Morgunblaðið - 02.10.2002, Blaðsíða 25

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. OKTÓBER 2002 25
T
ALIÐ er að 20 til 22 þúsund börn slasist árlega á Íslandi. Það
eru hlutfallslega fleiri börn heldur en slasast í þeim ná-
grannalöndum sem við berum okkur helst saman við. Stór
hluti þessara slysa er minniháttar þannig að ekki hlýst var-
anlegt heilsutjón af. Um andlegar afleiðingar fyrir börnin og
aðstandendur er minna vitað. Þá eru ótalin þau slys sem valda óbæt-
anlegum skaða, varanlegum heilsubresti, örkumlum eða dauða. Á Íslandi,
eins og annars staðar á Vesturlöndum, eru slys algengasta dánarorsök
barna eldri en eins árs. Slys eru því eitt helsta heilsufarsvandamál ís-
lenskra barna. Um kostnað þjóðfélagsins, beinan og óbeinan, þarf vart að
fjölyrða.
Ýmsar ákvarðanir og samþykktir á undanförnum misserum vekja vonir
um að lögð verði aukin áhersla á slysavarnir. Má þar nefna að slysavarnir
barna og unglinga hafa verið settar í forgang í heilbrigðisáætlun til árs-
ins 2010 og í þingsályktun um málefni barna og unglinga. Nýstofnuð
Slysaskrá Íslands ætti einnig að geta orðið til þess að greina vandann,
bregðast við með markvissum hætti og meta árangur aðgerða. Þá er það
fagnaðarefni að fyrirheit hafa verið gefin um að því starfi sem þegar hef-
ur verið unnið á vegum Árvekni verði fram haldið og það þróað.
Hægt er að koma í veg fyrir stóran hluta slysa ef sjálfsögðum öryggis-
reglum er fylgt og farið er að lögum og reglum sem í gildi eru. Virðing-
arleysi fullorðinna við lög og reglur er í mörgum tilvikum vítaverð
áhættuhegðun auk þess að vera börnum og ungmennum slæm fyrirmynd
sem stuðlað getur að sams konar afstöðu og hegðunarmynstri hjá þeim
sem yngri eru. Mikilvægt er því að auka eftirlit með því að lögum og
reglum sé fylgt og að þeir sem ekki fara eftir þeim, sæti ábyrgð.
Slys eru ekki náttúrulögmál eða plága sem lítið er við að gera. Aðgerð-
ir í slysavörnum kosta óhjákvæmilega fjármuni en oft er hægt að ná
verulegum árangri með litlum tilkostnaði ef unnið er markvisst og af
þekkingu. Aðgerðir sem koma í veg fyrir slys eru án efa ein hagkvæm-
asta og fljótvirkasta fjárfesting sem nokkurt þjóðfélag getur lagt í.
6. landsþing um slysavarnir verður haldið á morgun á vegum slysa-
varnaráðs í Eldborg, fundarsal Hitaveitu Suðurnesja í Svartsengi. Þar
munu sérfróðir aðilar fjalla um slys og slysavarnir frá ýmsum sjón-
arhornum, m.a. verður áhættuhegðun barna og unglinga til umræðu.
Slysavarnir
Slys á börnum
eru ekki nátt-
úrulögmál
Ólafur Gísli Jónson, formaður stjórnar Árvekni.
Herdís L. Storgaard, framkvæmdastjóri Árvekni.
Á NÆSTUNNI fá allir flokks-
félagar Samfylkingar margboðaða
spurningakönnun senda í pósti.
Markmið könnunarinnar er að leiða
í ljós stefnu Samfylkingarinnar
varðandi aðild Íslands að Evrópu-
sambandinu. Utanríkismál reyndust
Samfylkingunni óþægilegur mála-
flokkur í síðustu alþingiskosningum
því þrátt fyrir forskeytið ,,sam“ í
nafni nýju fylkingarinnar hafði fólk
innan hennar gjörólíka afstöðu í öll-
um veigamestu atriðum utanríkis-
stefnunnar. Átti þetta t.d. bæði við
um hálfrar aldar langa aðild Íslands
að NATO og hugsanlega aðild að
Evrópusambandinu.
Lítið hefur síðan heyrst um þró-
un afstöðu Samfylkingarinnar til
NATO en hitt leynist engum að for-
ysta flokksins hefur verið mjög
upptekin af því að ræða kosti Evr-
ópusambandsaðildar. Ókunnugum
sýnist að allt kjörtímabilið hafi Evr-
ópusambandsaðild verið á dagskrá
flestra opinberra funda sem Sam-
fylkingin hefur boðað til. Hin tíðu
fundarhöld hafa þó ekki fært Sam-
fylkinguna nær því að setja fram
skýra stefnu að öðru leyti en því að
nú liggur fyrir tillaga hjá fram-
kvæmdastjórn flokksins um spurn-
ingu sem leggja á fyrir flokksmenn
í póstkosningu sem fram fer í októ-
ber.
