Morgunblaðið - 02.10.2002, Blaðsíða 30

MINNINGAR
30 MIÐVIKUDAGUR 2. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Ö
ðru hvoru berast
okkur fregnir af
ógæfu manna sem
haldnir eru alvar-
legum geð-
sjúkdómum. Í sumum tilvikum
berast fregnir af þeim inn í
fréttatíma ljósvakamiðla eða á
fréttasíður blaðanna; þeir hafi
lent í alvarlegum útistöðum við
samfélagið og í verstum tilfellum
orðið manni að bana. Við heyrum
af þeim; finnum til, tökum eftir
og hlustum, en lengra nær það
ekki hjá mörgum okkar og við
gleymum. Við gleymum vegna
þess að geðsjúkir einstaklingar,
hvað þá geðsjúkir afbrotamenn,
eiga sjaldnast samúð samfélags-
ins.
En vandamálin hverfa ekki
með því að
gleyma. Sig-
ursteinn Más-
son, formaður
Geðhjálpar,
greindi frá
því í síðustu
viku að yfir 20 einstaklingar, sem
ættu að fá þjónustu í geðheil-
brigðiskerfinu lögum samkvæmt,
væru vistaðir í fangelsum. Að
auki væru um 30 einstaklingar,
flestir mjög veikir, heimilislausir
og á vergangi. Sagði hann neyð-
arástand ríkja vegna úrræðaleys-
is heilbrigðiskerfisins til að veita
geðsjúkum þá þjónustu sem þeir
þyrftu og ættu rétt á.
Við höfum séð fleiri dæmi um
úrræðaleysi þegar kemur að mál-
efnum geðsjúkra. Í Morgun-
blaðinu í gær, þriðjudag, mátti
t.d. lesa átakanlegt bréf föður af-
brotamanns – en afbrotamað-
urinn er geðklofasjúklingur með
ofsóknarívafi – þar sem segir frá
því að sonurinn hafi alls staðar
komið að lokuðum dyrum; hvergi
fengið aðstoð; engin úrræði í
boði. Og í síðustu viku skrifaði
systir geðsjúks manns – manns
sem greinst hefur með geðklofa –
grein í Morgunblaðið þar sem
svipaða sögu var að segja; hvergi
var hjálp að finna. Af þessum
frásögnum að dæma hefur heil-
brigðiskerfið ekki gert ráð fyrir
geðsjúkum mönnum eins og
þessum; úrræðaleysið blasir
hvarvetna við; hvergi „skjól“ að
finna, nema á stöðum sem ekki
eru líklegir til að bæta stöðu
þessara manna; í fangelsunum
sjálfum.
Eflaust eru margar ástæður
fyrir því að þessir menn, sem og
aðrir í sömu aðstæðum, hafa ekki
fengið lausn sinna mála. Það læð-
ist þó að manni sá grunur að
ástæðan kunni fyrst og fremst að
liggja í vanþekkingu, hræðslu og
þar með fordómum í garð geð-
sjúkra. Fordómum sem eru allt
um kring; sennilega líka meðal
geðsjúkra sjálfra. Af þeim sökum
verða geðsjúkir afgangsstærð;
einhverjir sem auðvelt er að
gleyma.
Líklega má rekja vanþekk-
inguna til þess hve erfitt er að
skilgreina geðsýki; þetta er ekki
beinbrot sem við sjáum og grær
með tímanum heldur veiki sem
hefur áhrif á líðan og hegðun
fólks. Og af því að hún sést ekki
berum augum er talað um hana í
hálfum hljóðum; hún er feimn-
ismál og oft má enginn vita af
henni nema í óefni sé komið. Og
þá er jafnvel allt orðið um sein-
an.
Í kvikmyndum er gjarnan
sýnd afkáraleg mynd af geðsýki
og geðsjúkrahúsum og í fjöl-
miðlum birtast með jöfnu millibili
tíðindi af því hve þjóðin borði
mikið af því sem nefnt hefur ver-
ið „gleðipillur“ en heitir réttilega
geðlyf. Í sömu fréttum er tekið
fram hve kostnaður þjóðarinnar
sé mikill af þessu gleðipilluáti.
