Morgunblaðið - 30.10.2002, Blaðsíða 20

ERLENT
20 MIÐVIKUDAGUR 30. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
MAÐUR sem kveðst vera 105 ára
gamall segir að bandarískir her-
menn hafi handtekið hann er hann
var hjá lækni sínum í þorpi í Afgan-
istan. Flogið var með manninn
hálfa leið yfir hnöttinn, alla leið til
Kúbu þar sem honum hefur verið
haldið í fangelsi vegna gruns um að
tengjast talibönum eða al-Qaeda
hryðjuverkasamtökunum. Honum
hefur nú verið sleppt.
Bandaríska varnarmálaráðu-
neytið greindi frá því á mánudag-
inn að fjórum föngum er haldið hef-
ur verið í bandaríska fangelsinu við
Guantanamo-flóa á Kúbu hafi verið
sleppt um helgina, á þeim for-
sendum að engin ógn stafaði af
þeim. Fyrirhugað væri að fleiri
yrðu látnir lausir.
Ráðuneytið vildi ekki láta uppi
hverjir mennirnir væru eða hvert
þeir hefðu verið fluttir, en haft var
eftir starfsmönnum Rauða krossins
að þrír Afganar hefðu verið af-
hentir afgönskum yfirvöldum á
Bagram-herflugvellinum í Afgan-
istan, og farið hefði verið með
fjórða manninn til Pakistans.
Á sama tíma voru um 30 meintir
meðlimir talibanahreyfingarinnar í
Afganistan og hryðjuverkasamtak-
anna al-Qaeda fluttir úr fangelsum
í Afganistan í fangelsið við Guant-
anamo, og eru þá fangarnir þar alls
625, að því er fulltrúar varn-
armálaráðuneytisins sögðu.
Var hjá lækninum
Einn Afgananna þriggja, sem
látnir voru lausir um helgina,
greindi frá því í gær er hann var
kominn til Kabúl, höfuðborgar Afg-
anistan, að hann hefði verið hand-
tekinn af Bandaríkjamönnum,
grunaður um að vera talibani eða
al-Qaeda-liði. Flogið hefði verið
með sig til Kúbu. Maðurinn, Haji
Faiz Mohammad, kveðst vera 105
ára gamall. Aldur mannsins hefur
ekki fengist staðfestur og ekki lá
fyrir hvenær hann var handtekinn í
heimalandi sínu og færður á brott.
Ljóst mun hins vegar vera að mann-
inum var haldið mánuðum saman á
Kúbu.
„Daginn sem ég var handtekinn
var ég veikur, svo að ég hafði farið
til læknis. Þá lentu þyrlur í þorpinu
og þeir handtóku alla og yfirheyrðu
okkur,“ sagði Mohammad, sem var
handtekinn í þorpinu Dehrawad,
sem er um 400 km suðvestur af
Kabúl. „Ég sagði þeim sannleikann
og svo bundu þeir fyrir augun á
mér. Það var ósanngjarnt og
grimmúðlegt að setja mig í fang-
elsi. Ég hafði ekkert brotið af mér.“
Fengu föt og nóg að borða
Mohammad sagði að í fangelsinu
í Guantanamo hefði verið farið vel
með fangana. „Við fengum föt, nóg
að borða og fengum að fara í sturtu
einu sinni í viku.“
Annar Afgani, er látinn var laus
um helgina, tók í sama streng og
sagði Bandaríkjamennina hafa
komið vel fram við fangana. „Sumir
Bandaríkjamennirnir voru jafnvel
vinsamlegri en Afganarnir. Síðustu
tvær vikurnar spiluðum við meira
að segja fótbolta og þeim þótti leið-
inlegt að við skyldum fara.“
Þriðji fanginn, Haji Mohammad
Sidiq, sem kveðst vera 90 ára gam-
all, baðst undan viðtali sökum
þreytu.
105 ára gamall fangi?
AP
Haji Faiz á sjúkrahúsi í Kabúl. Hann er enn með armbandið, sem hann var
merktur með í Guantanamo. Segir hann, að stundum hafi hann verið
hlekkjaður við yfirheyrslur en lætur annars bara vel af vistinni.
Bandaríkjamenn virðast hafa haldið öldruðum mönnum í fangelsi á Kúbu
Washington, Kabúl. AFP.
