Morgunblaðið - 25.09.2002, Blaðsíða 21

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. SEPTEMBER 2002 21
meistar inn. is
ÁBYRGÐ ÁREIÐANLEIKI
lifun
tímarit um heimili og lífsstíl
númer fimm 2002
PÓLSK tónlist verður í öndvegi á
tónleikum í Salnum í kvöld kl. 20.
Þeir sem koma fram eru tveir virtir
tónlistarmenn frá Póllandi, Henryk
Blazej flautuleikari og Teresa Kab-
an píanóleikari. Þau flytja verk fyr-
ir flautu og píanó eftir Szeligowski,
Lutoslawski, Ensecu og Ibert og pí-
anótónlist eftir Chopin.
Henryk Blazej og Teresa Kaban
hlutu bæði menntun sína við Tón-
listarakademíuna í Kraká. Þau hafa
frá unga aldri ferðast mikið sem
hljóðfæraleikarar og alls komið
fram í sextán löndum Evrópu, í
Mið-Austurlöndum og Bandaríkj-
unum. Í seinni tíð hafa þau starfað
mikið á Bretlandseyjum og leikið
þar í mörgum virtum tónleikasöl-
um, t.d. Barbican Hall, Wigmore
Hall, St. Martin-in-the-Fields og
víðar. Þá hafa þau haldið námskeið
í heimalandi sínu og erlendis og
hefur Teresa t.d. haldið sérstök
námskeið tileinkuð tónlist Chopins.
Þau eru nú listrænir stjórnendur al-
þjóðlegu tónlistarhátíðarinnar Re-
discovered and Forgotten music
(glötuð og fundin tónlist) í Tarnóv
en á árunum 1991–1995 stjórnuðu
þau einnig tónlistarhátíðinni í
Sandomierz í Póllandi. Þau hafa
gert margar hljóðritanir og beinar
útsendingar af tónleikum fyrir út-
varp og sjónvarp í heimalandi sínu,
á Ítalíu, í Tékklandi, Los Angeles
og London. Fyrir hlé verður flutt
Scherzo í b-moll op. 31 eftir F.
Chopin en á síðari hluta tónleik-
anna verður flutt sónatína „Jeux“
eftir J. Ibert , Cantabile og Presto
eftir G. Enescu og eftir T. Szelig-
owski verður flutt Sónata í fjórum
þáttum. Að lokum verða flutt Þrjú
brot eftir W. Lutoslawski.
Pólsk
tónlist í
Salnum
Morgunblaðið/Kristinn
Teresa Kaban píanóleikari og Henryk Blazej flautuleikari.
FOLKWANG dansskólinn í Ess-
en í Þýskalandi hefur verið starf-
ræktur frá árinu 1927. Fyrsti stjórn-
andi dansdeildarinnar og
dansleikhússins við skólann var
danshöfundurinn Kurt Jooss. Hann
var ötull talsmaður nýrra tjáningar-
leiða í dansi sem fólu í sér að bræða
saman hefðbundinn dans og nýstár-
lega tjáningu. Jooss var sjálfur
menntaður klassískur ballettdansari
en kaus nýjar leiðir til að tjá sig sem
danshöfundur.
Honum voru hugleikin vandamál
samtímans eins og stéttamismunur
og pólitísk spilling. Með nýrri túlkun
á hreyfingum líkamans og með því
að láta dansara tjá sig á sviði í orðum
tókst honum að skila hugðarefnum
sínum í dansverkum sem þóttu mjög
nýstárleg. Sá tími þegar áhorfendur
efuðust um að dansleikhús ættu að
flokkast undir dans er nú löngu lið-
inn. Dansleikhús Folkwang skólans
og sú tilraunastarfsemi sem þar fór
fram var frjór jarðvegur fyrir marga
helstu danshöfunda Þýskalands og
er enn. Þegar fjallað er um Folk-
wang dansleikhúsið í Essen verður
að minnast á snillinginn Pinu Bausch
sem að öðrum ólöstuðum hefur haft
hvað víðtækust áhrif á nútímadans
eins og hann birtist okkur í dag.
Hún, Reinhild Hoffmann, Susanne
Linke og Henrietta Horn, sem nú
sækir okkur heim, hófu allar feril
sinn sem nemendur í áðurnefndum
skóla. Þær starfa nú sem listdans-
stjórar hjá eigin dansflokkum.
Henrietta Horn er ásamt Pinu
Bausch listrænn stjórnandi Folk-
wang Tanzstudio. Í dansflokknum
eru ellefu dansarar með ólíkan bak-
grunn. Tvö dansverk voru sýnd í
Borgarleikhúsinu síðastliðinn
sunnudag, bæði eftir Henriettu
Horn. Það fyrra er sólóverk sem höf-
undur dansaði sjálf.
Verkið er pæling um einmanaleik-
ann og rofin félagstengsl. Það hefst á
því að dansarinn situr við borð og
hreyfir sig taktfast í takmarkaðri
lýsingu. Hreyfingarnar eru stíl-
hreinar og hreyfingamynstrið end-
urtekið.
