Morgunblaðið - 15.10.2002, Blaðsíða 24

FLÓÐIN Í TÉKKLANDI
24 ÞRIÐJUDAGUR 15. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ MÁ heyra að venjulegur
dagur er að hefjast í Prag. Í bak-
grunni er glamur í diskum við
morgunverðarborðið og háreysti
í börnum. Pavel Horejsi ljós-
myndari gefur sér tíma frá
tveggja og hálfs árs dóttur sinni,
sem hann kallar Nataliu Pavels-
dóttur, enda vinmargur á Íslandi,
til að tala í símann.
Erindið er að Pavel kemur
bráðlega til Íslands til að vinna
umfjöllun fyrir tékkneska ríkis-
sjónvarpið um góðgerðartónleika
á Broadway 27. október nk., sem
haldnir eru undir yfirskriftinni
Neyðarhjálp úr norðri. Ágóðinn
af þeim rennur til skóla í suður-
hluta Tékklands, þar sem að-
stöðu er mjög ábótavant eftir
flóðin miklu í Tékklandi í haust.
„Við viljum sýna því göfuga
framtaki stuðning að safna fjármunum handa
þeim tékknesku skólabörnum sem urðu fyrir
barðinu á flóðunum,“ segir Pavel. „Við tökum
upp innslag fyrir þáttinn Objektiv í tékkneska
ríkissjónvarpinu, en það er vinsæll þáttur á
sjónvarpsstöð landsins sem mest er horft á.“
Hvernig stendur á því að þú varðst þátttak-
andi í þessu verkefni?
„Árið 1997 hitti ég Önnu Kristine Magn-
úsdóttur. Þá höfðu verið flóð í Moravíu, aust-
urhluta Tékklands. Okkur datt í hug að snið-
ugt gæti verið að safna fjármunum á Íslandi
og senda íbúum Moravíu. Anna Kristine fékk
þá hugmynd að halda styrktartónleika, sem
haldnir voru í Háskólabíói. Söfnunarféð, tæp-
ar tvær milljónir króna, var notað til að
byggja upp elliheimili fullbúið húsgögnum í
litlum bæ á Mæri í Tékklandi, fyrir þá sem
misst höfðu heimili sín í flóðunum.“
Nú rennur styrkurinn til skóla í suðurhluta
Tékklands. Er ástandið slæmt á þeim slóð-
um?
„Það er mjög slæmt. Fjölmörg hús eru
þegar hrunin og mikill raki hefur safnast fyrir
í mörgum þeirra, sem getur valdið því að þau
hrynji, jafnvel þó það gerist ekki fyrr en á
næsta ári. Ástandið er líka skelfilegt í Prag
og allt í kring um Moldá.“
Þú ert ljósmyndari að aðalstarfi og hefur
unnið fyrir AP og Reuters.
„Ég vann í rúm fimm ár fyrir AP eða frá
því í byltingunni í Tékklandi árið 1989 og til
1995. Ég vann einnig í lausamennsku fyrir
Reuters og hef myndað fyrir New York Tim-
es, Washington Post, Time, Newsweek og
fleiri fjölmiðla um heim allan. Ég hef unnið
fyrir bandaríska, breska, þýska og franska
fjölmiðla, og síðast en ekki síst íslenska. Ég
vann frétt fyrir Morgunblaðið árið 1997 um
þorpið, sem styrkurinn úr söfnuninni rann til.
Ég sendi frétt og myndir, sem birtar voru í
blaðinu. Áður hafði ég tekið myndir fyrir
Mannlíf.“
Mér skilst þú sért með myndir á tveim sýn-
ingum í Prag um flóðin.
„Já, Prag eftir flóðin er yfirskrift annarrar
sýningarinnar. Hin sýningin fjallar um Prag
8, sem er sá borgarhluti sem varð verst úti í
flóðunum. Þar hrundu þrjár byggingar, um 40
byggingar gætu hrunið á næstunni og hundr-
uð bygginga eru það mikið skemmdar, að
ekki er talið öruggt að búa í þeim til fram-
tíðar. Íbúarnir hafa verið fluttir í bráða-
birgðahúsnæði í skólum, íþróttasölum og
stúdentagörðum.“
Líður fólkið mikinn skort sem varð fyrir
barðinu á flóðunum?
