Morgunblaðið - 30.10.2002, Blaðsíða 22

Frá sýningunni í Tate-safninu. Innst á veggnum er verk Fionu Banner, þar sem klámkvikmynd er lýst.
SÝNING á verkum þeirra fjögurra
listamanna sem keppa um Turner-
verðlaunin, helstu myndlistar-
verðlaun í Bretlandi, verður opnuð
í Tate-safninu í Lundúnum í dag.
Þessi verðlaun vekja jafnan mikla
athygli og umræður um eðli list-
arinnar, en á síðustu árum hafa
sum verkin sem um þau keppa ver-
ið býsna óvenjuleg, þar á meðal
óumbúið rúm, kýr í formalíni og
málverk sem m.a. voru gerð úr
fílaskít. Verkin sem nú eru til sýnis
í Tate-safninu þykja einnig vel til
þess fallin að vekja deilur.
Listamennirnir fjórir sem nú
keppa um Turner-verðlaunin eru
Fiona Banner, Liam Gillick, Keith
Tyson og Catherine Yass, en hún
var með sýningu í i8 í fyrrasumar.
Banner, sem er 36 ára, er þekktust
fyrir verk þar sem hún skrifar
skoðanir sínar á Víetnamstríðinu á
stóran striga. Annað verkið sem
hún sýnir nú er sömu ættar; stór
strigi þar sem nákvæm lýsing á
klámkvikmynd er rituð með bleik-
um stöfum. Þreytist áhorfendur á
þeirri lýsingu geta þeir virt fyrir
sér annað verk Banners, risastóra
bronsafsteypu af punkti.
Katharine Stout sýningarstjóri
sagði að framlag Banners til
breskrar listar væri eitt það merk-
asta á síðustu misserum. „Þetta
snýst um að búa til list um klám,
ekki um að búa til klám,“ segir hún.
Gillick, sem er 38 ára, hefur búið
til verk úr plexígleri, áli og tré sem
eiga að vekja spurningar um tilbúið
umhverfi. Yass, sem er 39 ára, hef-
ur gert kvikmynd af Canary Wharf
í Lundúnum þar sem myndavélinni
var komið fyrir í byggingarkrana,
og aðra kvikmynd sem tekin var úr
fjarstýrðri þyrlu.
Tyson, sem er 33 ára, er þekktur
fyrir myndverk og óhlutbundin
málverk. Hann sýnir átthyrndan
grjóthnullung sem tölvuhlutir
standa út úr og nefnist verkið:
Hugsuðurinn (eftir Rodin).
Um 500 listamenn voru tilnefndir
til verðlaunanna. Sýningin í Tate-
safninu stendur til 5. janúar 2003 en
verðlaunin verða afhent 8. desem-
ber næstkomandi.
Reuters
Turner-sýningin opnuð
LISTIR
22 MIÐVIKUDAGUR 30. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
TVÖ tímarit í Suður-
Ameríku hafa nýlega
gert skáldskap Jó-
hanns Hjálmarssonar
skil með ítarlegum
viðtölum og þýðing-
um.
Í tímaritinu Circun-
valación Del Sur sem
gefið er út í Venesúela
og Aleph sem gefið er
út í Kólumbíu ræðir
skáldið og blaðamað-
urinn Enrique Moya
við Jóhann og birtir
margar þýðingar ljóða
hans.
Í viðtölunum er fer-
ill Jóhanns rakinn frá fyrstu bók-
unum til nýjustu bóka og sýnt fram
á tengsl þeirra við erlendan sam-
tímaskáldskap og íslenskar forn-
bókmenntir, einkum Eyrbyggju og
Eddukvæði.
Hugmyndafræði ljóðanna er
skoðuð, súrrealismi þeirra og ný-
raunsæi, tilvistarstefna og opin
ljóð og getið hinna mörgu þýðinga
Jóhanns, ekki síst á verkum skálda
frá spænskumælandi heimi og
kynni hans af Jorge Luis Borges.
