Loft og Ný-
ársnóttina svo örfá séu nefnd en í
öllum þessum sýningum leitaðist
hann við að sameina eldri hefð og
nútímalegri útfærslu; sömuleiðis
Strompleikinn og Prjónastofuna
Sólina og í frumuppfærslum
margra íslenskra verka leyfði hann
sér meira frelsi, ákveðna stílfærslu
og einfaldleika eins og í Gesta-
gangi, Dimmuborgum, Forsetaefn-
inu, Hornakóralnum og Lausnar-
gjaldinu. Meðal annarra verka sem
Gunnar gerði eftirminnilegar leik-
myndir við má nefna Fiðlarann á
þakinu, Gjaldið, Kraftaverkið, Mar-
íu Stúart, Ödipus konung, Gísl og
óperuna Tosca.
Gunnar heimsótti síðar ýmis leik-
hús á meginlandinu til þess að
kynna sér nýja strauma og stefnur í
leiklistinni. Hann flutti með sér
áhrif utan úr Evrópu inn í íslenskt
leikhús á sjötta og sjöunda áratugn-
um. Leikmyndir hans voru fjöl-
breytilegar og báru mikilli hug-
kvæmni vott.
Hann fór frá Þjóðleikhúsinu um
hríð og starfaði sjálfstætt, við aug-
lýsingagerð og uppsetningu og
hönnun sýninga af ýmsu tagi: vöru-
sýninga, iðnsýninga og heimilissýn-
inga og fékk verðlaun og viður-
kenningar fyrir nokkrar þeirra.
Hann sneri aftur til Þjóðleikhúss-
in 1989 og gerðist yfirleikmynda-
teiknari hússins og gegndi því
starfi til dauðadags. Síðasta áratug-
inn starfaði hann einkum sem list-
rænn og sérfræðilegur ráðgjafi
annarra leikmyndahöfunda sem að
leikhúsinu komu, gerði kostnaðar-
og verkáætlanir og var einnig list-
rænn ráðgjafi og tengiliður við þá
aðila sem smíða leikmyndir leik-
hússins.
Gunnar var einstaklega ljúfur og
ósérhlífinn þegar leikhúsið var ann-
ars vegar. Það stafaði frá honum
hlýju og jákvæðni; eiginleikar, sem
eru ómetanlegir á vinnustað eins og
leikhúsi þar sem samstarfslipurð,
mannþekking og heildarhugsun
geta skipt sköpum. Gunnar var góð-
ur listamaður, sumar leikmynda
hans mörkuðu tímamót í íslensku
leikhúsi. Hann var fjölhæfur og inn-
leiddi stefnu einfaldleika og vissrar
abstraksjónar í leikmyndagerð okk-
ar. Hann var útsjónarsamur og
leysti margvíslegustu verkefni sem
snertu sjónræna útfærslu fyrir leik-
húsið – bæði á leiksviðinu og utan
þess. Hann var líka listagóður
teiknari og málari og hélt margar
sjálfstæðar málverkasýningar auk
samsýninga með öðrum.
Gunnar var góður félagi, sem
gott var að eiga að og ræða við um
hinar ýmsu hliðar leikhúsrekstrar-
ins. Það var ómetanlegt að geta sótt
í þann þekkingarbrunn sem hann
var varðandi ýmis tækniatriði og
úrlausnir á leiksviði.
Reynsla hans var mikil og víð-
tæk. Hann var hávaxinn og mynd-
arlegur, hafði lagt stund á íþróttir á
yngri árum – einkum körfubolta og
handbolta – með afbragðsgóðum
árangri og nokkrum meistaratitl-
um. Og hann var stór í fleiri en ein-
um skilningi.
Hann var hvers manns hugljúfi,
var gæddur ríkulegu skopskyni og
kunni margar skemmtilegar sögur
af löngum leikhúsferli. Þjóðleikhús-
ið er mun fátækara án hans og hans
er ákaft saknað af samstarfsfólki.
Fyrir hönd okkar allra sem nú
störfum í Þjóðleikhúsinu sendi ég
börnum hans, tengdabörnum og
fjölskyldu innilegar samúðarkveðj-
ur. Skarð hans er vandfyllt en
minningin um mikinn sómamann
lifir. Blessuð sé minning hans.
Stefán Baldursson.
Með Gunnari R. Bjarnasyni er
horfinn á braut mikill öðlingur og
merkur listamaður sem fór ekki
alltaf troðnar slóðir, þó hljótt hafi
verið um það hin síðari ár. Gunnar
var að meira eða minna leyti starf-
andi við Þjóðleikhúsið frá og með
stofnun þess árið 1950. Auk þess
var hann fjölhæfur myndlistarmað-
ur og hönnuður, afskaplega hagur
líkanasmiður og frumkvöðull í fé-
lagsmálum leikmyndahöfunda.
Hann var einn af stofnendum Fé-
lags leikmyndateiknara árið 1965
og mun hafa verið valinn í ráð-
herraskipaða nefnd um að koma
upp leikminjasafni árið 1970. Því
miður gerðist ekkert í þeim mál-
efnum fyrr en á síðasta ári er
Gunnar lagði sitt lóð á vogarskál-
arnar við stofnun Samtaka um leik-
minjasafn.
Gunnar kynntist merkum lista-
mönnum í árdaga atvinnuleiklistar
hér á landi og með honum er horf-
inn á braut góður sagnamaður og
þekkingarbrunnur í leiklistar- og
myndlistarlífi landsins allan seinni
hluta 20. aldar. Ég átti þess kost að
fræðast ögn um þá hlið Gunnars er
ég átti við hann viðtal á síðasta ári
vegna BA-ritgerðar minnar um
leikmyndlist á Íslandi, en Gunnar
notaði hugtakið leikmyndlist ein-
mitt fyrstur manna í viðtali árið
1979.
Gunnar R. Bjarnason nam mynd-
list á kvöldnámskeiðum í Handíða-
og myndlistaskólanum við Grund-
arstíg 1951-’53. Eftir það lærði
hann leiktjaldamálun í Þjóðleikhús-
inu frá hausti 1953 til vors 1956.
Hann hélt svo utan og varð fyrir
áhrifum frá ýmsu þekktu leikhúss-
fólki. Fór m.a. til Svíþjóðar og var
veturinn 1956-7 í Konstfackskólan-
um í Stokkhólmi og var viðloðandi
Óperuna og Dramaten í Stokkhólmi
fram til 1958.
Gunnar fór svo í námsferð til Sví-
þjóðar árið 1964, dvaldi um hríð við
Dramatiska Institútið og hélt síðan
í ferð um Tékkóslóvakíu og Pólland.
Oldrich Simácek bauð Gunnari til
Prag, en Simácek var annar teikn-
ari tékkneska þjóðleikhússins á eft-
ir Josef Svoboda. Hann hafði komið
hingað 1960 og gert leikmynd við
óperu eftir Smetana í Þjóðleikhús-
inu.
Gunnar hafði um tíma náið sam-
starf við Magnús Pálsson og Dieter
Roth.
Þeir Gunnar, Magnús og Dieter
störfuðu saman að líkanagerð í upp-
hafi sjöunda áratugarins og sendu
þeir Gunnar og Magnús m.a.
sviðslíkön á alþjóðlega sýningu leik-
GUNNAR R.
BJARNASON