Morgunblaðið - 15.10.2002, Blaðsíða 31

inn og halda
áfram að klifra
upp stigann. Það
er mikil sam-
keppni í skurð-
lækningum í
Bandaríkjunum og
ef menn koma ut-
an frá er þetta
enn erfiðara.
Menn þurfa alltaf
að vera að skrifa
og birta greinar,
ég er með rann-
sóknarstofu og er
alltaf að taka próf
þó að ég sé orðinn
45 ára gamall;
menn þurfa að
taka próf að minnsta kosti einu
sinni á ári til þess að halda sér
við.“
Ari stjórnar þjálfun nema við
háskólann í Texas en tekur í
því sambandi fram: „Þegar við
erum að tala um nema erum við
að tala um fólk sem hefur lokið
læknisprófi og er kannski búið
að vera í þjálfun í skurðlækn-
ingum í sex til tíu ár. Ég vinn
með þessum „nemum“ og þeir
skera með mér þannig að ég er
með lið í kringum mig við að-
gerðir.“
1.400 aðgerðir á háskóla-
spítalanum á ári hverju
Ari segir að á háskólaspít-
alanum séu framkvæmdar um
1.400 hjartaaðgerðir á ári auk
álíka margra annarra brjóst-
holsaðgerða, s.s. á lungum og
vélindaaðgerða en til sam-
anburðar megi nefna að hér á
Íslandi geri menn kannski 200
til 250 hjartaaðgerðir.
En það eru þó einkum lung-
um sem eiga hug og hjarta Ara:
„Ég framkvæmi mikið af líf-
færaflutningum, einkum á
hjarta og lungum en mest af
rannsóknarvinnu minni er á
sviði lungnaflutninga. Lungna-
flutningar er mun skemmra á
veg komnir en hjartaflutningar.
Hjartaflutningur gengur orðið
nokkuð vel en lungun eru erf-
iðari viðfangs og verri en flest
önnur líffæri. Lungun eru mjög
viðkvæm og þau þola ákaflega
stutta geymslu, margfalt styttri
en t.d. nýru, og lungun verða
einnig að vera fullkominn. Af
öllum biðlistum er lengsti bið-
listinn eftir lungum og flestir
sem eru á biðlista deyja meðan
þeir eru á honum eða um helm-
LÍKLEGA hefur enginnÍslendingur náð jafn-langt í hjartaskurð-lækningum og Ari O.
Halldórsson, sem nú starfar
sem prófessor í hjartalækn-
ingum við Texas Tech Univers-
ity í Bandaríkjunum en hann
stjórnar jafnframt þjálfun
skurðlækna við háskólann. Ari,
sem er 46 ára gamall, telst vera
nokkuð ungur prófessor á
bandarískan mælikvarða, ekki
síst þegar tekið er mið af því að
hann lauk „námi“ fyrir ekki svo
ýkja mörgum árum.
NASA fjármagnar
rannsóknir Ara
Ari segir að starfinu fylgi
mikið álag en hann sinnir jöfn-
um höndum kennslu og þjálfun
skurðlæknanema, rannsóknum
og svo skurðlækningum við há-
skólasjúkrahúsið og þá einkum
flutningum á hjarta og lungum.
Þá hefur Ari unnið á sviði svo-
kallaðra holuaðgerða með að-
stoð vélmennis en nú hillir und-
ir að hægt verði að
framkvæmda fjarstýrðar holu-
aðgerðir á fólki þar sem sá sem
framkvæmir aðgerðina getur
verið langt í burtu. Bandaríska
geimferðastofnunin NASA fjár-
magnar að hluta til rannsóknir
Ara á þessu sviði enda hafa
NASA-menn áhuga á að geta
gert aðgerðir á geimförum uppi
í háloftunum sem stjórnað væri
frá jörðinni. „Við erum rétt að
fara af stað með að gera slíkar
aðgerðir á fólki hjá okkur og
þær eru líklega ekki gerðar
nema á tveimur eða þremur
stöðum í Bandaríkjunum. Ef ég
vildi gæti ég núna gert aðgerð
frá skrifstofunni minni með
sjónvarpsskerminn fyrir fram
mig og tólinu sem þarf til að
stýra arminum á vélmenninu en
sjúklingurinn gæti verið langt í
burtu. NASA fjármagnar sumt
af þessari rannsóknarvinnu
minni; þá dreymir auðvitað um
að geta gert slíkar aðgerðir á
geimförum og hafa mikinn
áhuga að sjá hvað við komumst
langt með þetta. Við höfum
gert svona fjarstýrðar aðgerðir
á dýrum og vinnum að því að
yfirfæra þessa tækni á fólk en
það verður auðvitað að fara
varlega. Í framtíðinni er ekkert
ólíklegt að ég geti gert aðgerð
á Íslandi þó að ég sé staddur í
Texas. Það er alveg raunhæfur
möguleiki.“
Mikil samkeppni í
skurðlækningum vestra
Ari segir að sér líki ágætlega
að vera í Texas, konan sín sé
þaðan og alltaf hafi staðið til að
flytja þangað en þetta hafi ein-
faldlega verið spurning að fá
réttu stöðuna.