Ekki ríkir þó eining um spurn-
inguna í herbúðum Samfylkingar-
innar. T.d. gerði formaður Samfylk-
ingarfélagsins á Seltjarnarnesi
alvarlegar athugasemdir við orða-
lag spurningarinnar á nýafstöðnum
flokksstjórnarfundi Samfylkingar-
innar. Enda ástæða til því félögum
Samfylkingarinnar er ætlað að
svara með einu jái eða neii þremur
ólíkum spurningum.
Aðferðafræði sem þessi brýtur
rækilega gegn viðteknum venjum
um framsetningu skoðanakannana.
Þeir sem sækjast eftir marktækum
niðurstöðum með því að leggja
spurningar fyrir fólk gæta þess ein-
att að gefa fólki tækifæri til að
svara spurningunni sem fyrir það
er lagt.
Verði engar breytingar á tillögu
að spurningu sem nú liggur hjá
framkvæmdastjórn flokksins stefn-
ir, eins og fyrr segir, í að þrjár
spurningar verði lagðar fyrir
flokksfólk sem gefst hins vegar ein-
ungis tækifæri til að velja eitt svar
við þeim öllum. Efnislega eru
spurningarnar þessar: Á Ísland að
skilgreina samningsmarkmið sín
vegna hugsanlegrar umsóknar um
aðild að Evrópusambandinu? Á Ís-
land að sækja um aðild að Evrópu-
sambandinu? Á að bera samning
um aðild að Evrópusambandinu
undir þjóðaratkvæði? Eflaust munu
sumir vilja svara öllum spurning-
unum neitandi eða játandi. En hvað
með hina sem eru t.d. á móti því að
sækja um aðild en eru sammála því
að leggja aðildarsamninga, ef til
þess kæmi, í dóm þjóðarinnar?
Spurningatækni sem þessi þætti
ekki góð í yfirheyrslu yfir saka-
manni sem væri gert að svara ann-
aðhvort játandi eða neitandi hvort
hann hefði hitt fórnarlambið, boðið
því heim og síðan banað.
Ef Samfylkingunni er eins mikið
í mun og virðist að leysa innri
ágreining sinn á vettvangi utanrík-
ismála með spurningakönnun, vakn-
ar óneitanlega sú spurning hvers
vegna ekki sé betur til verksins
vandað þannig að allir geti vel við
unað. Er ástæðan sú að ráðandi öfl-
um í stjórn Samfylkingarinnar er í
óöryggi sínu umhugað að knýja
fram ákveðna niðurstöðu? Það fer
ekki framhjá flestum sem fylgjast
með stjórnmálum að formanni Sam-
fylkingarinnar er gjarnt að tala
eins og niðurstaða liggi nú þegar
fyrir um stefnu flokks síns í þessu
máli. Hins vegar vita það einnig
margir að t.d. Jóhanna Sigurðar-
dóttir, sem vann afgerandi sigur í
prófkjöri Samfylkingarinnar í
Reykjavík fyrir síðustu alþingis-
kosningar og skipar fyrsta sæti
hennar í Reykjavík, hefur hvatt til
varfærni í Evrópumálunum.
Miðað við þennan framgangs-
máta má velta fyrir sér hvort nið-
urstöður þessarar póstkosningar
verði jafn marklausar og niðurstað-
an í umdeildum kosningum sem
borgarstjórinn í Reykjavík efndi til
um framtíð flugvallar í Vatnsmýr-
inni að sextán árum liðnum. Það
vakti athygli þá að kosningarnar
voru lagðar til skömmu eftir að
borgarstjóri undirritaði samkomu-
lag við flugmálayfirvöld um dýrar
endurbætur á flugvellinum sem
treystu hann frekar í sessi í Vatns-
mýrinni.
Lýðræðið er ekki sjónarspil. Það
lýtur að því að taka sameiginlegar
ákvarðanir sem heildin getur vel
við unað. Öll sjónarmið þurfa að
heyrast svo fólk geti tekið skyn-
samlega afstöðu. Þá skiptir ekki
síður máli að niðurstaða lýðræð-
islegrar ákvarðanatöku sé virt því
annars er hætt við að fólk missi
trúna á lýðræðið og hugsi líkt og sá
sem Steinn Steinarr orti um, að
niðurstaðan skipti ekki máli ,,því
það er nefnilega vitlaust gefið“.