’ Ég sagði þeimsannleikann og svo
bundu þeir fyrir
augun á mér. ‘
TOM Daschle, öldungadeildarþing-
maður frá Suður-Dakóta, er ekki há-
vaxinn maður. Hann er hins vegar
áhrifamikill maður; leiðtogi demó-
krata í öldungadeildinni, þar sem
þeir hafa nauman meirihluta, og ekki
er ólíklegt að hann muni sækjast eft-
ir útnefningu Demókrataflokksins
vegna forsetakosninganna sem
haldnar verða í Bandaríkjunum eftir
tvö ár. Raunar má leiða að því líkur
að hann sé m.a. kominn til Iowa til að
minna ofurlítið á sig en eins og þeir
vita, sem fylgjast með bandarískum
stjórnmálum, þá er fyrsta forval
stóru flokkanna tveggja vegna for-
setakosninga jafnan haldið í Iowa.
Í upphafi ræðu sinnar í Iowa-há-
skóla í Iowa-borg gerir Daschle góð-
látlegt grín að smæð sinni um leið og
hann fer fögrum orðum um Paul
Wellstone, öldungadeildarþingmann
frá nágrannaríkinu Minnesota, sem
lést í þyrluslysi sl. föstudag. „Paul
var reyndar sá eini í öldungadeildinni
sem var minni en ég,“ segir Daschle
við um fimmtíu manna hóp stúdenta
og stuðningsmanna. „En hann sagði
jafnan að það væri ekki stærð
mannsins sem segði til um atorku
hans, þvert á móti segði atorka ein-
staklingsins til um það hversu stór
hann væri,“ segir þingmaðurinn.
Daschle, sem sjálfur þarf ekki að
verja sæti sitt fyrr en að tveimur ár-
um liðnum, er kominn til Iowa-ríkis
til að ljá heimamanninum Tom Hark-
in stuðning sinn en Harkin, sem hef-
ur átt sæti í öldungadeild Banda-
ríkjaþings síðan 1984, heyr nú harða
kosningabaráttu við repúblikanann
Greg Ganske. Miklu máli skiptir fyr-
ir demókrata að halda þessu tiltekna
sæti, enda er meirihluti þeirra í öld-
ungadeildinni afar naumur; þar sitja
50 demókratar, 49 repúblikanar og
einn óháður. Hvert einasta sæti
skiptir máli eigi demókrötum að tak-
ast að verja meirihlutann og koma í
veg fyrir að repúblikanar stjórni báð-
um deildum þingsins, auk Hvíta
hússins.
Er ljóst af máli Daschles að demó-
kratar vilja helst ekki hugsa þá hugs-
un til enda að repúblikanar fari með
völdin á öllum vígstöðvum.
Skv. skoðanakönnunum ætti
Harkin reyndar að takast nokkuð
örugglega að tryggja sér sex ár til
viðbótar í öldungadeildinni. Eins og
Daschle gerir hins vegar grein fyrir í
ræðu sinni er meira í húfi en bara
öldungadeildarþingsætið. Fimm
fulltrúar frá Iowa sitja í fulltrúadeild
Bandaríkjaþings og svo tvísýnt er
um úrslit hér að þessu sinni að vel er
hugsanlegt að demókratar nái að
vinna 2–3 sæti af repúblikönum.
Tækist það væru líkurnar á því að
demókratar næðu meirihluta í full-
trúadeildinni, þar sem repúblikanar
ráða nú ríkjum, mun betri en áður.
Þegar á heildina er litið eiga demó-
kratar þó undir högg að sækja, hvað
sem líður hástemmdum hvatningar-
orðum þeirra Harkins og Daschles á
fundinum í Iowa-borg. Þeir munu
nefnilega þurfa að vinna alls sex
þingsæti af repúblikönum, eigi þeir
að ná meirihluta í fulltrúadeildinni,
og víðast hvar er nokkurn veginn vit-
að hver niðurstaðan verður. Í heild-
ina litið tala fréttaskýrendur um að
tvísýnt sé um úrslit á ríflega tuttugu
stöðum og því er ljóst að demókratar
verða að vinna 2⁄3 af þeim sætum eigi
þeir að ná meirihluta í fulltrúadeild-
inni.
Pólitísk vakningarsamkoma
Kosningafundur þeirra Daschles
og Harkins í Iowa-borg er býsna
ólíkur þeim sem blaðamaður á að
venjast frá Íslandi. Mikið fer fyrir
leikrænum tilburðum og viðstaddir
klappa oft og mikið. Má eiginlega
líkja fundinum við vakningarsam-
komu þar sem aðalatriðið er að virkja
mannskapinn til afreka, fremur en
snúa óákveðnum kjósanda á band
demókrata. Enda augljóst að ekki er
marga pólitíska andstæðinga að
finna í þessum sal.