Jóhann segir frá mörgum braut-
ryðjendum íslensks nútímaskáld-
skapar og atómskáld-
unum og getur þeirra
breytinga í íslensku
samfélagi sem kölluðu
á nýja tegund ljóða-
gerðar. Sérstaklega er
fjallað um ljóðabók
hans, Marlíðendur og
ljóð um landvinninga
norrænna manna í
Vesturheimi, hvernig
hann sameinar fornan
heim og nýjan í ljóð-
um sínum og byggir á
nýstárlegan hátt á at-
burðum sem sagt er
frá í fornsögum.
Í fyrrnefnda ritinu
birtast í þýðingum ljóðin Bréf til
föður míns og Landslag, en í hinu
síðarnefnda eftirfarandi ljóð: Lífið
er skáldlegt, Bréf til föður míns,
Landslag, Söguritari, Marlíðendur
og Þrjú andlit.
Sagt er frá skrifum Jóhanns um
bókmenntir í Morgunblaðið og
stöðu hans sem eins helsta sam-
tímaskálds Íslendinga. Enrique
Moya kom gagngert hingað til
lands til að spjalla við Jóhann
Hjálmarsson og hafa viðtöl hans
einnig birst í dagblöðum í Venes-
úela.
Fær umfjöllun í
Suður-Ameríku
Jóhann Hjálmarsson
FYRSTA upplag Raddarinnar,
sjöttu skáldsögu Arnaldar Indriða-
sonar, er 10.000 eintök en hún kem-
ur út á morgun hjá Vöku-Helgafelli.
Að sögn Péturs
Más Ólafssonar
útgáfustjóra
Vöku-Helgafells
er þetta að lík-
indum eitthvert
stærsta fyrsta
upplag jólabókar
á Íslandi um
langt árabil en
vitað er að fyrsta
prentun Snigla-
veislunnar eftir Ólaf Jóhann Ólafs-
son sem út kom árið 1994 var jafn
stór.
Pétur Már segir forráðamenn
Vöku-Helgafells binda miklar vonir
við Röddina og telja að hún muni án
nokkurs vafa verða ein af mest
seldu bókum ársins.
Fyrsta
prentun
10.000 eintök
Arnaldur
Indriðason
FÆRRI komust að en vildu á ein-
söngstónleikana til heiðurs nýlega ní-
ræðum Sigurði Demetz óperusöngv-
ara og söngkennara á sunnudaginn
var. Var það ekki aðeins til marks um
landlægan söngáhuga, heldur einnig
og sérstaklega um vinsældir heiðurs-
gestsins, ásamt undirleikaranum og
einsöngvurunum sjö er lögðu hönd á
plóginn í tilefni dagsins.
Aðrir kunna betur skil á framlagi
Sigurðar Vincenzos Demetz Franz-
sonar til íslenzkrar söngmenntar en
undirritaður, og mun eflaust sjást
þess merki í ræðu og riti á næstunni.
Hið eina sem sá er hér ritar kann frá
að greina á hraðbergi um afmælis-
barnið er að hafa verið gómaður ófor-
varandis, kyrjandi með ungu tónlist-
arfólki í rútuferð norðan heiða ca.
1973, af mér þá bláókunnum manni
og drifinn í raddpróf næsta dag. Ekki
varð að vísu neinn söngferill úr téðu
testi, en þó fékkst nokkur pati af því
sem þessi skrýtni og skemmtilegi
maður hafði að geyma, sem greini-
lega hafði öll eyru úti um hugsanlega
vanrækt efni á vettvangi vókalism-
ans. Enda skilst manni að þónokkrir
af þekktustu söngvurum okkar í dag
geti þakkað Sigurði margt er til heilla
horfði í list sinni á ýmsum reynslu-
stigum raddtækni og túlkunar. Þurfti
reyndar ekki að leita lengra því til
staðfestingar en í tónleikaskrá, sem
uppfull var af hlýlegum þakkarkveðj-
um frá öllum flytjendum kvöldsins.
Þar eð viðfangsefni dagskrár voru
ekki kynnt á prenti heldur munnlega
– af Þór Jónssyni fréttamanni, og oft
skemmtilega en ekki alltaf jafnauð-
greinanlega án uppmögnunar – verð-
ur hér að stikla nokkuð á stóru. Fyrst
var „íslenzka deildin“.