Stefnuleit í pósti
Eftir Stefaníu
Óskarsdóttur
„… vaknar
óneitanlega
sú spurning
hvers vegna
ekki sé bet-
ur til verksins vandað
þannig að allir geti vel
við unað.“
Höfundur er stjórnmálafræðingur
og varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
GLEÐILEGUSTU fréttir sem við
lesum á síðum dagblaðanna eru frá-
sagnir af barni sem bjargað hefur
verið frá dauða vegna þess að ein-
hver viðstaddur kunni til verka við
endurlífgun. Oftast er um að ræða
björgun frá drukknun eða að náðst
hafi að fjarlægja aðskotahlut sem
hrokkið hafði ofan í öndunarveg
barnsins. Undirstrika þessar frá-
sagnir mikilvægi þess að við öll
kunnum grundvallaratriði endurlífg-
unar. Það er mikil gæfa að geta
bjargað ungum einstaklingi á þenn-
an hátt, sem að öllum líkindum verð-
ur alheill heilsu ef nægilega fljótt er
brugðist við og rétt að verki staðið.
Orsakir öndunar- og hjartastopps
hjá börnum eru margvíslegar og
mismunandi eftir aldri. Hjá yngstu
börnunum má nefna sem dæmi sjúk-
dóma í öndunarfærum og vöggu-
dauða. Hjá eldri börnunum slys,
drukknanir, eitranir, ofnæmislost og
aðskotahlut í öndunarvegi. Alvarleg-
ar sýkingar eru orsakir öndunar- og
hjartastopps hjá börnum á öllum
aldri, einkum sýkingar í öndunar-
færum, heilahimnubólga og blóðsýk-
ingar.
Ástæður þess að börn fara í önd-
unar- og hjartastopp eru þess eðlis
að í flestum tilfellum er hægt að fyr-
irbyggja slíkt ef fyrirhyggju er gætt.
Undirstrikar það mikilvægi slysa-
varna, jafnt á heimilum sem utan
þeirra. Einnig má yfirleitt fyrir-
byggja að sjúkdómar komist á mjög
alvarlegt stig ef barnið fær viðeig-
andi læknismeðferð í tíma. Minnka
má líkur á vöggudauða með því að
láta ungbörn sofa á bakinu en ekki á
grúfu.
Börn fara yfirleitt fyrst í öndunar-
stopp, sem síðan leiðir til þess að
hjartað stöðvast vegna þess að það
fær ekki nægilegt súrefni. Því er
mikilvægt að hefja öndunaraðstoð
sem fyrst og síðan hjartahnoð ef
engin merki um blóðrás finnast. Því
er mælt með að blása lofti í barnið
sem allra fyrst, jafnvel áður en við-
komandi kallar á hjálp. Hins vegar
er mælt með því að þegar um fullorð-
inn einstakling er að ræða sé það lát-
ið hafa forgang að kalla á hjálp.
Ástæðan er sú að yfirgnæfandi líkur
eru á því að viðkomandi sé með
kransæðasjúkdóm og hafi farið í
hjartastopp vegna alvarlegra hjart-
sláttartruflana sem hægt verði að
leiðrétta með rafstuði. Því er mikl-
vægt að sérhæfð hjálp berist sem
fyrst. Eftir að kallað hefur verið á
hjálp skulu endurlífgunaraðgerðir
að sjálfsögðu hafnar án tafar.
Ég hvet alla til að læra endurlífg-
un. Framkvæmd endurlífgunar er
kennd á kerfisbundinn hátt, sem
auðveldar fólki að muna hvernig
standa skal að verki. Að kunna end-
urlífgun á börnum er einkum mik-
ilvægt fyrir foreldra og þá sem um-
gangast börn í daglegu starfi. Rauði
kross Íslands hefur um árabil haldið
endurlífgunarnámskeið fyrir al-
menning og fagfólk. Á þeim nám-
skeiðum er kennd endurlífgun á
börnum og fullorðnum. Slík kunn-
átta er ómetanleg, því enginn veit
hvenær hún getur skilið á milli lífs og
dauða.
Leiðbeiningar um endurlífgun á
börnum má finna á heimasíðu
Barnaspítala Hringsins. Slóðin er
http://www.landspitali.is/hringur/
endurlifgun.html
Endurlífgun á börnum
Eftir Þórð
Þórkelsson
Að kunna
endurlífgun
á börnum er
einkum mik-
ilvægt fyrir
foreldra.
Höfundur er barnalæknir og á sæti í
Endurlífgunarráði.
Stretchbuxur kr. 2.900
Konubuxur frá kr. 1.690
Dragtir, kjólar,
blússur og pils.
Ódýr náttfatnaður.
Brandtex fatnaður
Nýbýlavegi 12, sími 5544433
Stretchbuxur kr. 2.90
Konubux r frá kr. 1.790
ragtir, kjólar,
blús ur og pils.
Ódýr nát fatna
.... og afköstin margfaldast!
www.h.is