Morgunblaðið - 25.09.2002, Blaðsíða 22

LISTIR
22 MIÐVIKUDAGUR 25. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
EFNT var til næstsíðustu tón-
leika UNM á Íslandi 2002 fyrir
troðfullum sal Listasafns Íslands í
Hafnarhúsinu við hlutfallslega met-
aðsókn. Að vísu komu alls fram
nærri 15 íslenzkir hljómlistarmenn
og aðstandendur því ugglaust ein-
hver partur tónleikagesta, en að
öðru leyti lágu ástæður þessa
skyndilega aðstreymis ekki í aug-
um uppi.
Þrír Finnar, ýmist enn eða áður
við nám í Sibeliusarakademíunni í
Helsinki, áttu fyrstu tónsmiðar
kvöldsins. Á vaðið reið Perttu
Haapanen (f. 1972) með „Mimetic
Elegy“ (11 mín.) fyrir flautu, fiðlu
og píanó. Burtséð frá votti af
hermikontrapunkti í byrjun og
enda var litla formræna festu að
finna, en því meira af „gestík“.
Miðað við hvað því var oft hent á
loft í hléum á hátíðinni mætti halda
að hugtakið (til bráðabirgða snarað
sem „tjábrigði“) væri heitasta
lausnarorð augnabliksins. Það
minnti mann auðvitað strax á
keimlíkt lausnarorð barokktímans
– „affekt“ – enda þótt barokkhöf-
undar takmörkuðu sig við einn ráð-
andi affekt í hverjum þætti. Um
dæmigerðustu verk á UNM mætti
aftur á móti segja að tjábrigða-
notkun þar væri síbreytileg og
ósjaldan sundurlaus. Allt um það
virtist í látbragðsharmljóði Haap-
anens mega greina ákveðinn leik-
rænan heildarsvip, kryddaðan
austrænum undirtóni af japönskum
No-sjónleik.
„WIDE“ (8½’) fyrir klarínett og
píanókvartett eftir Sampo Haapa-
maki (f. 1979) gerði m.a.s. sérstaka
dyggð úr sundurleysinu ef marka
mátti orð höfundar í tónleikaskrá:
<fi>„...a multi textural piece
whose aim is not<fn> [leturbr.
mín] <fi>to unify itself“.<fn> (Ja
hérna). Það bezta við þetta gestískt
ágenga stykki var óvenjuvel
heppnað niðurlag þess, að
ógleymdum snörpum flutningi
Nordlys fereykisins og Þórarins
Más Baldurssonar.
Uljas Pulkkis (f. 1975) samdi
verk sitt „Vigor“ (7½’) fyrir píanó,
bassaklarínett, selló og básúnu.
Jafnvel þótt væri allur af vilja
gerður, var maður þá þegar tekinn
að lýjast eftir undangengin tjá-
brigði í þverpokum. Alltjent heyrði
maður sárafátt bitastætt úr þessu
frekar einstrengingslega og há-
væra verki sem hvergi fór neðar en
forte í styrk. Í stuttu máli grimmt,
dimmt og þreytandi. Sama mætti
segja um danska sextettinn næst á
eftir, „Happiness in Slavery“ (6:50)
eftir Simon Christensen (f. 1971),
saminn fyrir sópran, klarínett,
víólu, slagverk, um hvern undirr.
krotaði til minnis „chaotico am-
orfo“ (og fleira miðlungi skárra
sem mæta má afgangi), áður en
það leið endanlega úr minni.
Hagur strympu vænkaðist hins
vegar eftir hlé, þegar kvartettinn
„Hugo“ lék þrjá strengjakvartetta.
Nafnið var að líkindum dregið af
upphafsstöfum úr nöfnum flytjenda
og einsýnt að hópurinn, fjórir ungir
félagar úr íslenzku „UNM-sveit-
inni“ gæti varla verið gamall í hett-
unni. Því óvæntara og meira afrek
var það hvað honum tókst samt að
skila miklu, og í vaxandi mæli með
hverju verki, því ópusarnir voru
það krefjandi að í raun hefði ekki
veitt af langsjóuðum atvinnukvar-
tetti til starfans.
Hinn sænskfæddi Mika Pelo (f.
1971) var ábyrgur fyrir „Misty“
(13’) – ekki kenndum við sam-
nefndan djassstandarð heldur þoku
í Stokkhólmsskerjagarði. Framan
af var smíðin innileg og jafnvel dul-
úðug, en mótaðist síðar af epísód-
ísku ferli allólíkra smákafla, oft
með áberandi „urmuls“áferð trilla,
ein- og tvítóna tremólóa og gripla.
„Elegy for String Quartet“ (18’)
eftir Arnar Bjarnason var saminn í
minningu náins vinar. Verkið, sem
í fyrsta hluta gat stöku sinni minnt
á krómatískan miðskeiðs-Sjostako-
vitsj, var ef nokkuð enn erfiðara í
flutningi en hið fyrra, en samt
glettilega vel leikið. Þrátt fyrir
slembikenndar innkomur, dropótta
punktamúsíkstaði og ördýnamíska
hendingabyggingu var verkið blæ-
brigðaríkt og svipmikið, en hefði
kannski grætt á 2–3 mínútna stytt-
ingu áður en lauk.
Síðasta verk kvöldsins, þríþætt-
ur strengjakvartett Hidekis Kozak-
una (f. 1970 í Japan), „Triangle“
(18’) var hreint út glæsilega leikið,
enda þrátt fyrir krefjandi en gegn-
sæjan rithátt (og þar með auðheyr-
anlegri feilnótur en í fyrri verkum)
spilvænt og músíkantískt skrifað.
Tónverk sem gaman er að spila
miðlar oftar en ekki ánægju flytj-
enda áfram til hlustenda eins og
raun bar vitni. Tónmál Hidekis var
skýrt mótað með afmarkaðri hend-
ingaskipan og greinilegri hrynpúls
en í fyrri verkum kvöldsins og kom
fyrir vikið „mælskara“ og persónu-
legra út – jafnvel þótt því fylgdi
nokkur áhætta á mælistiku frum-
leikakröfunnar, þegar skuggi
meistara Bartóks, áhrifamesta tón-
skálds 20. aldar í þessari dýru tón-
grein, virtist stöku sinni voma yfir
bakgrunni. Þó sýnu mest í loka-
þættinum sem kinnroðalaust sór
sig í þjóðlagaætt við fjallamenn-
ingu Balkanbúa með m.a. ómót-
stæðilega sópandi etnískum tré-
klossapolka. Endað var á kankvísri
stuttri hvíslandi lokastrófu í víólu.
Fyrir þennan áheyrilega litla
gimstein var vel þess virði að
þreyja þorra og góu fyrri hálfleiks,
enda var bravóað frá hjartanu og
höfundi og skeleggum túlkendum
hans óspart klappað lof í lófa.
TÓNLIST
Hafnarhúsið
Perttu Haapanen: Mimetic Elegy (Berg-
lind María Tómasdóttir flauta, Ari Vil-
hjálmsson fiðla og Ása Briem píanó).
Sampo Haapamaki: WIDE (Nordlys kvart-
ettinn (Christine Pryn fiðla, Asger Hen-
riksen klarínett, Frederik Waage selló,
Joachim Olsson píanó) auk Þórarins Más
Baldurssonar víóla). Uljas Pulkkis: Vigor
(Nordlys kvartettinn (án fiðlu, en með
Henriksen á bassaklarínett) auk Ingi-
bjargar Guðlaugsdóttur básúna). Simon
Christensen: Happiness in Slavery (Hall-
veig Rúnarsdóttir söngur, Ingólfur Vil-
hjálmsson klarínett, Kjartan Guðnason
slagverk, Þórarinn Már Baldursson víóla,
Hrönn Þráinsdóttir píanó, Borgar Magna-
son kontrabassi; stj.: Guðni Franzson).
Mika Pelo: Misty (Strengjakvartettinn
Hugo (Una Sveinbjarnardóttir & Hrafn-
hildur Atladóttir fiðlur, Guðrún Hrund
Harðardóttir víóla, Hrafnkell Orri Egilsson
selló). Arnar Bjarnason: Elegía fyrir
strengjakvartett (Hugo). Hideki Kozak-
urah: Triangle Quartet (Hugo). Föstudag-
inn 6. september kl. 21:30.
UNG NORDISK MUSIK Tjábrigði í þverpokum
Ríkarður Ö. Pálsson
BJÖRT stúlka, vafin hvítu líni og
með langan línslóða á eftir sér, ligg-
ur í hraungjótu; undir moldarbarði;
á lágum hól undir ólgandi svart-
hvítum skýjum. Austurríski ljós-
myndarinn Marielis Seyler sýnir
um þessar mundir í Listasal Man við
Skólavörðustíg myndröð sem hún
tók á Íslandi síðasta sumar og kall-
ar Kyrrð. Svarthvítar myndirnar
tefla saman dramatísku en þó kyrru
landinu og mýkt kvenleikans.
„Myndirnar eru þöglar en þó
hlaðnar spennu,“ segir Seyler og
bendir á sterkar andstæðurnar.
„Það er svo mikill kraftur undir-
liggjandi í íslenska landslaginu,
þótt myndirnar séu þöglar er eins
og landið geti sprungið upp á hverri
stundu. Þetta er uggvænleg kyrrð.
Mig hafði langað að koma til Ís-
lands allt frá árinu 1972 en kom svo
ekki fyrr en í fyrra. Stúlkan kom
með mér og ég var með þennan
tuttugu metra langa hvíta lín-
stranga sem mig langaði að tefla
gegn landslaginu. Það gekk alveg
upp, formrænt og tilfinningalega.
Ég ók um í nokkra daga og skoðaði
landið en svo fór að ég fann flesta
áhrifamestu staðina í nágrenni
Kleifarvatns og á Reykjanesskag-
anum. Líndregillinn tengist víð-
áttum landsins, er stundum eins og
fljótandi vatn í svörtum sandinum
og hrauni.“
Marielis Seyler hefur lengi feng-
ist við ljósmyndun en hún sýndi
fyrst verk sín fyrir tæpum fjórum
áratugum. Við listsköpun sína hef-
ur hún oft notast við efni eins og
vax og umbúðapappír; hún prentar
myndir sínar stórar og vinnur í þær
með litum. Í einni myndröðinni tók
hún myndir af náttúrunni, einkum
trjám sem hafa verið söguð niður,
og lét stór prentin liggja úti yfir
vetur. Um vorið höfðu þær látið
mikið á sjá, voru óhreinar og veðr-
aðar, og dýr höfðu rifið flipa úr
pappírnum. Þá voru þær sýndar.
„Ég hef líka gert myndröð með trjá-
stúfum og stækkað myndirnar stór-
ar, farið með þær í skóla þar sem
börn hafa málað á þær og kenn-
ararnir um leið notað tækifærið til
að ræða um náttúruna. Ég sæki
myndefnið gjarnan í náttúruna; ég
hef gert myndir af dauðum dýrum
til dæmis. Ég kann vel að meta nátt-
úruna en ég þjáist líka með henni.“
Seyler segir að í Íslandsmyndum
sínum hafi hún ekki viljað gera
neitt við myndirnar, bara sýna þær
eins og þær voru teknar, bara oft á
tíðum stækkaðar býsna stórar.
„Þetta land er svo ljóðrænt, og birt-
an breytist látlaust. Ég hef aldrei
kynnst slíku fyrr,“ segir hún.
Myndir Marielis Seyler af ís-
lensku kyrrðinni verða á næstunni
sýndar í sýningasölum í New York,
Köln og Vínarborg.