Ekki er hins vegar minnst á það
hve þjóðin spari mikið þegar til
lengri tíma sé litið á því að veita
þá hjálp sem felist í geðlyfjum.
Hvað þá hvað þjóðin spari mikið
á því þegar til lengri tíma sé litið
að bjóða fram úrræði fyrir alvar-
lega geðsjúka menn eins og þá
sem nefndir voru hér í upphafi.
Í umræðunni um geðheilbrigði
hefur komið fram að geðsýki get-
ur komið fram í öllum fjöl-
skyldum. Ennfremur að hana er í
mörgum tilvikum hægt að lækna,
fáist til þess rétt úrræði. Þján-
ingar þeirra sem ekki ná fullum
bata er hægt að lina með viðeig-
andi meðferð. Til þess að svo
megi verða þurfum við hins veg-
ar opinskáa umræðu um þessi
mál; umræðu og síðan viljann;
viljann til að veita geðsjúkum þá
hjálp sem þeir þurfa á að halda.
Sem betur fer hefur umræðan
um geðsýki, þrátt fyrir allt, orðið
almennari og opnari hin síðari ár.
Það ber m.a. að þakka starfi á
borð við það sem unnið er hjá
Geðrækt, Geðhjálp og Klúbbnum
Geysi. Eins þeim einstaklingum
og ættingjum sem komið hafa
fram og sagt sögu sína. Ég trúi
því að fordómar og ótti við geð-
sýki muni með aukinni umræðu
brátt víkja fyrir þekkingu og for-
dómaleysi. Æ sjaldgæfara verði
að heyra frásagnir af mönnum
sem hafi „farið yfir um“ og því
leitað á „hæli,“ heldur verði ein-
faldlega sagt: „Hann greindist
með geðsýki og var því lagður
inn á viðeigandi deild; geðdeild
eða geðsjúkrahús.“
Það er vonandi að sú umræða,
sem nú fer fram um geðsjúka og
úrræði til handa þeim lognist
ekki út af að nokkrum vikum
liðnum, án þess að ástand mála
hafi í nokkru verið bætt. Það er
vonandi að málið verði ekki kæft
í enn einni opinberu nefndinni
heldur verði strax gripið til við-
eigandi ráðstafana. Það er von-
andi að við sofnum ekki á verð-
inum og vöknum einn daginn
aftur upp við enn eina ógæfu-
fréttina; í þessu máli höfum við
nefnilega ekki efni á því að
gleyma.
Í því sambandi er vert að
minnast ummæla Davíðs Odds-
sonar forsætisráðherra í stefnu-
ræðu hans á Alþingi fyrir ári, en
þar sagði hann að samstaða væri
um það innan ríkisstjórnarinnar
að setja aðgerðir í geðheilbrigð-
ismálum í ákveðinn forgang á
sviði heilbrigðismála. Ef mig
misminnir ekki sagði hann enn-
fremur að þess myndi sjást
merki í meðförum þingsins að
ætlun ríkisstjórnarinnar væri að
taka mjög örugglega og stíft á
þessum málaflokki. Þessi orð
verða væntanlega að fullu efnd
áður en kjörtímabilinu lýkur.
Hinir
gleymdu
„…og í fjölmiðlum birtast með jöfnu
millibili tíðindi af því hve þjóðin borði
mikið af því sem nefnt hefur verið
„gleðipillur“ en heitir réttilega geðlyf.“
VIÐHORF
Eftir Örnu
Schram
arna@mbl.is
✝ Unnur Magnús-dóttir fæddist 7.
júní 1913 á Seyðis-
firði. Hún lést í
Reykjavík 19. sept-
ember síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Magnús Jóns-
son, f. 1. sept. 1875 á
Geldingaá í Leirár-
sveit, d. 6. febr. 1946
í Vestmannaeyjum,
og Hildur Ólafsdótt-
ir, f. 20. júlí 1882 á
Landamótum í Seyð-
isfirði, d. 18. maí
1917. Foreldrar
Magnúsar voru Jón Jónsson frá
Deildartungu, bóndi á Geldingaá,
og kona hans Kristín Jónasdóttir.
