Morgunblaðið - 02.10.2002, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 2. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
UMFERÐARSTOFA tóktil starfa í gær, en hennier ætlað að fara meðstjórnsýslu á sviði um-
ferðarmála, einkum varðandi um-
ferðarreglur, ökutæki, ökupróf og
ökunám, umferðarfræðslu, slysa-
rannsóknir og slysaskráningar og
fleira. Í Umferðarstofu sameinast
Skráningarstofan ehf. og Umferðar-
ráð, en einnig flytjast til stofnunar-
innar nokkur verkefni frá dóms-
málaráðuneytinu. Við sameininguna
lækka ýmis gjöld, m.a. vegna skrán-
ingar ökutækja.
Í vor sem leið samþykkti Alþingi
þingsályktun um stefnumótun um
aukið umferðaröryggi og stofnun
Umferðarstofu og breytta tilhögun
Umferðarráðs. Sólveig Pétursdóttir,
dóms- og kirkjumálaráðherra, kynnti
Umferðarstofu í gær, en í máli henn-
ar kom fram að helsta markmiðið
með sameiningu Skráningarstofunn-
ar og Umferðarráðs hafi verið að
koma á heildstæðu skipulagi stjórn-
sýslu bifreiðamála. Sameiningin ætti
einnig að tryggja markvissa fram-
kvæmd umferðaröryggismála með
því að sameina á einn stað málefni
ökutækja, umferðarfræðslu og um-
ferðaröryggis og fleiri verkefni sem
tengjast ökutækjum og umferð.
Samnýting sérhæfðs húsnæðis, bún-
aðar og starfskrafta væri líka rekstr-
arlega hagkvæm.
Umferðarstofa annast stjórn-
sýslu á sviði umferðarmála og sinnir
í meginatriðum þeim verkefnum
sem Skráningarstofan ehf. og Um-
ferðarráð hafa haft með höndum á
undanförnum árum. Þar er um að
ræða skráningu ökutækja, tæknileg
atriði sem tengjast ökutækjum, um-
ferðarreglur og reglur um hvíldar-
tíma ökumanna, forskriftir um skoð-
un ökutækja og eftirlit með
skoðunarstofum og skráningu á evr-
ópskum heildargerðarviðurkenn-
ingum ökutækja á EES-svæðinu
fyrir Norðurlöndin. Einnig annast
Umferðarstofa innleiðingu reglu-
gerða EES um búnað og notkun
ökutækja, umsjón og eftirlit með
ökunámi og ökuprófum, slysaskrán-
ingar og slysarannsóknir, fræðslu
og miðlun upplýsinga um umferðar-
öryggismál og fleira.
Starf Umferðarstofu og Umferð-
arráðs á sviði umferðaröryggismála
verður í samræmi við umferðarör-
yggisáætlun stjórnvalda til ársins
2012. Samkvæmt henni er stefnt að
40% fækkun banaslysa og annarra
alvarlegra slysa í umferðinni á því
tímabili.
Aukið umferðaröryggi
Sólveig Pétursdóttir sagði að
sameiningin væri mikilvæg til að
auka umferðaröryggið í landinu.
Sérþekking starfsmanna nýttist
heildstætt innan stofnunar
efldi þannig alla starfsemin
leið umferðaröryggið. Hún
að Umferðarráð starfaði á
með breyttri tilhögun. M
verkið yrði áfram að beita
auknu umferðaröryggi og
umferðarháttum, en jafnfr
það að vera dómsmálaráð
ráðgjafar um gerð umferð
isáætlunar og framkvæmd h
Allir starfsmenn Skránin
og allir starfsmenn Umfe
nema tveir verða starfsme
ferðarstofu. Karl Ragnars,
ið hefur forstjóri Skránin
unnar ehf., verður
Umferðarstofu og Óli H. Þó
framkvæmdastjóri Umfer
verður jafnframt formaður
arráðs.
Áður en Sólveig Pétursdó
aði formlega nýtt vefsvæ
ferðarstofu, www.us.is, gat
að breytingin hefði leitt
lækkun á ýmsum gjöldum
heimt væru vegna skránin
tækja og fleira. Skráningar
Skráningarstofan ehf. og Umferðarráð samein
Leiðir til
lækkunar
ýmissa gjalda
Sólveig Pétursdóttir dó
svæðið, en Karl Ra
ALDARFJÓRÐUNGURer liðinn frá því SÁÁ,Samtök áhugafólks umáfengis- og vímuefna-
vandann, voru stofnuð. Af því tilefni
verður SÁÁ gestgjafi árlegrar al-
þjóðlegrar læknaráðstefnu sem
hefst í fyrramálið, en samhliða
henni stendur SÁÁ fyrir afmælis-
ráðstefnu samtakanna. Aðalmark-
mið ráðstefnunnar, sem stendur í
þrjá daga, er að kynna nýjar stefnur
og hugmyndir í áfengis- og vímu-
efnalækningum og styrkja sam-
vinnu allra þeirra er stuðla að vexti
og framþróun á þessu sviði.
