Morgunblaðið - 25.09.2002, Blaðsíða 18

ERLENT
18 MIÐVIKUDAGUR 25. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÍRAKAR gætu hugsanlega verið
búnir að koma sér upp kjarnorku-
sprengju eftir eitt til tvö ár. Þeir búa
hins vegar nú þegar yfir hreyfanleg-
um efnavopnum sem hægt er að
beita með aðeins fjöru-
tíu og fimm mínútna
fyrirvara. Þetta er með-
al þess sem er fullyrt í
skýrslu sem Tony Blair,
forsætisráðherra Bret-
lands, kynnti í gær en
þá fór fram aukafundur
á breska þinginu um þá
ógn sem bresk og
bandarísk stjórnvöld
segja stafa af Saddam
Hussein, forseta Íraks.
Blair fullyrti í ræðu
sinni í þinginu að þróun
gereyðingarvopna í
Írak væri í fullum
gangi. „Sú aðferð, að
reyna að halda Saddam
í skefjum, virkar ekki.
Gereyðingarvopnaáætlun hans hef-
ur ekki verið lögð til hliðar heldur
þvert á móti,“ sagði Blair.
Blair viðurkenndi að hann hefði
engar beinar sannanir fyrir því að
Saddam hafi í hyggju að beita kjarn-
orkuvopnum á næstunni en sagði að
gripi alþjóðasamfélagið ekki í taum-
ana mundi Íraksforseti telja að hann
þyrfti ekki að afvopnast. „Einhvern
tíma í ekki svo fjarlægri framtíð
mun þessi ógn verða raunveruleg,“
sagði Blair. Þá hefjist átök sem
gleypi allan heiminn. „Við þekkjum
það að samningaviðræður, sem ekki
byggjast á styrk hótun-
ar um vopnavald hafa
aldrei skilað árangri
þegar einræðisherrar
eiga í hlut og það mun
aldrei gerast,“ sagði
Blair.
Reyndu að kaupa
úran frá ónefndu
Afríkuríki
Skýrslan, sem ríkis-
stjórn Blairs birti í gær
opinberlega, er 55 síður
að lengd og er hún
byggð á upplýsingum
frá njósnastofnunum.
Deilt er um hvort þar sé
að finna mikið af nýjum
upplýsingum en sér-
fræðingar hafa lengi fullyrt að Sadd-
am hafi haldið áfram eftir Persaflóa-
stríðið 1991 að þróa efna- og
sýklavopn. Í skýrslunni segir hins
vegar að Írakar hafi áætlanir um
notkun þessara vopna, m.a. gegn
shíta-múslimum í Írak, en þeir eru
um 60% íbúa landsins en koma ekki
að stjórn landsins þar sem súnní-
múslimar ráða ríkjum. Er mögulegt,
að því er segir í skýrslunni, „að beita
sumum þessara vopna innan 45 mín-
útna frá því að skipun þar að lútandi
hefur verið gefin“.
Segir ennfremur að Írakar gætu
framleitt kjarnorkuvopn eftir 1–2 ár
ef þeim tekst að komast yfir kjarn-
kleyf efni eins og úran, auk „annarra
nauðsynlegra þátta“. Kemur fram í
skýrslunni að Írakar hafi reynt að
festa kaup á umtalsverðu magni úr-
ans frá ónefndu Afríkuríki en ljóst
sé að engin þörf sé á því efni til
borgaralegra nota í Írak.
Þá hafa Írakar „með ólögmætum
hætti“ haldið eftir allt að 20 al-Huss-
ein-flugskeytum en þeim mætti
skjóta á skotmörk í Ísrael eða á
Kýpur, þar sem Bretland hefur her-
stöð. Þeir munu einnig vera í óða
önn að þróa langdrægar eldflaugar
sem skjóta mætti alla leið til Ómans,
til skotmarka á landamærum Írans
og Afganistans sem og í Tyrklandi
öllu.
Loks er staðhæft að Írakar hafi
„lært“ af fyrri samskiptum sínum
við vopnaeftirlitsmenn Sameinuðu
þjóðanna og muni gera allt sem í
þeirra valdi standi til að leyna ger-
eyðingarvopnaframleiðslu sinni ef
eftirlitsmenn snúa á ný til landsins.
Breska þinginu kynnt gögn um vopnaáætlun Saddams Husseins Íraksforseta
Gæti komið sér upp kjarn-
orkusprengju á 1–2 árum
Reuters
Ljósmynd af Arabil-100 eldflaug fylgdi skýrslu bresku stjórnarinnar.
London. AFP.
Sagður eiga hreyfanleg efnavopn
sem beita mætti með litlum fyrirvara
Tony Blair ávarpar
breska þingið í gær.
Reuters
AL Gore, fyrrverandi varaforseti
Bandaríkjanna, gagnrýndi utanrík-
isstefnu George W. Bush Banda-
ríkjaforseta mjög harðlega í fyrra-
dag og einkanlega hugsanlegar
hernaðaraðgerðir í Írak. Sagði
hann, að þær gætu „stórskaðað“
baráttuna gegn hryðjuverkamönn-
um um allan heim og verulega
„veikt“ stöðu Bandaríkjanna sem
forysturíkis.
Enginn frammámaður í röðum
demókrata hefur áður kveðið jafn
fast að orði í gagnrýni sinni á rík-
isstjórn Bush og hina nýju kenningu
hans um réttinn til fyrirbyggjandi
árása. Sagði Gore einnig, að ofur-
áhersla Bush á að koma Saddam
Hussein Íraksforseta frá stafaði
meðal annars af því, að leitin að
Osama bin Laden og öðrum leiðtog-
um al-Qaeda hefði lítinn árangur
borið. Afleiðingin væri meðal annars
sú, að sá stuðningur, sem Bandarík-
in hefðu notið eftir hryðjuverka-
árásirnar fyrir ári, væri að gufa upp
og Bandaríkin væru nú uppspretta
„ótta og áhyggna“ um allan heim.
„Með því að færa áhersluna á
stríðið gegn hryðjuverkamönnum
yfir á stríð gegn Írak hefur forset-
inn með eftirminnilegum hætti eytt
samúðinni með Bandaríkjunum og
breytt henni í tortryggni og jafnvel
fjandskap,“ sagði Gore.
Gore flutti ræðu sína á sama tíma
og unnið er að ályktunum á Banda-
ríkjaþingi og hjá Sameinuðu þjóð-
unum, sem heimila Bush að beita
valdi til að koma Saddam Hussein
frá völdum í Írak. Hafa embættis-
menn Hvíta hússins átt í viðræðum
við demókrata og repúblikana um
orðalagið, sem Gore segir, að sé allt
of víðtækt.
„Róttækt fráhvarf“
Bush, sem var á kosningaferða-
lagi í New Jersey, ítrekaði fyrri
áskoranir sínar um að Sameinuðu
þjóðirnar samþykktu harðorða
ályktun með það fyrir augum að af-
vopna Saddam. Hafði hann þau orð
um, að nú kæmi í ljós hvort Samein-
uðu þjóðirnar skiptu yfirleitt ein-
hverju máli lengur. Jimmy Carter,
fyrrverandi forseti, segist hins veg-
ar hafa „miklar áhyggjur“ af stefnu
stjórnarinnar, sem sé „róttækt frá-
hvarf“ frá stefnu allra ríkisstjórna,
jafnt repúblikana sem demókrata, í
hálfa öld. Segir Carter, að stefnu-
breytingin sé „stórhættuleg landi
okkar“.
Ræða Gores, sem hann flutti hjá
„The Commonwealth Club of San
Francisco“, sem er virtur umræðu-
vettvangur, stingur mjög í stúf við
yfirlýsingar annarra þeirra demó-
krata, sem hugsanlega munu sækj-
ast eftir útnefningu sem forseta-
frambjóðandi í kosningunum 2004.
Hafa þeir hingað til stutt Bush með
ráðum og dáð í Íraksmálinu. Aðeins
þeir John Kerry, öldungadeildar-
þingmaður fyrir Massachusetts, og
Howard Dean, ríkisstjóri í Vermont,
hafa verið á dálítið öðru máli þótt
Kerry útiloki ekki stuðning við
væntanlega ályktun um Írak á þingi.
Gore hefur raunar lengi verið
mjög harður í afstöðu sinni til Sadd-
ams Husseins og hann var einn
fárra demókrata, sem studdu álykt-
un um heimild fyrir George Bush
eldra til að ráðast á Írak 1991. Í
febrúar síðastliðnum sagði hann, að
hryðjuverkastríðinu yrði ekki lokið
fyrr en gert hefði verið upp við
Saddam.
Í ræðu sinni á mánudag sagði
Gore aftur á móti, að hann teldi
Bush ganga allt of hart fram í Íraks-
málinu. Án mikils alþjóðlegs stuðn-
ings gæti stefna hans haft skelfileg-
ar afleiðingar fyrir Bandaríkin og
allan heiminn. Er það haft eftir Jano
Cabrera, talsmanni Gores, að Gore
styðji einhliða aðgerðir gegn Sadd-
am Hussein svo fremi Bandaríkj-
unum stafi yfirvofandi hætta af hon-
um. Ekki hafi enn verið sýnt fram á
það.
Vísað á bug sem flokkspólitík
Jim Dyke, talsmaður fram-
kvæmdastjórnar Repúblikana-
flokksins, vísaði á bug gagnrýni Go-
res sem hreinni flokkspólitík. Sagði
hann, að í ræðunni hefði eitt rekist á
annars horn. Ljóst væri, að Gore
kynni ekki að meta menn, sem hefðu
ótvíræða forystuhæfileika.
Gore gerði mikinn greinarmun á
aðferðum þeirra Bush-feðga. Sagði
hann, að árásin á Írak 1991 hefði
réttlæst af því, að Írakar hefðu ráð-
ist inn í Kúveit og þá hefði Bush
eldri unnið að því með „með hægð
og af skynsemi“ að koma á alþjóð-
legri samstöðu. Til þingsins hefði
hann ekki leitað fyrr en að loknum
kosningum í Bandaríkjunum á
miðju kjörtímabili og eftir að Sam-
einuðu þjóðirnar hefðu samþykkt
harða ályktun. Nú væri hins vegar
Bandaríkjastjórn að velta fyrir sér
innrás í annað land og allan kostn-
aðinn af henni yrðu bandarískir
skattborgarar að bera.
Al Gore ræðst harkalega gegn stefnu Bandaríkjastjórnar í Íraksmálinu
Segir Bush hafa eyðilagt sam-
úðina með Bandaríkjunum
Washington. Los Angeles Times.
AP
Al Gore á fundinum í San Francisco. Hann sagði m.a. að stefna Bush í
Íraksmálinu gæti verulega veikt stöðu Bandaríkjanna sem forysturíkis.
LÖGREGLUMAÐUR dó af völdum
sprengju og þrír aðrir særðust í gær-
morgun í Navarra á Norður-Spáni er
þeir reyndu að fjarlægja skilti með
slagorðum ETA-hreyfingar aðskiln-
aðarsinna Baska. Hafði sprengjunni
verið komið fyrir aftan á skiltinu.
Daginn áður dóu tveir menn, sem
grunaðir eru um að hafa verið liðs-
menn ETA, þegar bíll þeirra sprakk
í borginni Bilbao. Er talið að þeir
hafi verið að undirbúa hryðjuverk en
í bílnum var taska með 10–15 kílóum
af dínamíti, að sögn innanríkisráð-
herra Spánar, Angel Acebes. Lík
mannanna tveggja sundruðust. Lög-
reglu tókst þó að bera kennsl á ann-
an þeirra, Odei Galarraga, en ljós-
mynd af honum fannst í flaki bílsins.
Tilræði á Spáni
Sprengja
aftan á skilti
Pamplona. AFP.
TUTTUGU og einn nemandi
lét lífið og 52 slösuðust þegar
stigahandrið gaf sig í skóla í
Innri-Mongólíu í Kína í fyrra-
kvöld.
Slysið átti sér stað í skóla í
borginni Fengzhen þegar
nokkur hundruð barna hröðuðu
sér niður stiga eða tröppur í
myrkum gangi að loknum
skóladegi. Er haft eftir vitnum,
að myrkrið hafi verið svo mikið,
að börnin hafi ekkert séð og
þess vegna hafi þröngin í stig-
anum verið jafn mikil og raun
var vitni. Þegar börnin lögðust
á handriðið, brotnaði það með
þeim afleiðingum, að þau
steyptust niður og lenti hvert
ofan á öðru. Talið er, að bana-
mein þeirra flestra, sem létust,
hafi verið köfnun.
Skólinn var til húsa á efstu
hæð þriggja hæða byggingar
en skrifstofur og verslanir á
neðri hæðunum.
Lítið eftirlit
Oft er lítið eftirlit með, að
farið sé eftir byggingarreglu-
gerðum í Kína en mestu slysin
stafa yfirleitt af eldsvoðum. Á
jóladag árið 2000 fórust 309
manns þegar eldur kom upp á
dansstað á fjórðu hæð bygging-
ar í borginni Luoyang í Henan-
héraði. Við rannsókn kom í ljós,
að neyðarútgangurinn hafði
verið leigður undir verslun og
honum lokað. Meira en 50.000
manns létust í vinnuslysum
ýmsum í Kína á fyrra misseri
þessa árs.
21 barn
fórst er
stigi gaf sig
Peking. AFP.
Stórslys í
skóla í Kína
BANDARÍSK yfirvöld sendu í gær
um 200 hermenn til Fílabeinsstrand-
arinnar til að vernda um 160 banda-
rísk skólabörn sem eru innlyksa í
Bouake en uppreisnarmenn sitja um
borgina. Til harðra skotbardaga kom
í fyrrinótt og sagt er að stjórnarher-
inn hafi farið inn í Bouake.
Don Sewell, talsmaður varnar-
málaráðuneytisins, sagði að sendi-
herra Bandaríkjanna á Fílabeins-
ströndinni hefði óskað eftir því að
bandarískir hermenn kæmu til
landsins. Um er að ræða hermenn
sem gegnt hafa herskyldu í Evrópu.
Bouake hefur verið sambandslaus
við umheiminn frá því misheppnuð
valdatilraun var gerð á fimmtudag.
Fílabeinsströndin
Bandaríkin
senda hermenn
Washington. AFP.
♦ ♦ ♦