Ólafur Kjartan Sigurð-
arson reið á vaðið með
gamanstemmum a
cappella og síðan Á
Sprengisandi á sann-
kölluðu manndráps-
stökki. Eftir stentors-
meðferð Jóhanns
Friðgeirs Valdimars-
sonar á lagi kunnara
öðrum en mér söng Sig-
rún Hjálmtýsdóttir
Svanasöng á heiði af
aðdáunarverðri mýkt
og sveigjanleika. Berg-
þór Pálsson söng Í
fjarlægð með allvíðri
dýnamík en hljóp kannski fullsnöggt
niður í piano. Enn brást manni
skammarlega þekking til að greina
nafn lagsins sem Signý Sæmunds-
dóttir söng með virktum, en hlaut þó
að þekkja Nótt, niðdimma perlu Árna
Thorsteinssonar, sem í meðförum
Sesselju Kristjánsdóttur skein fagur-
lega með aukinni fyllingu niður tíðni-
sviðið líkt og kornung ónefnd söng-
kona afrekaði sl. febrúar, og mun
slíkt skv. óljúgfróðri heimild ein af
mörgum „sérgreinum“ Sigurðar
Demetz enda sú ónefnda meðal nem-
enda hans. Ég kæra sendi kveðju var
upphafslínan á einu glansnúmera
Gunnars Guðbjörnssonar og var að
vonum sungið með klassískri fágun.
Næst kom austurríska deildin.
Signý og Bergþór gerðu mikla lukku
með dúettnum Varir þegja úr Kátu
ekkju Lehárs. Hvort Robert Stolz var
höfundur Im Prater blüh’n wieder die
Bäumer sem Signý hlaut álíka und-
irtektir fyrir, eða kómíska valslagsins
sem Sesselja söng af kankvísri kímni,
skal hins vegar ósagt látið. Þarnæsta
deild var sú ítalska, enda Bolzano-
borg í Suðurtíról stríðsfengur Ítala
1918 og heiðursgestur kvöldsins að
auki fyrrum hagvanur á sviði La
Scala. Enn fóru sumar munnlegar
kynningar að hluta fyrir ofan garð og
neðan hjá undirrituðum og því ónefnd
hér sú aría sem manni fannst fyrst
standa upp úr, en því var einkum
snilldartúlkun Diddúar að þakka.
Hvaða erindi dúett
Porgys og Bess úr sam-
nefndri óperu Gersh-
wins ætti í ítölsku deild-
inni var ekki alveg ljóst,
en hitt fór ekki á milli
mála að Diddú og Ólaf-
ur féllu þar dável í kram
hlustenda.
Að loknu frekar
löngu hléi var gengið á
vit ítalskrar óperu. Aría
úr I Pagliacci var tekin
fulldjörfum tökum af
Ólafi Kjartani, enda fór
hann ekki nógu gæti-
lega með kraftinn og
uppskar eina brotna
toppnótu á versta stað. Betur tókst
honum upp í dúett Figaros og Rosinu
úr Rakaranum á móti Sesselju, þó að
alltaf finnist manni þar hinar hröðu
tónarunur beggja varla miklu meira
en grófgerð glissandí. Gunnar söng
prýðilega aríu Alfredos úr La Trav-
iata og þvínæst á móti Diddú Parigi, o
cara, dúettinn kunna í valstakti (mí fa
mí so). En mesta afrek kvöldsins var
án efa næsta númer, Caro nome Gildu
úr Rigoletto, sem Diddú söng svo
meistaralega að heimsdívur nútímans
komu upp í hugann og bliknuðu þar.
Turnaría Cavaradossis úr Toscu í
meðförum Jóhanns Friðgeirs tók
margar keilur hjá áheyrendum sem
komnir voru í ham, og sömuleiðis
kannski flottasta frammistaða Berg-
þórs þetta kvöld, aría Valentíns úr
Faust eftir Gounod. Aría Karlottu úr
Werther Massenets útheimti tölu-
verðan kraft, sem Sesselja skilaði
með óþvinguðum glæsibrag. Au fond
du temple saint úr Perluköfurum Biz-
ets heppnaðist einnig vel í röggsamri
útfærslu Gunnars og Bergþórs. Loks
var heiðursgesturinn maestro Dem-
etz kallaður upp á svið og söng með
öllum sjömenningaskaranum og við
bjargtraustan undirleik Jónasar Ingi-
mundarsonar O sole mio og Drauma-
landið. Um undirtektir viðstaddra
þurfti að sjálfsögðu ekki að efast.