Þórarinn Tyrfingsson, yfirlæknir
SÁÁ, segir að ráðstefnan verði mjög
viðamikil. Alþjóðlegu samtökin kall-
ast ISAM (International Society of
Addiction Medicine) og segir hann
að sambærileg samtök í Bandaríkj-
unum séu mjög sterk. Íslendingar
hafi tekið þátt í því að byggja upp al-
þjóðastarf samtakanna og því sé
ráðstefnan haldin hér á landi að
þessu sinni.
„Það er von á 150 erlendum þátt-
takendum og eru erlendir fyrirles-
arar um 60 talsins. Margir þeirra
eru frumkvöðlar í áfengislækning-
um vestanhafs og mjög miklir
áhrifamenn í þessari meðferð, koma
frá virtum stofnunum í Bandaríkj-
unum og eru vel þekktir þar.“ Þór-
arinn segir að ráðstefnugestirnir
komi víða að, m.a. frá Ísrael,
Egyptalandi, Ítalíu, Hollandi, Bret-
landi, Finnlandi og Danmörku auk
Bandaríkjanna.
Hann segir að á ráðstefnunni
verði fjallað um áfengis- og vímu-
efnafíkn á breiðum grundvelli.
Áfengissýki verði t.d. skoðuð sér-
staklega út frá konum og unglinum.
Þá verði fjallað um viðhaldsmeðferð
ópíumfíkla sem hefur tíðkast lengi á
meginlandi Evrópu og Bandaríkj-
unum, þ.e. að gefa þeim methadon,
sem er svipað efni, endurhæfa þá fé-
lagslega og koma þeim í vinnu. Seg-
ir Þórarinn að rannsóknir hafi sýnt
að þessi aðferð hafi dregið úr út-
breiðslu alnæmis í löndunum þar
sem hún er notuð og fækkað dauðs-
föllum og afbrotum þessara einstak-
linga. Á Íslandi sé efnið bupren-
orphin notað í sama tilgangi.
Einnig verður fjallað um hversu
inngripsmikil áfengis- og vímuefna-
meðferð eigi að vera, hvenær eigi að
leggja sjúklinga inn og hvenær með-
ferð á göngudeild nægi. „Þá verður
fjallað um geðsjúkdóma og hvernig
þeir fléttast inn í þennan vanda,
spilafíkn og svona gæti ég haldið
áfram endalaust,“ segir Þórarinn.
Ráðstefnunni lýkur á laugardag
með almennri pólitískri umræðu um
hver stefnan eigi að vera í áfengis-
og vímuefnavörnum á Íslandi í
breiðum skilningi þess orðs, að sögn
Þórarins. Verður m.a. rætt um með-
ferð, forvarnir og löggæslu. Pall-
borðsumræðurnar eru eini dag-
skrárliðurinn sem fer fram á
íslensku, allir fyrirlestrarnir verða
fluttir á ensku.
Þórarinn segir að allir sem hafi
áhuga á málefninu séu velkomnir á
ráðstefnuna. Hægt sé að skrá þátt-
töku á heimasíðu samtakanna,
www.saa.is.
Saga SÁÁ ævintýri líkust
Stofnfundur SÁÁ var haldinn 1.
október 1977 og framhaldsstofn-
fundur 7. október. Þannig að í þess-
ari viku eru 25 ár frá því samtökin
voru stofnuð. Þórarinn segir að saga
samtakanna síðasta aldar
sé ævintýri líkust. „Kraftu
svo mikill í upphafi og er e
erum með algjöra sérstöðu
landi hvað varðar áfengis-
efnameðferð ef við lítum til
landa. Við erum með svo sk
gott meðferðarmerki sem
öllum þáttum þessa vandam
Þórarinn segir að einu
málin varðandi áfengis- o
efnafíkn í dag komi upp þeg
efnavandinn blandast
vandamálum, t.d. þegar m
fólk á í hlut eða einstaklin
geðræn vandamál. „Fyrir d
höfðu menn ekki mikla trú
það væri hægt að gera eitth
þetta fólk. SÁÁ hefur gefið
von um að það sé hægt að n
á þessum vanda og sett ann
á drykkjumanninn en va
héldu menn að það væru
SÁÁ heldur alþjóðlega ráðstefnu í tilefni 25 ára a
Vandinn hefur b
mikið frá stofnu
Morgunblaði
Þórarinn Tyrfingss
SJÁLFSVÍG UPP
ÚR SKÚFFU ÞAGNAR
Það er sorgleg tilhugsun að ungt fólkfinni sig knúið til að binda enda á
eigið líf, sem þó er rétt að hefjast. Því
eru þær niðurstöður sláandi að 7,3%
framhaldsskólanema segjast hafa reynt
að fremja sjálfsvíg, en það kom fram í
könnun sem Rannsókn og greining vann
fyrir landlæknisembættið og gerð var í
framhaldsskólum landsins árið 2000.
Sambærileg könnun var gerð árið 1992
og sögðust þá 4,5% hafa reynt að fremja
sjálfsvíg. Munurinn er marktækur, en
þó verður að fara varlega í að draga
stórar ályktanir af fjölguninni, því að-
eins tvær kannanir liggja til grundvall-
ar og sveiflur geta verið milli árganga.
En hlutfallið er of hátt, – hvernig sem
á það er litið. Sigurður Guðmundsson
landlæknir segir að helsti Akkilesar-
hællinn í baráttunni gegn sjálfsvígum
sé vanþekking og úr því sé verið að bæta
með gerð rannsóknarinnar. „Sjálfsvíg
eru í skúffu þagnar og það er orðið tíma-
bært að opna hana,“ sagði hann á blaða-
mannafundi þar sem könnunin var
kynnt. Ástæða er til að taka undir þessi
orð landlæknis. Þótt þjóðfélagsumræð-
an hafi verið opnari undanfarin ár en
áður þarf að auka til muna þekkingu al-
mennings og skilning á sjálfsvígum með
skipulegu starfi og fræðslu. Það þarf að
fá umræðuna upp á yfirborðið og vekja
fólk til vitundar um það hversu útbreitt
og alvarlegt vandamál sjálfsvíg eru,
þannig að við fljótum ekki sofandi að
feigðarósi.
Höfuðmarkmiðið með rannsókninni
var að greina sameiginlega áhættu-
þætti þess hóps ungmenna sem gert
hafði tilraun til sjálfsvígs. Vonast er til
að sú þekking varpi ljósi á þá atburða-
rás sem hrekur ungt fólk til að reyna
sjálfsvíg og að á grunni þeirrar þekk-
ingar verði hægt að grípa til fyrirbyggj-
andi aðgerða. Á það ekki síst við um far-
aldra sjálfsvíga, eins og þá bylgju
sjálfsvíga meðal íslenskra pilta sem
náði hámarki árið 1991. Ein megin-
niðurstaðan í rannsókninni er sú að fé-
lagsleg einangrun, vímuefnaneysla og
sjálfsvígsatferli annarra, sem nærri
viðkomandi standa, séu allt sjálfstæðir
áhættuþættir sem auka líkur á sjálfs-
vígstilraunum framhaldsskólanema.
Það er óskandi að þessar upplýsingar
eigi eftir að nýtast í forvarnarstarfi
gegn sjálfsvígum. Ekki má heldur
gleyma því að umræðan í sjálfu sér hef-
ur þýðingu og á vonandi eftir að vekja
fólk af værum blundi.
Sjálfsvíg eru alvarlegt þjóðfélagsböl
og sýnir vel umfangið að fleiri falla á
hverju ári fyrir eigin hendi en deyja í
umferðarslysum. Það er því mikill þjóð-
félagslegur ávinningur af árangursríku
forvarnarstarfi gegn sjálfsvígum, eins
og Salbjörg Bjarnadóttir bendir á, en
hún er verkefnisstjóri þverfaglegrar
nefndar sem sinnir sjálfsvígsforvörnum
hjá landlæknisembættinu: „Það að einn
fremji sjálfsvíg hefur í för með sér að
a.m.k. 20 eru í sárum og u.þ.b. 3 til 6 ein-
staklingar þjást verulega. Það þýðir að
minnsta kosti 2.500 manns á ári. Á þeim
tíma verða einstaklingarnir óvirkir
þátttakendur í eigin lífi, ófærir um að
sinna sér og sínum.“
Það er mikið verkefni að forða ungu
fólki frá sjálfsmorðum. Það þarf ekki
annað en að skoða útskriftarmyndir af
nemendum úr framhaldsskólum og hug-
leiða hlutfallið 7,3% til að átta sig á því.
KERFIÐ BRÁST
Sorglegur atburður í Reykjavík ísíðustu viku hefur orðið til aðbeina athygli fólks að alvarlegri
brotalöm í ríkiskerfinu. Geðveikur mað-
ur er grunaður um að hafa ráðið manni
bana. Í ljós kemur að mál hans hefur
velkzt um í kerfinu mánuðum saman án
þess að tekið væri á því, þrátt fyrir að
stjórnvöld hafi haft fulla vitneskju um
að maðurinn gæti verið hættulegur.
Raunasaga mannsins, sem um ræðir,
spannar raunar aldarfjórðung. Fyrir
fjórum mánuðum þótti föður hans sem
öll önnur úrræði væru þrotin og hann
greip því til þess neyðarúrræðis, að eig-
in sögn, að rita heilbrigðis-, dómsmála-
og félagsmálaráðherra bréf, sem birt
var í heild í Morgunblaðinu í gær og er
átakanleg lesning. Þar segir m.a.:
„Steinn á enga vini, enga kunningja
nema samfanga, fíkla og útigangsmenn.
Hann kann ekkert á lífið utan fangelsis-
múranna og hefur engan félagslegan
þroska til að takast á við það. Steinn er
geðveikur, gefur sér forsendur sam-
kvæmt sínum eigin óbeisluðu tilfinning-
um, hann er læknislaus og hefur verið án
sérhæfðrar meðferðar og geðlyfja síðan
hann var á Sogni … Hann er nú á göt-
unni og ég óttast að hann kunni að vinna
einhver voðaverk, sem ekki verða bætt.
Fjölskyldan og aðrir aðstandendur
eru langþreyttir, hræddir, raunar úr-
kula vonar og hafa reynt allt sem í
þeirra valdi stendur til að aðstoða og
leita úrlausnar. Til margra sérhæfðra
aðila og stofnana hefur verið leitað, en
ennþá án árangurs. Enginn vill fá hann,
enginn vill sjá hann. Ég vil ekki nefna
nöfn, en það eru orðnir tugir lækna, geð-
lækna, ráðgjafa, forsvarsmanna, stjóra
og embættismanna, sem talað hefur ver-
ið við að undanförnu. Allir þeir sem leit-
að hefur verið til ýmist neita eða segjast
ekki geta aðstoðað, ætla að hringja aftur
en gera ekki, svara ekki síma þegar þeir
fá að vita um hvað málið snýst eða vísa á
einhvern annan. Málið virðist ennfrem-
ur stranda á skörun milli ráðuneyta ykk-
ar.“
Einn ráðherranna svaraði þessu
bréfi. Allir fólu þeir ráðuneytum sínum
að bregðast við, en ljóst má vera að eng-
in úrræði fundust fyrir ógæfumanninn,
sem í hlut á. Ríkiskerfinu mistókst að
gegna tveimur af mikilvægustu hlut-
verkum sínum; að veita mikið veiku fólki
viðeigandi læknishjálp og að tryggja ör-
yggi almennings.
Nú í vikunni hafa heilbrigðisráðherra
og dómsmálaráðherra komið sér saman
um að leggja til við ríkisstjórnina að
settur verði á fót sérstakur stuðnings-
og aðgerðahópur í málefnum geðsjúkra,
sem hafi það hlutverk að leysa bráða-
vandamál sem upp koma. Ætlunin er að
hópurinn verði skipaður fulltrúum áð-
urnefndra þriggja ráðuneyta og í félags-
málaráðuneytinu var í fyrradag sam-
þykkt að leggja fé til samstarfs
ráðuneytanna þriggja í málefnum geð-
sjúkra.
Það er dapurlegt að voðaverkið, sem
örvæntingarfullur faðir varaði við,
skyldi þurfa að verða að veruleika áður
en kerfið tók við sér. Nú er hins vegar
ástæða til að horfa fram á veginn og
fagna því að eitthvað á að gera í þessum
erfiðu málum, vegna þess að því miður
eru fleiri geðsjúklingar illa staddir og
hættulegir umhverfi sínu. Það er nóg
komið af því að ráðuneyti vísi hvert á
annað og tími til kominn að menn taki
höndum saman um að leysa vandann.