„Jú, það er rétt, þetta eru
vissulega umsetnar stöður. Og
það er sérstaklega erfitt í
skurðlækningnum að komast
ingur. Því miður.“
Ari tekur engu að
síður fram að heil-
mikil framþróun
hafi átt sér stað á
sviði lungnaflutn-
inga. „Um það bil
70–75% þeirra sem
fá lungu frá mér
lifa fyrsta árið og
um 60% lifa í fimm
ár þannig að þetta
er miklu betra en
var fyrir nokkrum
árum og það má
ekki gleyma því að
þetta er allt fólk
sem hefði annars
dáið úr sjúkdómi
sínum.
Kom ekki
heim í tólf ár
Ari dregur ekki dul á að það
sé ekki tekið út með sældinni
einni að ljúka sérnámi í Banda-
ríkjunum. „Það er mikið álag á
nema í þjálfun og þeim er
hvergi hlíft. Eftir að ég kom til
Bandaríkjanna árið 1986 var ég
á vakt annan hvern dag í sex ár
árið um kring. Það var engin
miskunn. Samkeppnin er svo
hörð þannig að menn verða
gera þetta, það eru kannski
hundruð að bíða eftir stöðunni
sem maður er í.“
Ari segir sumarleyfismál vera
með öðrum hætti þar vestra:
„Nei, menn fá ekki sumarfrí
eins og hér. Fyrstu fimm árin í
náminu fékk ég tvær vikur á ári
og það var beinlínis ætlast til
þess að maður tæki bara aðra
vikuna.“ Ari segir að mestan
hluta af framhaldsnámi sínu eða
í tólf ár hafi hann ekki komið
heim til Íslands. Hann hafi ein-
faldlega ekki haft tíma til þess
en nú reyni hann að koma einu
sinni á ári.
Ekki í spilunum að
flytjast til Íslands
„Jú, þetta skilar sér í kaupi
eftir að menn eru búnir í námi
og raunar svo vel að ég hefði
getað farið á eftirlaun tveimur
eða þremur árum eftir að ég
lauk námi, hefði ég viljað það.
Það má segja að prófess-
orsstaðan bætist ofan á þau
laun sem ég fæ fyrir að gera
aðgerðir á sjúklingum. Ég
kvarta því ekki og alls ekki ef
ég tek mið af því sem læknar fá
hér heima og í Skandinavíu.“
Ari segist ekki vera á leiðinni
heim. „Ég er giftur bandarískri
konu og á tvö börn og það
þriðja er á leiðinni, þannig að
það er ekki í spilunum. En það
er gott að geta skotist heim og
ekki spillir veðrið fyrir, það er
hreinlega sumarblíða enn. Í
fyrra vorum við í viku og það
var sól upp á hvern einasta dag.
Ég var alltaf að væla við kon-
una mína um veðrið hér heima
en nú trúir hún ekki orði af
því.“
Íslenskur prófessor í hjartaskurðlækningum
Gæti gert aðgerð
hér frá skrifstof-
unni í Texas
Ari O. Halldórsson hefur dvalist í Bandaríkjunum frá 1986, er
nú prófessor í hjartaskurðlækningum í Texas og sinnir eink-
um kennslu og rannsóknum á sviði hjarta- og lungnaflutninga.
Hann segir um 60% sjúklinga sinna lifa í fimm ár eftir lungna-
skipti og að miklar framfarir hafi orðið í lungnaflutningum.
’ Af öllum biðlist-um er lengsti
biðlistinn eftir
lungum og flestir
sem eru á biðlista
deyja meðan þeir
eru á honum. ‘
Ari O.
Halldórsson
ð blindur.
að stunda
um ekið á
g í afneit-
agði þeim
„hvernig
nina aftur
var líka
læknana
rjaði ekki
en í mars
ldur ekki
rafélagið.
man bull.
ar ganga
þar sem
u við stað-
a of sárt.“
itla hjálp
egna þess
staðfest-
dómi sem
gir Hjalti
nn á Flúð-
. „Tíundi
ví erfiður
nir væru
stoða mig
nu. Sjón-
oft verða
ég er að
anlega að
ssa aðlög-
f verið að
an. – Það
rsögn en
úinn að fá
.
ég var að
rbúar vel
yrir svona
r eru vinir
og það
„Flestir
þeir sem
eftir að ég
við það að
fa að vera
lltaf verið
vera það
a að nota
kkur auð-
Þetta er
vill leggja
á sig til að verða virkur þátttakandi
í lífinu og hvað mann langar til að
taka sér fyrir hendur.
Hér áður fyrr var til innan
Blindrafélagsins félagsskapur sem
kallaði sig Heljarmannafélagið. Fé-
lagarnir í því gengu á Esjuna, fóru í
flúðasiglingu og á skíði. Þetta félag
viljum við endurvekja.“
„Ofverndun er aldrei af hinu
góða,“ bendir Hjalti á. Bergvin orð-
aði þetta svo ágætlega um daginn.
„Já, ég sagði að það ætti ekki að
setja okkur í kassa og fylla hana af
bómull eins og þeir nánustu vilja
gera í góðri trú. Við viljum vera
sjálfstæðir og reyna okkur við hin-
ar ýmsu aðstæður. Þetta er auðvit-
að líka spurning um hvað maður
treystir sér að gera.“
„Það sem hefur hjálpað okkur
mikið við núverandi aðstæður er að
við höfum hvor annan til að styðjast
við. Ég held ég gæti ekki staðið í
þessu stappi í skólanum ef Bergvin
væri þar ekki líka,“ segir í Hjalti.
„Við hefðum heldur aldrei farið
niður í bæ eins og við gerðum um
daginn ef við værum einir. Við tók-
um strætó og fórum út á Hlemmi
og gengum niður Laugaveginn og
Austurstrætið þar sem við fengum
okkur hamborgara.“
Píanó og pólitík
Strákarnir eru nýfluttir í bæinn
og þeim líkar vel í Reykjavík. Berg-
vin hefur íbúð í húsi Blindrafélags-
ins við Hamrahlíð. Hjalti býr hjá
ömmu sinni í Breiðholtinu og tekur
strætó í skólann. Hjalti hefur
áhuga á að komast í íbúð í Bindra-
félagshúsinu þegar fram líða stund-
ir. En hvernig ætli þeir plumi sig
fjárhagslega?
„Eftir að ég flutti að heiman þá
lít ég fjármálin öðrum augum,“ seg-
ir Bergvin. „Ég fæ örorkubætur og
þarf að borga af þeim mat, leigu og
síma. Bæturnar duga ef maður fer
vel með og eyðir aðeins í það nauð-
synlegasta. Við erum heldur ekki
að eyða í myndbandsspólur, bíó eða
tölvuleiki eins og aðrir jafnaldrar
okkar. Á móti kemur að við þurfum
að kaupa ýmis hjálpartæki eins og
sérstakan hníf til að skera rétt og
örugglega og nema til að hella í
glas, en það heyrist hljóð í honum
þegar glasið er orðið fullt og fleiri
tæki. Þessir hlutir létta manni líf-
ið.“
„Ég þurfti að vinna mér inn pen-
inga síðastliðið sumar svo ég kæm-
ist í menntaskóla. Ég vann við
garðyrkju og að selja grænmeti á
Flúðum,“ rifjar Hjalti upp, en hann
lærði að stimpla inn í peningakass-
ann blindandi og las upphæðina á
kassanum með stækkunargleri.
„Ég hjólaði í vinnuna fyrst til að
byrja með en þegar frá leið fór það
að verða erfitt því þá var sjónin orð-
in svo slæm. Ég varð þá að þræða
vegarkantinn og var eina stundina í
lausamölinni og hina inn á veginum
til að átta mig hvar ég væri stadd-
ur. Ég mátti auðvitað ekki fara of
langt út á veginn þar sem bílarnir
voru á hraðferð. Í ágúst varð ég að
hætta að hjóla í vinnuna.“
Í spjallinu við þá Bergvin og
Hjalta ber framtíðin á góma. „Ég
ætla að verða fyrsti blindi þingmað-
urinn á Íslandi,“ segir Bergvin
grafalvarlegur. „Ég hef alltaf haft
áhuga á stjórnmálum og hef skrifað
í bæjarblöðin í Vestmannaeyjum.
Ég fór í starfskynningu til Össurar
(Skarphéðinssonar) í fyrra og þá
bauð hann mér á landsfund Sam-
fylkingarinnar.
Hjalti segist aðspurður ekki
skipta sér af stjórnmálum.
„Þú ert víst farinn að smitast af
þeim, góði minn,“ segir Bergvin
stríðnislega og hnippir í hann.
„Það sem ég er að spá í er að fara
í félagsvísindadeild í HÍ,“ upplýsir
Hjalti. „Og í nánustu framtíð hef ég
það að markmiði að halda áfram að
læra á píanó, en ég er í fríi frá því
þetta árið. Þegar ég tek upp þráð-
inn að nýju mun ég annaðhvort
spila eftir blindraletursnótum eða
eftir eyranu. Ég er byrjaður að
læra blindraletur.
Lífsgleðin lykillinn
Eins og þegar hefur komið fram
er Dagur hvíta stafsins í dag. Þá
verður opið hús hjá Blindrafélaginu
milli 2–4 og þar verður hægt að
kynnast starfsemi félagsins. Meðal
annars getur fólk fengið að spreyta
sig á því að ganga blindandi með
hvíta stafinn
Það er ýmislegt sem þeim Berg-
vin og Hjalta finnst að mætti fara
betur í málefnum blindra og sjón-
skertra.„Við erum bráðlega að fara
á fund með Strætó bs,“ segir Berg-
vin. Á þeim fundi ætlum við að
koma með hugmyndir um hvernig
megi bæta aðstöðu blindra svo þeir
eigi auðveldara með að ferðast með
strætisvögnum. Það væri til dæmis
æskilegt að lýsa upp strætóskýlin.
Þá kæmi okkur vel ef á strætis-
vögnunum væru nemar þannig að
þegar hinn blindi beindi fjarstýr-
ingu að nemanum heyrði hann
hvert númerið er á vagninum.“
„Ég mundi líka vilja sjá bætt
skilyrði blindra og sjónskertra
barna úti á landi,“ segir Hjalti.
„Það þarf líka að upplýsa yngstu
aldurshópana betur um blinda.
Þegar ég er að ganga um í Breið-
holtinu, þar sem ég bý, koma litlir
krakkar stundum og spyrja af-
hverju ég sé með hvíta stafinn. Ég
segi þeim að ég sé blindur. Ég hitti
krakkana aftur daginn eftir og þá
spyrja þau hvort ég sé ennþá blind-
ur. Og einu sinni spurði barn mig að
því og benti á stafinn hvort ég væri
með gullleitartæki. Hann brosir
góðlátlega. „Fatlaðir, þar á meðal
blindir, þurfa að vera sýnilegri í
samfélaginu,“ segir Bergvin.
„Þessu viljum við koma til leiðar í
ungmennadeild Blindrafélagsins.
Við höfum oft farið í gönguferðir,
m.a. í Kringluna, okkur til afþrey-
ingar og til að láta sjá okkur með
hvíta stafinn. Við viljum að fólk
venjist því að sjá okkur á almanna-
færi. Við teljum að fólk hafi
ákveðna fordóma gagnvart fötluð-
um. Fordómar eru byggðir á van-
þekkingu og henni viljum við út-
rýma. – Annars erum við bara
nokkuð bjartsýnir,“ segja þeir, þó
að sú hugsun læðist stundum að
okkur að maður ætti bara að loka
sig inni og hætta að spá í þetta allt
saman. Lífsgleðin er sem betur fer
efst í huga okkar. Þegar svo er eru
allir vegir færir.“
urfa að
nilegri
og sjónskertir nýta daginn
i þeirra eru tveir blindir
o sannarlega sitthvað til
ttir ræddi við strákana um
sstu sjónina og hvernig
gumstæðurnar.
ðir og reyna okkur við hinar ýmsu aðstæður,“
rðsson til vinstri og Bergvin Oddsson.
Morgunblaðið/Kristinn
he@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. OKTÓBER 2002 31