„Það hefur nóg til hnífs og skeiðar, en á
flóðasvæðunum eru margir án rafmagns, gass
og símasambands. Þeir sem hafa rafmagn og
gas, og geta eldað sér mat, eru á þeim svæð-
um þar sem ástandið er sæmilegt. En vanda-
málin eru stór á hættusvæðunum. Maturinn
fæst í búðum, en íbúarnir geta ekki eldað
hann. Samgöngur eru líka í uppnámi, enda
eyðilögðust 17 neðanjarðarlestarstöðvar í
flóðunum. Ef maður ætlar sér að fara eitt-
hvað, þá verður maður að gera ráð fyrir að
það taki klukkustund lengur en áður. Um-
ferðin gengur hægt, vegna þess að ein akrein
var lögð undir sjúkrabifreiðar, lögreglu,
slökkvilið og strætisvagna, og flestir kjósa þá
leið að fara gangandi eða á hjóli.“
Þú fylgdist með flóðunum frá byrjun.
„Ég byrjaði að ljósmynda 12. ágúst, þegar
vatnsyfirborðið fór hækkandi í Prag, og lauk
myndatökum 21. september. Ég tók flestar
myndirnar í gamla miðbænum í Prag. Á öðr-
um bakka fljótsins var byggður álveggur til
að hlífa helstu sögulegu byggingum og sem
betur fer tókst það. Fimm metra hár veggur
var reistur 13. ágúst og þegar flóðin náðu há-
marki var vatnsyfirborðið aðeins 20 sm lægra.
Svo það munaði mjóu. En á hinum árbakk-
anum héldu engar varnir og fljótið flæddi yfir
allt.“
Hvernig leið þér þegar þú varst að mynda
þessar hörmungar?
„Alltaf þegar maður myndar hörmungar í
heimalandi sínu, tekur maður það meira
nærri sér. Ég verð að viðurkenna að suma
dagana leið mér eins og í martröð. Ég varð að
smella af, en á sama tíma leið mér illa yfir því
að vera að hugsa um vinnuna, þegar ég var að
fylgja eftir fólki sem var að koma í fyrsta
skipti heim til sín eftir flóðin og skoða eyði-
legginguna. Ég tók mjög nærri mér það sem
fólk þurfti að þola.“
Það hefur verið skelfilegt að fylgjast með
því þegar eyðileggingin átti sér stað.
„Í upphafi flóðsins var allt kyrrt og hljótt.
Yfirborðið hækkaði jafnt og þétt, en meðan á
því stóð var breiðan lygn og friðsæl. Þetta var
eins og lognið á undan storminum. Svo þegar
flóðin náðu hámarki áttaði maður sig ekki á
því tjóni, sem þau höfðu valdið, því húsin voru
á kafi í vatni. En þegar flóðin sjötnuðu, kom
eyðileggingin í ljós. Til dæmis lá illa lyktandi
leðja um allt, sem heilbrigðisyfirvöld lýstu yf-
ir að gæti verið sýkingarhætta af. Fjölmargir
veiktust...“ Nú er Pavel truflaður af háværum
ungbarnagráti. Svo kemur skyndileg þögn.
„Hæ,“ heyrist í barni sem komið er í símann.
„Hún er að tala við þig,“ heyrist Pavel segja í
bakgrunni. „Hæ,“ segir blaðamaður. „Bæ,“
segir barnið og skellir á.
Hér sést þjónn í Prag virða fyrir sér þá gífurlegu leðju sem barst með Moldá í flóðunum.
Styrktartónleikarnir á Broadway renna til skóla í Tékk-
landi sem skemmdust í flóðunum. Hér sjást innviðir skóla í
Prag sem eyðilagðist í flóðunum.
Leið eins og
í martröð
Tékkneska hermenn í sýklavarnarbúningi þurfti til að hreinsa ónýtan mat úr sumum mat-
vöruverslunum í Prag, í kjölfar flóðanna miklu fyrr í haust.
Pavel Horejsi
Margar byggingar í Prag hrundu í flóðunum og hættuástand skapaðist víða sem olli því að 40
þúsund manns voru flutt frá svæðum í grennd við fljótin Vltava og Labe.
Styrktartónleikar verða haldnir á Broadway 27. október
nk. vegna flóðanna í Tékklandi, og kemur m.a. tökulið frá
tékkneska ríkissjónvarpinu til að fjalla um tónleikana.
Pétur Blöndal talaði við tökumanninn og ljósmyndarann
Pavel Horejsi sem á myndir á tveim sýningum í Prag um
flóðin og lýsir hörmungunum sem áttu sér stað og
afleiðingunum fyrir íbúa á flóðasvæðunum.