Foreldrar Hildar voru Ólafur Pét-
ursson, útvegsbóndi á Landamót-
um, og kona hans Rebekka Eiríks-
dóttir. Systkini Unnar voru: 1)
Ólafur, f. 1903, d. 1930. Ólafur las
læknisfræði og var ritstjóri blaðs-
ins Víðis í Vestmannaeyjum. Maki
Ágústa Hansína Petersen, f. 1905,
d. 1987, synir þeirra: Magnús, lát-
inn, og Ólafur, látinn; 2) Jón, f.
1904, d. 1961, skrifstofumaður í
Vestmannaeyjum. Maki Sigurlaug
Sigurjónsdóttir, f. 1915, d. 1990,
börn þeirra: Hildur, Kristín Björg,
Unnur Alexandra, Magnús og Sig-
urjón; 3) Rebekka, hárgreiðslu-
kona í Reykjavík og Vestmanna-
eyjum, f. 1905, d. 1980, barn
hennar Bergþóra Gísladóttir, lát-
in; 4) Gísli, f. 1906, d. 1908; 5)
Kristinn, skipstjóri í Vestmanna-
mannaeyja árið 1915, en eftir
urðu fyrir austan synirnir Ólafur,
hjá afa sínum og ömmu á Landa-
mótum, og Sigurður á Þórarins-
stöðum. Eftir að Magnús fluttist
til Vestmannaeyja stundaði hann
lengi sjómennsku sem formaður
og útgerðarmaður. Eftir fráfall
Ólafs sonar hans tók hann við rit-
stjórn blaðsins Víðis. Unnur ólst
upp í föðurhúsum, sem lengst
voru á Sólvangi í Vestmannaeyj-
um. Hún fór til náms í Verslunar-
skóla Íslands í Reykjavík og lauk
þar verslunarprófi árið 1931, en
kom þá aftur heim til Vestmanna-
eyja og vann við verslunar- og
skrifstofustörf. Eftir að hún gift-
ist bjuggu þau Hinrik í Vest-
mannaeyjum, þar sem hann stund-
aði lögfræðistörf og var
bæjarstjóri 1939-45. Hinrik var
skipaður bæjarfógeti í Neskaup-
stað 1947, og dvöldust þau þar
þangað til hann var skipaður
sýslumaður í Snæfellsnes- og
Hnappadalssýslu með aðsetur í
Stykkishólmi 1949, og gegndi
hann því embætti til æviloka. Auk
annasamra húsmóðurstarfa á
gestkvæmu heimili vann Unnur á
skrifstofu sýslumannsembættis-
ins. Eftir lát Hinriks fluttist hún
til Reykjavíkur og settist að á
Drafnarstíg 2A, þar sem hún bjó
alla tíð síðan að undanskildum
tæplega þremur árum í ævilokin
þegar hún dvaldist á Elli- og
hjúkrunarheimilinu Grund. Fljót-
lega eftir að Unnur fluttist suður
hóf hún störf á skrifstofu Olís í
Reykjavík og starfaði þar meðan
kraftar leyfðu, nokkuð fram á átt-
ræðisaldur.
Útför Unnar verður gerð frá
Fossvogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
eyjum, f. 1908, d.
1984. Maki Helga Jó-
hannesdóttir, f. 1907,
d. 1993, börn þeirra:
Ólafur Magnús, Theó-
dóra Þuríður, Hanna
Vilborg, látin, Jó-
hannes, Helgi, látinn,
Guðrún Helga; 6) Sig-
urður, verkstjóri í
Vestmannaeyjum, síð-
ar á Seyðisfirði, f.
1909. Maki: Guðrún
Jóhanna Magnúsdótt-
ir, f. 1917, börn
þeirra: Þórunn,
Magnús Helgi, Ásdís,
Ólafur Már; 7) Ingólfur, f. 1910, d.
1911; 8) Guðbjörg, f. 1915, d. sama
ár; 9) Sigurbjörg, f. 1916, d. 2000.
Maki Axel Halldórsson, f. 1911, d.
1990, börn þeirra: Anna Dóra, lát-
in, Gunnlaugur, Kristrún, Hildur,
Magnús, Halldór.
31. okt 1937 giftist Unnur Hin-
rik Guðmundi Jónssyni málflutn-
ingsmanni í Vestmannaeyjum, f.
2. jan. 1908, d. 19. mars 1965. For-
eldrar Hinriks voru Jón Hinriks-
son verslunar- og kaupfélagsstjóri
í Vestmannaeyjum og kona hans
Ingibjörg Rannveig Theódórs-
dóttir Mathiesen. Þeim Unni og
Hinrik varð ekki barna auðið.
Fyrir hjónaband átti Hinrik son-
inn Hilmi, sem nú er látinn.
Magnús faðir Unnar var sjó-
maður frá átján ára aldri, formað-
ur á Seyðisfirði frá 1902 og barna-
kennari fjóra vetur. Hann fluttist
með fjölskyldu sinni til Vest-
Ég sest niður til að skrifa minn-
ingargrein um hana Unni frænku
mína sem var mér svo kær. Það er
erfitt að skrifa um einhvern sem
manni þykir svo vænt um, erfitt að
finna lýsingarorð sem myndu lýsa
henni frænku minni best.
Ég hlaut þau forréttindi að vera
skírð í höfuðið á Unni og ömmu
minni henni Sigurbjörgu. Ég var
stolt að bera bæði þessi nöfn enda
mjög mikilvægar konur í lífi mínu.
Unnur frænka var einstaklega
hlý og góð kona. Unnur, amma mín,
og Bebba systir þeirra voru ein-
staklega samrýndar. Þegar Bebba
féll frá urðu amma og Unnur enn
nánari. Ég man ekki eftir neinni
veislu eða jólum án þess að Unnur
frænka væri nálægt, hún var jú
bara eins og amma okkar allra.
Unnur hafði einstaklega gaman
af því að spila og gáfum við okkur
alltaf tíma fyrir spilin sérstaklega
þegar ég var yngri, nú í seinni tíð
höfðu dætur mínar tekið við. Ég
held þó að Unni hafi þótt skemmti-
legast að ráða krossgátur og hún
var fljót að smita mig af þeirri
bakteríu. Mér er það mjög minn-
isstætt þegar Unnur og amma
komu í heimsókn til mín til Svíþjóð-
ar þegar ég bjó þar, en þá hélt
Unnur upp á 80 ára afmælisdaginn
sinn hjá okkur. Nú voru góð ráð
dýr, tvær fullorðnar konur að koma
í heimsókn og hafði ég mestar
áhyggjur af því hvernig ég ætti að
hafa ofan af fyrir þeim. Þá datt mér
í hug að safna að mér öllum blöðum
sem höfðu að geyma krossgátur,
keypti síðan tvo sólstóla og sól-
arolíu þar sem það kom ekki til
greina að þeirra mati að kaupa sól-
arvörn, þær væru þrælvanar sól,
höfðu svo oft farið utan.
Það var því skondin sýn sem
blasti við um kvöldið, Unnur og
amma sitjandi báðar uppi í hjóna-
rúmi eins og tveir rauðir tómatar í
framan.
Þessi tími er minnisstæður núna
enda held ég að það hafi verið
ástæða fyrir því að Unnur kvaddi á
afmælisdegi ömmu, það vantaði
greinilega Unni í veisluna.
Elsku Unnur mín, það er sárt að
UNNUR
MAGNÚSDÓTTIR
✝ Ómar Sig-tryggsson fædd-
ist í Reykjavík 9.
desember 1946.
Hann lést á Land-
spítalanum við
Hringbraut 5. sept-
ember síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Sigtryggur Leví
Agnarsson og Þór-
unn Stefánsdóttir.
Systir Ómars er
Svanhildur Sig-
tryggsdóttir, búsett
í Noregi, og systkini
þeirra samfeðra eru
Brynhildur Sigtryggsdóttir og
Reynir Levísson, bæði látin.