Morgunblaðið/Einar Falur
Marielis Seyler sýnir myndir sínar í Listasasal Man við Skólavörðustíg.
Íslenska
kyrrðin
ORGELTÓNLEIKAR verða í
Langholtskirkju í hádeginu fram á
föstudag og er það liður í 50 ára af-
mælishátíð Langholtssöfnuðar á
þessu ári og er þess minnst í vik-
unni. Fyrsti sóknarnefndarfundur-
inn var haldinn 24. septembrer
1952.
Fyrstu tónleikarnir voru í hádeg-
inu í gær og voru þá sérstaklega
boðnir nemendur úr Langholts-
skóla, en skólinn er jafngamall söfn-
uðinum. Jón Stefánsson, kantor
Langholtskirkju, lék þá á Noack-
orgelið efnisskrá sem var sérstak-
lega hugsuð fyrir þennan aldurshóp.
Í bland við þekkt orgelverk, s.s.
Toccötu og Fúgu í d-moll, lék hann
lög eftir Bubba Morthens og úr
Lion King. Efnisskráin verður end-
urflutt í hádeginu á morgun,
fimmtudag, kl. 12.10 en þá eru nem-
endur Vogaskóla sérstakir gestir.
Í hádeginu á föstudag leikur síðan
Guðmundur Sigurðsson, nýráðinn
organleikari Bústaðakirkju, og
munu nemendur Menntaskólans við
Sund verða sérstakir gestir.
Aðgangur að tónleikunum er
ókeypis.
Auk þessara tónleika eru opnar
æfingar hjá kórum kirkjunnar. Í
dag er opin æfing hjá Krúttakórn-
um, en það er yngsti kór kirkjunnar,
skipaður 4–7 ára börnum. Æfingin
hefst kl. 17 en kl. 20 er æfing hjá
Kór Langholtskirkju sem einnig er
opin.
Morgunblaðið/Kristinn
Nemendur úr Langholtsskóla hlýða á Jón Stefánsson leika á orgel.
Hádegistónleikar
í Langholtskirkju
ÉG er eiginlega alveg í öngum
mínum út af þessu. Ég veit eigin-
lega ekki hvað er að Eddie Murphy.
Myndirnar hans verða verri og
verri, og þessi er sú allra versta.
Hvorki stendur steinn yfir steini í
sögunni né framvindu hennar, og
svo eru brandaranir – sem hefðu
getað reddað málunum – barnalegir
og hreinlega lélegir. Eddie minn,
þótt þú sért sætur með ótrúlegan
hlátur, þá bara verðurðu að vanda
þig meira.
Myndin gerist í framtíðinni, og
Eddie leikur bareiganda, Plútó
Nash, með vafasama fortíð. En bar-
inn gengur vel og því vill mafían
komast inn. Myndin gengur síðan út
á að Plútó er á flótta með gröðu vél-
menni og glötuðum söngvara.
Þótt myndin hafi kostað ótrúlegar
fjárhæðir er allt útlit hennar heldur
hallærislegt. Og tímanum sem hefur
verið eytt í þessa vitleysu! Fyrst all-
ir þessir mjög svo fínu leikarar, síð-
an tók það framleiðendur þrjú ár að
þora að setja myndina á markað og
núna er bara vonandi að áhorfendur
fari ekki líka að sóa sínum tíma.
Ein stjarna - bara fyrir brosið
hans Eddie.
KVIKMYNDIR
Sambíóin Álfabakka,
Akureyri og Keflavík
Leikstjórn: Ron Underwood. Handrit: Neil
Cuthbert. Kvikmyndataka: Oliver Wood.
Aðalhlutverk: Eddie Murpy, Randy Quaid,
Rosario Dawson, Joe Pantoliano og Pet-
er Boyle. USA 95 mín. Warner Bros.
2002.
THE ADVENTURES OF PLUTO NASH/
ÆVINTÝRI PLÚTÓ NASH

Eddie þó!
Hildur Loftsdóttir