Morgunblaðið - 02.10.2002, Blaðsíða 22

UMRÆÐAN
22 MIÐVIKUDAGUR 2. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
MIKIL umræða fer nú fram um
heilbrigðisþjónustu hér á landi. Af
nógu er að taka því að frammi-
staða stjórnvalda hvað snertir
rekstur þjónustunnar er með
hreinum ólíkindum. Það er mikill
halli á rekstri allra heilbrigðis-
stofnana og biðlistar hafa lengst.
Heilsugæslan er í miklum vand-
ræðum fyrst og fremst vegna klúð-
urs núverandi heilbrigðisráðherra
og unglæknar eru í uppreisn gegn
kerfinu.
Framsóknarmenn hafa farið
með þennan málaflokk í ríkisstjórn
undanfarin 7–8 ár í skjóli sam-
starfsflokksins. Það virðist sem
þeir hafi aldrei skilið eðli þjónust-
unnar, þ.e. skiptingu hennar í
tryggingaþátt og rekstrarþátt. En
það eru fleiri áhrifamenn sem virð-
ast ekki skilja þetta heldur.
Leiðari Morgunblaðsins 12.
september sl.
Undir fyrirsögninni „Biðlistarnir
og heilbrigðiskerfið“ er talað um
biðlista í heilbrigðiskerfinu, skað-
semi þeirra og nauðsyn að tak-
marka þá. Síðan segir: „Morgun-
blaðið hefur oft bent á það að með
auknum einkarekstri mætti gera
þjónustuna bæði skilvirkari og
hagkvæmari. Með einkarekstri
myndu sjúklingar, sem efni hafa á,
geta notað peningana sína til að
greiða fyrir aðgerðir, en um leið
myndi álagið minnka á opinbera
kerfið og bæta þjónustuna þar.“
Mbl. virðist ekki skilja að þessi
fráleita hugmynd hefur ekkert
með rekstrarform að gera heldur
tryggingaþátt kerfisins. Mbl. gerir
þeim sem eru hlynntir einka-
rekstri á vissum rekstrarþáttum
heilbrigðisþjónustunnar engan
greiða því að það er verið að gefa í
skyn að þetta rekstrarform hafi
það í för með sér að sjúklingar
missi þau tryggingaréttindi sem
allir íslenskir ríkisborgarar hafa í
dag samkvæmt lögum. Á hverju
ári þarf fjöldi ferðamanna sem
hingað koma að leita heilbrigðis-
þjónustu. Það skiptir ekki máli
hvort opinberar stofnanir eða
einkaaðilar veita þjónustuna, þeir
sem ekki hafa réttindi hér á landi
borga hana að fullu. Fróðlegt væri
að Mbl. útskýrði nánar hverjir það
eru sem það vill svipta réttindum
sem fólk, búsett hér á landi, hefur
aflað sér með því að greiða skatta
sína og skyldur til ríkissjóðs alla
sína starfsævi.
Viðtal við aðstoðarmann
heilbrigðisráðherra í Mbl.
Hinn 25. september er viðtal
Örnu Schram við Elsu B. Frið-
finnsdóttur um norræna ráðstefnu
um heilbrigðismál þar sem hún var
einn af aðalfyrirlesurum. Ýmislegt
í þessu viðtali kallar á athuga-
semdir.
Þar er vikið að leit að leiðum til
frekari hagræðingar í heilbrigðis-
kerfinu. Þar segir: „Í þeirri um-
ræðu sé m.a. litið til aukins einka-
reksturs á heilbrigðissviðinu og
jafnvel einkavæðingar. Mér finnst
þó að menn séu í auknum mæli að
hverfa frá hugmyndum um einka-
væðingu og halla sér frekar að
einkarekstri…“ Fyrrverandi og
núverandi heilbrigðisráðherrar
hafa viðhaft svipuð ummæli og
virðist manni að hér sé komin ný
skilgreining framsóknarmanna á
einkarekstri og einkavæðingu. Ég
hef alltaf haldið í einfeldni minni
að einkavæðing væri það ferli sem
felst í því að færa rekstur úr op-
inberum rekstri í einkarekstur og
því ekki mögulegt að vera með
öðru og á móti hinu.