Ómar kvæntist Sigurlínu Guð-
dótturina Hafdísi Ósk, fyrir átti
Kolbrún Fríði Ósk Kjartansdótt-
ur. Fríður á fjögur börn úr fyrra
hjónabandi: Sigmund, Guðna,
Ragnhildi og Val. Þá var Ómar
kvæntur Guðnýju Hákonardóttur
og á hún börnin Hákon, Sigur-
björgu, Gísla og Guðnýju Önnu úr
fyrra hjónabandi. Þau slitu sam-
vistum. Eftirlifandi maki er Jo
Ann Önnudóttir og eiga þau sam-
an Ómar Leví Ómarsson. Fyrir
átti Jo Ann þrjú börn: Ágúst
Frey, Önnu Svandísi, maki henn-
ar er Ísleifur Örn Guðmundsson,
og eiga þau dótturina Sigurrósu
Tanyu, og Ragnar Anthony.
Ómar var lærður bifvélavirki
og vélstjóri. Hann starfaði lengi
við eigin rekstur með vörubíl og
vinnuvélar. Hann var einnig
mörg ár til sjós og vann marg-
vísleg störf sem flest tengdust
vélum og tækjum.
Útför Ómars var gerð frá Há-
teigskirkju 18. september.
rúnu Ágústsdóttur,
þau slitu samvistum.
Börn þeirra eru: 1)
Þórunn Magnea, börn
hennar eru: Guðrún,
Anna Lita, Jimmy
Lawrence og Marijan
Ómar. 2) Ágústa
Anna, sonur hennar
er Mikael Arnar. 3)
Agnar Páll, maki
Helga María Birgis-
dóttir og þeirra börn
eru Birgir Ágúst og
Lára Sif. Síðar
kvæntist Ómar Fríði
Guðnadóttur. Þau
slitu samvistum. Dóttir þeirra er
Kolbrún Ósk, maki Guðlaugur
Hrannar Jónsson og eiga þau
Nú er hann dáinn hann elsku pabbi
minn. Ég man þegar þú sagðir mér
sögur af þeim merkisdegi þegar ég
fæddist. Ég man þegar ég fór með
þér, mömmu og Ragnari til Noregs
að heimsækja Palla bróður. Ég man
þegar við komum heim með stóra
skipinu. Við ferðuðumst svo mikið
saman um Ísland. Ég man síðastlið-
inn desember þegar við fórum saman
til Kanaríeyja, við fórum í fuglagarð-
inn, á ströndina og skoðuðum svo
margt fallegt þar. Ég man þegar við
fórum svo oft að skoða skipin í höfn-
inni og að mamma keyrði mig í vinn-
una til þín svo að ég gæti verið með
þér, og þú leyfðir mér að prófa vinnu-
vélarnar sem mér fannst svo gaman
að gera. Ég man þegar við fórum
saman á rúntinn og þú gafst mér ís.
Elsku pabbi minn, ég sakna þín
voða mikið og ég mun alltaf geyma
mynd af þér í hjarta mínu.
Þinn sonur,
Ómar Leví.
Elsku afi minn, við áttum góðar
stundir saman eins og fara á höfnina,
þú vissir nöfn allra skipanna og sagð-
ir mér margt um þau. Þegar þú varst
á Goðanum hringdirðu alltaf í mig og
ég var ekki nema tveggja ára. Ég
kom oft í heimsókn til þín og þú varst
alltaf svo glaður að sjá mig.
Elsku afi, viltu segja guði að passa
okkur öll og ég mun aldrei gleyma
þér. Ég elska þig svo mikið.
Fríður Ósk Kjartansdóttir.
Það er með sárum söknuði að ég
kveð æskufélaga minn Ómar. Kynni
okkar Ómars hófust fyrst þegar við
vorum stráklingar í Langholtinu, þá
ellefu ára gamlir. Sameiginlegt
áhugamál á þeim tíma var eins og þá
var á meðal stráka, skellinöðrur, sem
ÓMAR
SIGTRYGGSSON