Meistarakennari hylltur
TÓNLIST
Salurinn
„Söngvasveigur til heiðurs Sigurði
Demetz“. Söngvarar: Sigrún Hjálmtýs-
dóttir (S), Signý Sæmundsdóttir (S),
Sesselja Kristjánsdóttir (MS), Gunnar
Guðbjörnsson (T), Jóhann Friðgeir Valdi-
marsson (T), Bergþór Pálsson (Bar.) og
Ólafur Kjartan Sigurðarson (Bar.) Píanó-
leikur: Jónas Ingimundarson. Kynnir: Þór
Jónsson. Sunnudaginn 27. október kl. 17.
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Sigurður Demetz
SÚ venja að leika í Ríkisútvarp-
inu íslenskt lag, sem „síðasta lag
fyrir fréttir“ í hádeginu, gegndi
merkilegu hlutverki, ekki sem und-
anfari fréttanna, heldur er það
næsta víst, að mörg þeirra laga
sem þar voru flutt, bæði ný og
gömul, urðu fólki minnisstæð og
ekki var síður mikilvægt, að hafa
þann samanburð á söngvurum og
kórum, sem héldu uppi tónlistarlífi
landsmanna.
Það vill nefnilega svo vera, að
því kunna börnin málið, að það er
fyrir þeim haft. Flutningur er sú
miðlun menningar verðmæta, er
skapar og innrætir með mönnum
tilfinningu fyrir list og gefur henni
lifandi viðvist í hugum manna. Síð-
asta lag fyrir fréttir var því annað
og meira en aðeins undanfari há-
degisfrétta. þrátt fyrir að oft væri
agnúast út í þessa venju, sýndi sig
á aðsókinni á hádegistónleikana í
Íslensku óperunni sl. þriðjudag, að
fólk mundi þennan dagskrárlið að
góðu.
Pétur Pétursson þulur kynnti
söngvarana og viðfangsefni þeirra
en skaut inn stuttum athugasemd-
um og sögum af frægu fólki á sinn
snjalla máta og gaf þar með tóninn,
svo af varð hin besta skemmtan.
Lögin sem sungin voru eru öll
vel kunn sem „síðasta lag fyrir
fréttir“ og þau sem valin voru á
þessum tónleikum voru; Á vega-
mótum eftir Eyþór Stefánsson,
Kirkjuhvoll eftir Árna Thosteins-
son, Mamma ætlar að sofna, Heim-
ir, Þótt þú langförull legðir,
Hamraborgin, þau fjögur síðast
nefndu eftir Sigvalda Kaldalóns,
Nirfilinn eftir Karl O. Runólfsson
og lokalagið var Sólsetursljóð eftir
Bjarna Þorsteinsson. Var gerður
góður rómur að söng þeirra félaga.
Það sem helst mætti til taka, þá
var veikur söngur þeirra félaga
frekar hljómlítill og litdaufur. Það
vill oft við brenna, að mikil þjálfun
í sterkum söng ræni söngvarann
þeirri tónhlýju, sem veikur söngur
þarf að búa yfir. Þessi tóngildi eru
nefnd ýmsum nöfnum, eins og
stuðningur en einnig hljómgun og
tónmótun textans, sem er galdur
er ljóðasöngvarar kunna best að
útfæra.
Hvað sem þessu líður voru þess-
ir hádegistónleikar hin besta
skemmtun og þar í átti Pétur Pét-
ursson, þulur, stóran hlut.
Síðasta lag
fyrir fréttir
Jóhann Friðgeir
Valdimarsson
Davíð
Ólafsson
TÓNLIST
Íslenska óperan
Davíð Ólafsson og Jóhann Friðgeir Valdi-
marsson, við undirleik Clive Pollard,
fluttu íslensk sönglög. Pétur Pétursson
þulur kynnti lögin og sagði nokkrar gam-
ansögur. Á hádegi, þriðjudaginn 29.
október 2002.
SÖNGTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson