Morgunblaðið - 30.10.2002, Blaðsíða 18

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
18 MIÐVIKUDAGUR 30. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ


#$  




1 1





%$&'(&&


 

   

2

*
 )

 * 
+
 
 
    

 
!
 , - .

456&

&
7 8

#%
5


#%
"
+
"
#&

#/
 
,
%&

#0
/
'

%&

 

-
! #$


% 

9
)
:+
%"' $
+


"
5




%&
&

5



 

'
,
%+



,
#%
%
.

1 

%&
"


'



;%



/
# "
PÁLL Gunnar Pálsson forstjóri
Fjármálaeftirlitsins, FME, sagði á
ársfundi eftirlitsins í gær að það væri
ótvírætt niðurstaða FME að unnt
hefði verið að komast hjá flestum erf-
iðleikum og misbrestum í starfsemi
fjármálafyrirtækja sem upp hafa
komið á undanförnum misserum ef
stjórnir þeirra hefðu sinnt hlutverki
sínu sem skyldi.
„Ef Fjármálaeftirlitið væri spurt
hvaða eitt atriði það gæti dregið fram
nú sem ætti við um allan fjármála-
markaðinn og laga þyrfti væri svarið:
Stjórnir fjármálafyrirtækja,“ sagði
Páll Gunnar á fundinum.
Hann sagði að algengt væri að
stjórnir fyrirtækja fylgdu ekki eftir
þróun sem yrði í starfsemi fyrirtæk-
isins og misstu þannig yfirsýn yfir
áhættutöku fyrirtækisins. „Reynsla
fjármálaeftirlitsins er ótvírætt sú að
áhættustýringu og innra eftirliti sé
mest ábótavant á nýjum sviðum fjár-
málaþjónustu þar sem vöxtur er mik-
ill, en best þar sem starfsemi er
rótgróin og byggð á reynslu.“
Í þessu samhengi nefndi Páll
Gunnar einnig að algengt væri að
stjórnir gerðu sér ekki grein fyrir til-
gangi innra eftirlits og þeim mögu-
leikum sem gott innra eftirlit gefur
þeim til að hafa yfirsýn yfir stöðu
fyrirtækisins og áhættur. „Í þeim
málum sem upp hafa komið að und-
anförnu hefur innra eftirliti undan-
tekningarlítið verið ábótavant.“
Verðbréfamarkaðir hafa
tapað tiltrú almennings
Páll Gunnar kom víða við í erindi
sínu og talaði m.a. um að verðbréfa-
markaðir hefðu tapað tiltrú almenn-
ings, og yfirvalda og fjármálamark-
aða í flestum vestrænum ríkjum biði
nú það verkefni að byggja þá tiltrú
upp að nýju.
Hann sagði að viðskipti á verð-
bréfamarkaði væru nú færri og
stærri en áður og færu í auknum
mæli fram utan þings. „Verkefni yf-
irvalda og fjármálamarkaðarins í
heild við þessar aðstæður hljóta að
vera þau að byggja upp og styrkja þá
umgjörð sem til staðar þarf að vera á
skilvirkum og samkeppnishæfum
verðbréfamarkaði. Öðruvísi verður
markaðurinn ekki dýpkaður og öðru-
vísi verður tiltrú almennings á hon-
um ekki endurheimt.“
Innherjasvik og
markaðsmisnotkun
Páll Gunnar sagði einnig í sam-
bandi við verðbréfaviðskipti, að at-
huganir Fjármálaeftirlitsins gæfu til
kynna að víða væri pottur brotinn í
eftirfylgni við lagafyrirmæli um
framkvæmd viðskipta og meðferð
trúnaðarupplýsinga. „Þannig eru
dæmi um að ekki sé sinnt lögskyldri
rannsóknarskyldu, þ.e. skyldu frum-
innherja til að ganga úr skugga um
að ekki liggi fyrir trúnaðarupplýsing-
ar áður en viðskipti fara fram. Brýnt
er að hér verði bætt úr,“ sagði Páll.
Hann sagði að Fjármálaeftirlitið
tæki vísbendingar um innherjasvik í
vaxandi máli til formlegrar skoðunar
auk þess sem vísbendingar um mark-
aðsmisnotkun væru í auknum mæli
teknar til skoðunar. Hann sagði að
frá miðju ári 2001 til miðs þessa árs
hefði FME tekið átta mál til form-
legrar skoðunar þar sem vísbend-
ingar voru um brot á ákvæðum laga
um innherjaviðskipti og fimm mál
vegna vísbendinga um markaðsmis-
notkun.
Páll Gunnar sagði einnig að heild-
arvanskil við lánastofnanir hefðu
jafnt og þétt aukist, bæði vanskil ein-
staklinga og fyrirtækja. Heildarvan-
skil einstaklinga og fyrirtækja í lok
júní sl. hefðu numið 25,6 ma. kr. eða
3,5% af útlánum en verið 18,2 ma. kr.
í lok júní 2001, eða 2,6% af útlánum.
Páll Gunnar sagði að vanskil einstak-
linga eða heimila væru sérstakt
áhyggjuefni, en vanskil einstaklinga
námu 5,8% af útlánum til þeirra í lok
júní á þessu ári.
Páll Gunnar kom einnig inn á eig-
infjárhlutfall innlánsstofnana og
sagði að segja mætti að innlánsstofn-
anir hefðu leitað jafnvægis í 10–12%
CAD hlutfalli, en stofnunum á því bili
hefur fjölgað úr 2 í 11 frá árinu 1997,
en sú þróun væri í samræmi við þau
markmið sem flestar lánastofnanir
hefðu gefið upp gagnvart fjármála-
eftirlitinu á síðustu misserum.
Fjárfestingar lífeyrissjóða
ekki innan marka laga
Páll sagði breytingar í eignasam-
setningu lífeyrissjóða, þ.e. aukning
hlutabréfa og hlutdeildarskírteina
verðbréfasjóða, hafa á síðustu árum
og mundu í framtíðinni leiða til
sveiflna í ávöxtun þeirra. Hrein raun-
ávöxtun lífeyrissjóða á árinu 2001 var
neikvæð um 1,9% en meðaltal
hreinnar raunávöxtunar var 5,9% sl.
10 ár.
„Athuganir á fjárfestingum lífeyr-
issjóða hafa leitt í ljós að fjárfest-
ingar allmargra lífeyrissjóða eru
ekki innan þeirra marka sem lög
setja, sérstaklega hvað varðar fjár-
festingar í óskráðum verðbréfum og
verðbréfum útgefnum af sama aðila.“
Páll Gunnar sagði að vandinn sem
þessar fjármálastofnanir stæðu
frammi fyrir væri að við ríkjandi að-
stæður á verðbréfamarkaði hefðu líf-
eyrissjóðir haft litla möguleika á að
minnka hlut sinn í fjárfestingum sem
eru umfram ákvæði laga, án þess að
innleysa verulegt tap af fjárfesting-
unni. Litlar breytingar hafa því orðið
á hlutfalli óskráðra verðbréfa á síð-
asta ári.
Neytendur ekki upplýstir um
kostnað við að færa til tryggingar
Varðandi starfsemi trygginga-
félaga sagði Páll Gunnar að talsvert
hefði verið um að viðskiptavinir vá-
tryggingafélaga hefðu fært líftrygg-
ingar sínar til annarra félaga, þ.e.
sagt upp vátryggingasamningi og
skipt um vátryggingafélag. Hann
sagði að mikilvægt væri að neytend-
ur væru upplýstir um þann kostnað
sem slíkt hefur í för með sér þegar
um söfnunarlíftryggingu er að ræða
þannig að uppsögn væri gerð að at-
huguðu máli. „Ástæða er til að ætla
að á þessu hafi verið misbrestur og að
neytendur hafi ekki í öllum tilvikum
verið upplýstir um þennan kostnað.“
Að síðustu gerði Páll að umtalsefni
eftirlit með eigendum virkra eignar-
hluta í fjármálafyrirtækjum og sagði
að fjöldi mála af því tagi sem komið
hafa til athugunar FME á síðustu
misserum hefði komið á óvart.
Góður jarðvegur fyrir
skapandi reikningsskil
Stefán Svavarsson stjórnarfor-
maður FME sagði í erindi sínu á
fundinum að sér sýndist að góður
jarðvegur væri til að stunda skapandi
eða skáldleg reikningsskil hér á
landi. „Lög um ársreikninga, sem hér
á landi liggja til grundvallar reikn-
ingsskilum, eru fyrst og fremst
byggð á tilskipunum Evrópusam-
bandsins. Þó að reglur þessar séu að
mörgu leyti ágætar, þá er aðalgalli
þeirra sá að þær hafa hvergi nærri
fylgt eftir þeirri þróun sem orðið hef-
ur á sviði afkomu- og efnahagsmæl-
inga fyrirtækja, einkum reglum frá
Alþjóðlega reikningsskilaráðinu. Ís-
lenska reikningsskilaráðið hefur gert
sér grein fyrir þessum mun, en hefur
sig lítið getað hrært, enda hefur það
ekki heimild til þess að setja reglur,
þó að þær séu í samræmi við erlendar
fyrirmyndir, sem stangast á við gild-
andi ákvæði laga.“
Morgunblaðið/Þorkell
Aðilar úr viðskiptalífinu fjölmenntu á ársfundinn sem haldinn var í Salnum í Kópavogi.
Ársfundur Fjármálaeftirlitsins
Stjórnir fjár-
málafyrirtækja
hafa ekki sinnt
hlutverki sínu
Í NÝRRI þjóðhagsspá greiningar-
deildar Kaupþings er gert ráð fyrir
1,8% hagvexti án stóriðju en 3,8%
með stóriðju. Spáð er að mikil um-
skipti í utanríkisviðskiptum geri að
verkum að hagvöxtur í ár geti orðið
allt að 0,3%, en til samanburðar
gerði þjóðhagsspá fjármálaráðu-
neytisins ráð fyrir óbreyttri lands-
framleiðslu á þessu ári.
Í spánni segir að íslenska hagkerf-
ið hafi sýnt mikinn aðlögunarhæfi-
leika á undanförnum tveimur árum
og að hvergi hafi þessi eiginleiki
komið betur fram en í utanríkisvið-
skiptum. „Eftir að viðskiptahalli fór í
10,1% af vergri landsframleiðslu árið
2000 fór að gæta mikils þrýstings á
krónuna sem féll hratt allt fram und-
ir lok síðasta árs, en þar hafði líka ný
peningamálastefna Seðlabankans
sín áhrif,“ segir í spánni.
Kaupþing segir að þrátt fyrir
þetta hafi hagkerfið færst frá óvenju
miklu ytra ójafnvægi til þeirrar
stöðu að viðskiptahalli stefni í að
hverfa á þessu ári. „Sýnir þetta
kannski betur en margt annað
hversu opið hagkerfið íslenska er og
hversu mikilvæg utanríkisviðskiptin
eru þjóðinni.“
Birtir til á næsta ári
Samkvæmt þjóðhagsspá greining-
ardeildar Kaupþings mun aðeins
birta til í efnahagslífinu á næsta ári.
Spáð er að innflutningur muni
aukast um 2% á árinu 2003, en inn-
flutningur í ár dragast saman um
3%. Fjármálaráðuneytið gerði ráð
fyrir 2,75% samdrætti í innflutningi
á þessu ári. Þannig einkennist spá
Kaupþings fyrir þetta ár af betri nið-
urstöðu í vöruskiptajöfnuði en t.a.m.
kom fram í spá fjármálaráðuneytis-
ins.
Kaupþing gerir ráð fyrir að út-
flutningur aukist um 6% á árinu, sem
er heldur meira en fjármálaráðu-
neytið spáði. Hins vegar er ekki gert
ráð fyrir sömu aukningu í útflutningi
á næsta ári og í spá ráðuneytisins, en
gert er ráð fyrir að hún verði 2%
samanborið við 3,5% þar.
Ef spá Kaupþings gengur eftir
dregst fjárfesting saman um 16% í
ár, en eykst um 3% á næsta ári ef
ekki er gert ráð fyrir stóriðjufram-
kvæmdum.
Atvinnuleysi eykst
Að mati greiningardeildar Kaup-
þings mun atvinnuleysi að öllum lík-
indum aukast á næsta ári og vinnu-
stundum fækka. Þetta ætti að draga
úr ráðstöfunartekjum heimilanna.
Sagt er að kaupmáttaraukning á
þessu ári stefni í að verða 1,5% og
spáð 1,6% aukningu kaupmáttar á
næsta ári.
Helsti veikleiki þjóðhagsspár fjár-
málaráðuneytisins, að mati greining-
ardeildar Kaupþings, er spá um 1%
aukningu á samneyslu. Ýmislegt
bendi til þess að á kosningaári verði
aukningin meiri en undanfarin sjö ár
hefur hún verið 2,8% að meðaltali.
Greiningardeildin gerir ráð fyrir að
hún verði 2,5% árið 2003. „Ekki má
þó gleyma að hér er ekki einvörð-
ungu við ríkisvaldið að sakast. Stór-
an hluta aukinnar samneyslu á und-
anförnum árum má skýra með hluta
sveitarfélaga á landinu, en hér verð-
ur þó sanngirni vegna einnig að geta
þess að verkefni þeirra og skyldur
hafa aukist til muna,“ segir í spá
greiningardeildar Kaupþings.
Hagvöxtur 1,8% á næsta ári
Bjartsýni gætir í nýrri þjóðhagsspá frá greiningardeild Kaupþings
LANDSBANKINN hefur gengið
frá 125 milljóna evru lántöku til 2
ára. Umsjón með lántökunni var í
höndum Bayerische Landesbank en
auk hans voru helstu þátttökubank-
ar Bayerische Hypo- und Vereins-
bank AG, Danske Bank, Fortis
Bank, KBC Bank N.V., Landesbank
Rheinland-Pfalz og Sanpaolo IMI
S.p.A.
Umframáskrift lántökunnar var
25%, sem verður að teljast einstak-
lega góður árangur í ljósi óróleika á
erlendum lánamörkuðum að undan-
förnu.
Lántakan dreifðist vel á milli
landa. Um 42% fór til Þýskalands,
19% til Benelux-landanna, 19% til
Ítalíu, 13% til Norðurlandanna auk
nokkurra annarra landa. Lánið verð-
ur notað til að endurfjármagna eldra
erlent lán.
25% um-
framáskrift
í lántöku LÍ