Rætt er um einkarekstur lækna
og skýrslu þá er Ríkisendurskoðun
sendi frá sér um starfsemi sér-
fræðinga í ferliþjónustu. Þar segir:
„Þar kom m.a. fram að brúttó-
greiðslur til einstakra sérfræði-
lækna á grundvelli samnings
þeirra við Tryggingastofnun rík-
isins geta numið tugum milljóna
króna vegna samnings Trygginga-
stofnunar og sérfræðilækna á
tímabilinu 1998-2001. Sumir
læknanna voru að auki í hluta-
starfi eða fullu starfi við opinberar
sjúkrastofnanir á sama tíma. Þess-
ar gríðarlega háu launatölur koma
fram hjá læknum sem starfa við
einkarekna þjónustu.“
Þessi síðasta fullyrðing Elsu er
einfaldlega röng. Hér er ekki um
laun að ræða heldur er allur
rekstrarkostnaður læknastofanna
innifalinn. Þar er um að ræða laun
fjölda starfsfólks, m.a. hjúkrunar-
fræðinga og læknaritara, kostnað-
ur við tæki og rekstur skurðstofa,
rannsóknastofa, húsnæði o.fl.
Þessi starfsemi byggist á samn-
ingum sem ráðuneyti Elsu ber
fulla ábyrgð á ásamt fjármálaráðu-
neyti og Tryggingastofnun. Nið-
urstaða er byggð á grundvelli ná-
kvæmrar kostnaðargreiningar sem
er einstök í íslenska heilbrigðis-
kerfinu og samningaviðræðum sem
stóðu yfir í marga mánuði. Eftirlit
er mikið með að ákvæði samnings-
ins séu haldin og ríkið hefur því öll
tök á að sjá um að framkvæmdin
sé í lagi.
Rétt er að geta þess að í öðrum
löndum hefur hliðstæð starfsemi
aukist mjög. Vegna tæknilegra
framfara í læknisfræði er mögu-
legt að gera aðgerðir og rann-
sóknir á mun hagkvæmari hátt án
innlagnar á spítala eins og áður
þurfti. Erlendis er ekki til sá spít-
ali sem ekki hefur öfluga dagdeild-
arþjónustu á sínum snærum og
slík starfsemi þykir ómissandi á
spítölum sem sjá um kennslu
læknanema og sérfræðinga. Hér á
landi þekkist slík dagdeildarstarf-
semi nánast ekki á stærsta spítala
landsins sem jafnframt er kallaður
háskólaspítali.
Nauðsyn á skipulags-
breytingum
Hér á landi er alger samstaða
um tryggingaþátt heilbrigðiskerf-
isins. Við viljum halda því kerfi
samtryggingar sem við höfum. Því
er kannske best lýst með því sem
sagt hefur verið að meðan við er-
um hraust greiðum við okkar ið-
gjöld til kerfisins. Þeir sem veikj-
ast eiga þá fullan rétt á eðlilegri
þjónustu þegar þeir þurfa á að
halda án þess að greiða sérstak-
lega fyrir. Þetta er að sjálfsögðu
ein af meginstoðum velferðarkerf-
isins.
Veikasta hlið heilbrigðiskerfis
okkar er reksturinn. Þar er margt
athugavert sem áður hefur verið
bent á. Deila um einkarekstur eða
opinberan rekstur skiptir engu
máli eins og er. Það sem er mest
aðkallandi eru skipulagsbreytingar
á yfirstjórn og skilningur á göllum
þess fjármögnunarkerfis sem við
búum við í dag. Allar þjóðir Evr-
ópu hafa gert breytingar á rekstr-
arþættinum hjá sér nema við Ís-
lendingar. Þær breytingar sem
þarf að gera eru nauðsynlegar til
að nýta það fjármagn sem til ráð-
stöfunar er betur en nú er gert og
það er mín skoðun að ekki þurfi
mikið viðbótarfjármagn til að unnt
sé að halda uppi eðlilegri þjónustu
nái þær fram að ganga.
Hugtakaruglingur
í heilbrigðisþjónustu
Eftir Ólaf Örn
Arnarson
„Deila um
einkarekst-
ur eða opin-
beran rekst-
ur skiptir
engu máli eins og er.“
Höfundur er læknir.
Á SÍÐASTLIÐNU vori voru
kosningar til bæjar- og sveitar-
stjórna eins og kunnugt er. Mörgu
var lofað og mikið átti að gera fyrir
háttvirta kjósendur. Þó var einn
hópur fólks sem allir vildu gott gera,
svokallaðir eldri borgarar, fólk sem
búið er að lifa í 67 ár.