Borðið er þungamiðja í verkinu og
fer dansarinn treglega frá því. Þetta
er snoturt verk, snyrtilega fram sett.
Það er rólegt í framvindu en ekkert
sérlega spennandi enda einmana-
leikinn og einangrunin þung áhorfs.
Engu að síður er verkið snoturt og
faglega unnið.
Seinna verkið, „Auftaucher“ eða
„sá sem birtist“, er dansað af tíu
dönsurum. Þar fjallar höfundur um
það að láta sitt innra eðli í ljós.
Verkið hefst á samkvæmi kúlti-
veraðra gesta. Einn fellir grímuna
og hegðar sér ekki í takt við hina.
Viðbrögðin við því er m.a. umfjöll-
unarefnið í verkinu. Höfundur notar
rytma sem dansararnir slá og leika
sjálfir. Fari einhver úr rytmanum
bregst hópurinn við. Þögn og
fjörugri sígaunatónlist er beitt á víxl.
Hreyfingarnar minna á spretthlaup-
ara í startholunum og eru ógnandi.
Dansararnir eru alltaf tilbúnir að
bregðast við uppákomu einhvers í
hópnum. Uppákomum sem koma af
stað keðjuverkun viðbragða hjá
dönsurunum. Hreyfingarnar eru
stílhreinar í gegnum verkið og sam-
anstendur hreyfimynstrið af knöpp-
um hreyfingum sem ásamt búning-
um og lýsingu gefa verkinu fallega
áferð.
Hér eru ekki á ferð tímamóta-
dansverk, heldur vel unnin og snyrti-
lega frágengin verk. Í hvorugu
þeirra er beitt nýstárlegum aðferð-
um í tækni og túlkun og þau bera
ekki með sér nýja ferska sýn á sam-
félagið. Þau eru ekki áleitin en
standa undir því að vera faglega
unnin og að mér virðist af einlægni.
Höfundur sækir í smiðju Pinu
Bausch eins og reyndar hundruð
annarra danshöfunda þó hún gangi
út frá því í báðum verkunum að túlka
með dansi. Eigi að líkja Pinu Bausch
og Henriettu Horn saman þá kemst
sú síðarnefnda ekki með tærnar þar
sem Pina Bausch hefur hælana. Að
hún sé arftaki hennar í því að þróa
áfram nútímadansleikhús í Þýska-
landi, eins og haldið hefur verið
fram, er að mínu mati ótímabær full-
yrðing.
Dansleikhús
Henriettu Horn
DANS
Borgarleikhúsið
Solo: Höfundur og dansari: Henrietta
Horn. Tónlist: Hildegard von Bingen, Dav-
id Lamb, Hwang-Byung-Ki, Arvo Part.
Búningur: Anne Bentgens. Lýsing: Rein-
hard Hubert. Hljóð: Thomas Wacker. Auf-
taucher/Sá sem birtist: Danshöfundur:
Henrietta Horn. Dansarar: Tanja Berg,
Lisa Brus, Francisco Cuervo, Gabrio
Gabrielli, Soo-Jin Yim Heil, Francesco Pe-
done, Erika Pico, Manuel Quero, Franko
Schmidt, Nandini Thomas. Tónlist: Fan-
fare pourpour, Lalo Schifrin, Odekoza,
Fanfare Ciocarlia. Búningar: Anne Bent-
gens. Lýsing: Reinhard Hubert. Hljóð:
Thomas Wacker. Sunnudagur 22.sept-
ember 2002.
HENRIETTA HORN OG FOLKWANG TANZ-
STUDIO
Lilja Ívarsdóttir
Í AUSTURSAL Gerðarsafns
sýnir Sigtryggur Bjarni Baldvins-
son 19 olíumálverk, unnin á síðast-
liðnum 4 árum. Sýninguna nefnir
hann „Lög“ og er yfirlit eða sýn-
ishorn af síðustu 3 einkasýningum
listamannsins ásamt verkum sem
hann hefur sýnt á samsýningum.
Nálgun Sigtryggs við málverk
má tengja „Hyperrealisma“ og/eða
„Hyperrealization“ (ofuruppgötv-
un eða -skilningur), hugtök sem
franski heimspekingurinn Jean
Baudrillard skapaði þegar hann
hugaði að þróunarferli myndlistar.
„Hyperrealization“ er það þegar
listamaður uppgötvar eða skilur
listaverk annars listamanns og
skapar síðan sitt eigið. Sem dæmi
þá skapa Picasso og Braque kúb-
ísk verk eftir að uppgötva málverk
Cézanne, Hollendingurinn Piet
Mondriaan leysir upp myndflötinn
í geometríu eftir dvöl í París þar
sem hann uppgötvar verk kúb-
istanna, Bandaríkjamaðurinn Bar-
nett Newman snýr sér að litaflæmi
eftir að uppgötva geometríur eftir
Mondriaan og svo koll af kolli.
Hugmyndir Baudrillards voru
áberandi í myndlistarumræðu
póstmódernismans á hvörfum ní-
unda og tíunda áratugar síðustu
aldar, eða um það leyti sem Sig-
tryggur Bjarni er í listnámi. Kom
þá upp hópur abstrakt málara sem
unnu svokallaðar „appropriations“
(þýðir á íslensku „eignaupptaka“).
Eru það listaverk sem hafa beina
tilvísun í önnur þekkt verk eða
liststefnur innan módernismans
líkt og að um fyrirmyndir sé að
ræða.
Tvö málverkanna sem Sigtrygg-
ur sýnir í Gerðarsafni, „Eftir
Rothko nr. 14“ og „Eftir Rothko,
Earthbrown and Green“, sýndi
hann í Hallgrímskirkju síðastliðinn
vetur. Til að varpa fram spurningu
um trúarlegt gildi málverks gekk
hann í smiðju listmálarans Mark
Rothko, en hann var þekktur fyrir
skoðanir sínar um andleg eigindi
málverksins. Er Sigtryggur víðs-
vitandi að endurskoða rannsóknir
og niðurstöður fyrrennara síns á
hugmyndarlegum forsendum og er
það dæmigert „appropriations“
eða „eignaupptökur“.
Í flestum málverkunum leitar
Sigtryggur í formfræði op listar
sjöunda áratugarins. Í op list er
ráðskast með grunnform og liti
þannig að þau áreita augntaugar
áhorfenda svo sjónblekking á sér
stað. Það sem skilur verk Sig-
tryggs frá annars hefðbundinni op
list er að hann sækir einnig fyr-
irmyndir í náttúruna, eins og vatn,
ský og lauf og blandar saman við
formin. Fyrir vikið geislar frá
verkunum mýkt og næmi sem ekki
tíðkast í köldum vísindum op list-
ar.
Málverk Sigtryggs Bjarna Bald-
vinssonar sóma sér vel í austur-
salnum. Hrifnastur er ég af verk-
unum sem búa yfir meiri yfirlegu
af hálfu listamannsins, eins og
„Stór röndóttur merlandi sjór“,
„Þúsund og ein nótt“ og „Blett-
óttar rendur með skýjafari“. Í
þeim myndum er sjónarspilið slá-
andi og hæfni málarans nýtur sín
til fulls.
Rétt er að minnast á vel gerða
sýningarskrá sem listamaðurinn
hefur látið gera í tilefni sýning-
arinnar með texta eftir Aðalstein
Ingólfsson listfræðing.
„Stór röndóttur merlandi sjór“
eftir Sigtrygg Bjarna.
Mjúkt
áreiti
MYNDLIST
Gerðarsafn
Safnið er opið alla daga nema mánudaga
frá kl. 11–17. Sýningu lýkur 29. sept-
ember.
MÁLVERK
SIGTRYGGUR BJARNI BALDVINSSON
Jón B.K. Ransu
Á KAFFISTOFUNNI í Lóuhreiðri,
Kjörgarði, Laugavegi, stendur nú
yfir sýning Margrétar St. Hafsteins-
dóttur. Á sýningunni eru 30 myndir,
flestar vatnslitamyndir. Lóuhreiður
er opið virka daga kl. 10–17, laug-
ardaga kl. 10–16. Sýnt er til 14. októ-
ber.
Margrét sýnir vatnslita-
myndir í Lóuhreiðri
TÓLFTA Jazzhátíð Reykja-
víkur er að hefja göngu sína
og verða ókeypis setningartón-
leikar í Tjarnarsal Ráðhússins
þriðjudaginn 1. október kl. 17.
Borgarstjórinn setur hátíðina
formlega í Tjarnarsalnum og
ýmsir djassleikarar koma fram
og kynna það sem í vændum
er. Hátíðinni lýkur svo með
tónleikum Stórsveitar Reykja-
víkur undir stjórn bandaríska
trompetleikarans Greg Hopk-
ins á Broadway sunnudaginn
6. október, þar sem tromm-
ararnir Einar Valur Scheving,
Gunnlaugur Briem og Jóhann
Hjörleifsson heyja m.a.
trommueinvígi á þrjú trommu-
sett.
Djasslistamenn beggja
vegna Atlantshafsins sækja
hátíðina heim að vanda og fjöl-
margir íslenskir djassleikarar
leika hver með öðrum eða með
útlendingunum.
Tiny Bell Trio
í Loftkastalanum
Hápunktur hátíðarinnar
verða tónleikar Tiny Bell Trio
trompetleikarans Dave Dou-
glas í Loftkastalanum laugar-
daginn 5. október kl. 18 en
flestir tónleikanna verða eins
og undanfarin ár á Kaffi
Reykjavík.
Forsala aðgöngumiða er
hafin í Loftkastalnum á Tiny
Bell tónleikana og hjá Japis,
Laugavegi 13, á alla tónleika.
Nánari upplýsingar um alla
tónleika hátíðarinnar og upp-
lýsingar um listamenn er að
finna á vefsíðu hennar,
www.reykjavikjazz.com.
Jazzhátíð
Reykjavíkur
Tólfta
hátíðin
að hefja
göngu sína