Mikið var talað um þarfir eldri
borgara en þær voru helstar að
manni skildist sjúkrahúsvist og þess
háttar þjónusta. Góð kona í fram-
boðshópnum skrifaði í stuðnings-
grein fyrir sinn flokk (sem ég man
ekki lengur hver var): „Við skulum
vera góð við gamla fólkið.“
Það má alveg huga að því að frá
starfslokum og til þess tíma sem
manneskja þarf á innlögn á dvalar-
heimili að halda líða gjarnan 10–20
ár.
Eitt af því sem hefur áhrif á
heilsufar þessa hóps eru fjárhags-
áhyggjur, því staðreynd er að það er
skattlagt svo ótæpilega að margir
hafa varla til hnífs og skeiðar.
Áhyggjur eru öllum heilsuspillandi
en þó einkum þeim eldri.
Hvernig getur gott samfélag, eins
og við viljum öll tilheyra, verið þekkt
fyrir að skattleggja ellilaun frá
Tryggingastofnun um 38,54%? Hver
getur lifað af 70–80 þúsundum á
mánuði, borgað af húsi og annað það
sem til lífsins þarf?
Það er ótrúlegt allt þetta jaml og
fuður um laun og „kaupmátt“ eldri
borgara. Fasteignaskatturinn er
mörgum þungur í skauti og ranglát-
ur, því eins og allir vita er borgaður
skattur af fjármagni því sem í hús-
bygginguna fer og fasteignaskattur
af húsinu frá því flutt er inn. Frá
þeim tíma og þar til húseigandinn
verður 67 ára er oftast langur tími.
Ekki er ósanngjarnt að ætla að þá sé
hann búinn að greiða fullt gjald í
þann póst og að þá megi fella hann
niður.
Þá er það skattlagning ellilauna og
lífeyristekna. Er rétt að skattleggja
þann sem ekkert hefur nema lífeyri
frá Tryggingastofnun? Ég segi nei
og það mæla öll rök á móti því. Það
er rangt að brjóta niður lífslöngun
fólks með því að gera það ófært um
að lifa eðlilegu lífi vegna fátæktar!
Svo eru þeir sem hafa unnið sér
inn launarétt í einhverjum lífeyris-
sjóðanna. Þessi laun eru eðlilega
misjöfn en þau skerða alltaf rétt til
„ellilauna“ frá Tryggingastofnun svo
fáránlegt sem það nú er.
Eins og allir vita verða lífeyris-
réttindi þannig til að launamaður og
atvinnurekandi greiða báðir í sjóð-
inn, launamaðurinn greiðir skatt af
allri upphæðinni. (Þessu var þó
breytt 1998 þannig að nú eru lífeyr-
isgreiðslur ekki skattlagðar á þessu
stigi.) Eins og flestir vita líka greiðir
eftirlaunamaðurinn fullan skatt
(38,54%) af sínum lífeyrisgreiðslum
og er þetta ranglátt því sá sem lét af
störfum fyrir 1998 hefur þegar greitt
skatt af þessum launum.
„Við skulum vera góð við gamla
fólkið,“ sagði konan og enn stefnir í
kosningar.
Nú er tækifærið fyrir þá sem
stjórna að láta ljós sitt skína í þessu
sambandi. Með því að létta fjárhags-
áhyggjum af þeim sem ættu að eiga
„áhyggjulaust ævikvöld“ sparast
margar læknisheimsóknir og sjúkra-
húslegur og þörfin fyrir dvalarheim-
ilispláss minnkar.
Það eru „forvarnir“að stuðla að
vellíðan fólks á öllum aldri.
Það sem ég vildi sagt hafa er
þetta:
 Fellið niður fasteignaskatt af
íbúðum sem eldri borgarar búa
sjálfir í.
 Fellið niður skatt af ellilaunum frá
Tryggingastofnun.
 Af eftirlaunum frá lífeyrissjóðum
greiðist 10% eins og af fjármagns-
tekjum í stað 38,54%. Þetta kostar
sitt segir einhver, en það kostar
meira, þegar að er gáð, að sinna
þessu ekki.
Áhyggjulaust ævikvöld?
Eftir Unni
Leifsdóttur
Höfundur er fv.
röntgenstarfsmaður.
„Hvernig
getur gott
samfélag,
eins og við
viljum öll til-
heyra, verið þekkt fyrir
að skattleggja elli-
laun?“
DÓMSMÁLARÁÐHERRA
hefur ritað grein um nauðsyn
þess að tryggja mannréttindi hér
á landi. Því ber að fagna. Ástæða
greinarskrifa ráðherrans virðist
vera skrif undirritaðrar í þessu
blaði um hvort nauðsynlegt sé að
setja á fót leyniþjónustu á Ís-
landi. Sólveig Pétursdóttir segir í
grein sinni að staða öryggismála
sé viðunandi. Eins og kunnugt er
eru heimildir lögreglu til þess að
tryggja allsherjarreglu skýrar í
lögreglulögum. Þó er helst að
skilja á ráðherranum að færa
þurfi þetta vald frá embætti Rík-
islögreglustjórans inn í sérstaka
stofnun; Leyniþjónustu Íslands.
En hvað hyggst ráðherrann
fyrir í þessu efni? Hver eiga að
verða verkefni leyniþjónustunn-
ar? Fjöldi starfsmanna hennar?
Hvar og hvernig verður Leyni-
þjónusta Íslands hýst í kerfinu?
Og hvað myndi slík stofnun
kosta hinn almenna skattgreið-
anda? Þeim spurningum hefur
ekki verið svarað með fullnægj-
andi hætti og því vert að ítreka
þær hér. Sönnunarbyrðin er ráð-
herrans.
Það er enginn að reyna að
halda því fram að angar hryðju-
verkastarfsemi geti ekki teygt
sig til Íslands. Við höfum á und-
anförnum misserum orðið ræki-
lega vör við það hvernig alþjóð-
legur kynlífsiðnaður hefur fest
sig í sessi hér á landi. Hins vegar
er hollt að hafa í huga í þessu
sambandi að CIA og stærsta
herveldi í heimi gátu ekki komið
í veg fyrir hryðjuverkaárásirnar
á Bandaríkin 11. sept. 2001. Það
ætti að vekja okkur til umhugs-
unar um það hvaða meðul duga
best í baráttunni við hryðju-
verkamenn.
Þórunn Sveinbjarnardóttir
Leyniþjónusta
Íslands
Höfundur er alþingiskona.
SÍÐASTLIÐINN sunnudag
var mér boðið í síðdegiskaffi á
Rás 2 hjá hjá Kristjáni Þor-
valdssyni. Spjall okkar Kristjáns
snérist meðal annars um pólitísk
afskipt af íslensku viðskiptalífi.
Skömmu eftir að því spjalli lauk
hringdi prófessor Hannes Hólm-
steinn Gissurarson í mig og
spurðist fyrir um það í hvaða
símtal hans og Þórarins V. Þór-
arinssonar, fyrrverandi forstjóra
Landssíma Íslands hf., ég hefði
verið að vitna. Sagði hann mér
að ég færi með rangt mál og
hann væri að hugsa um að birta
grein um þetta í blöðunum.
Í Morgunblaðinu í gær skrifar
prófessor Hannes grein um
sannleikann um símtal sitt við
Þórarin V. Þórarinsson. Eftir að
hafa lesið greinarkorn hins
sannleikselskandi prófessors
finnst mér vanta að prófessor
Hannes fræði lesendur Morg-
unblaðsins einnig um það hvern-
ig hann fékk vitneskju um við-
skiptaskuld Norðurljósa við
Landssíma Íslands hf., og efni
samningsins um uppgjör henn-
ar. Rétt er að hann upplýsti það,
enda málið honum með öll óvið-
komandi og vont fyrir Lands-
síma Íslands hf., ef upplýsingar
um viðkvæm viðskipti leka út
frá fyrirtækinu til viðkvæmra
persóna í íslenskri pólitík.
Prófessor Hannes til hugar-
hægðar skal hins vegar tekið
fram að Norðurljós hafa í einu
og öllu staðið við samning sinn
við Landssíma Íslands hf., og
gott betur því hann var að fullu
efndur löngu fyrir lokagjaldaga.
Sigurður Guðjónsson
Svar óskast,
Hannes
Höfundur er forstjóri.
Mörkinni 3, sími 588 0640
Opið mán.-fös. kl. 11-18,
lau. kl. 11-15
Húsgögn
Sérpantanir