Augljóst er að Harkin er hér á
heimavelli. Ráða má af samtölum við
heimamenn að þeir eru meðvitaðir
um eðli stjórnmálanna í Washington,
þar sem áhrif byggjast mjög á því
hversu lengi menn hafa setið á þingi.
Harkin gegnir vegna þingreynslu
sinnar formennsku í landbúnaðar-
nefnd öldungadeildarinnar en fá mál-
efni skipta meira máli í Iowa-ríki en
einmitt landbúnaðarmál, en í Iowa er
stunduð korn- og sojabaunarækt,
auk þess sem þar er að finna ófá
svína- og nautabú. Menn vita sem er
að felli þeir Harkin úr sessi þá væri
þessum beinu áhrifum á afdrif þing-
mála, sem snerta Iowa-búa svo mjög,
kastað fyrir róða.
Harkin gerir baráttuna gegn
hryðjuverkum að umtalsefni í ávarpi
sínu. Hann segir ekki ganga upp, það
sem John Ashcroft dómsmálaráð-
herra hafi reynt að telja fólki trú um,
að öryggi þess verði betur borgið
með því að þrengja að borgaralegum
réttindum þess. Besta leiðin sé að
hafa í heiðri frelsi einstaklingsins.
Erlend málefni koma að öðru leyti
lítt til tals á þessum fundi í Iowa-
borg, áhyggjur af Íraksmálum eru
víðsfjarri. Hér eins og annars staðar
í Mið-Vesturríkjum Bandaríkjanna
mun fólk fyrst og fremst hafa efna-
hagsmál í huga þegar það mætir á
kjörstað nk. þriðjudag. Um það eru
flestir viðmælendur Morgunblaðsins
sammála.
Hvert einasta þing-
sæti skiptir máli
Þing- og ríkisstjórakosningar verða haldnar í Bandaríkjunum
nk. þriðjudag. Davíð Logi Sigurðsson sótti kosningafund
með tveimur áhrifamiklum öldungadeildarþingmönnum,
demókrötunum Tom Daschle og Tom Harkin, í Iowa-borg en
niðurstaða kosninganna í Iowa-ríki gæti skipt sköpum um það
hvaða flokkur ræður ríkjum á Bandaríkjaþingi næstu tvö árin.
Reuters
Tom Daschle, leiðtogi meirihluta
demókrata í öldungadeild Banda-
ríkjaþings.
’ Svona gerum við ekki í Banda-
ríkjunum. ‘
NAUÐGANIR og pyntingar á föng-
um eru algengar í Rússlandi, að því
er fram kemur í skýrslu sem mann-
réttindasamtökin Amnesty Inter-
national birtu í gær.
Í skýrslunni er athyglinni beint að
„alvarlegum brotum rússneskra lög-
reglu- og öryggissveita á alþjóðleg-
um mannréttindum og mannúðar-
lögum“. „Út um allt Rússland eru
pyntingar eða ill meðferð á föngum,
konum, körlum og börnum, nánast
venja,“ segja skýrsluhöfundarnir og
lýsa nokkrum pyntingaraðferðum
sem beitt er í fangelsunum.
Ein þeirra felst í því að gasgríma
er sett yfir höfuð fanga, þannig að
hann fær ekki súrefni, þar til hann
missir meðvitund. Þegar hann rank-
ar við sér er honum hótað að þetta
verði endurtekið undirriti hann ekki
„játningu“.
Ýmis tilbrigði eru við þessa að-
ferð, til að mynda er stundum tára-
gas sett í grímurnar þar til fanginn
kastar upp og oft er plastpoka beitt í
stað grímu.
Þá kemur fram í skýrslunni að
konum sé stundum nauðgað og börn-
um sé ekki séð fyrir helstu lífsnauð-
synjum í rússneskum fangelsum.
Nær milljón manna, þeirra á með-
al börn, eru í rússneskum fangelsum
og nær 200.000 þeirra bíða enn
dóms, yfirleitt við ömurlegar að-
stæður. „Börn í Rússlandi eru oft
svipt frelsinu mánuðum eða jafnvel
árum saman áður en þau eru dregin
fyrir rétt og fá þunga fangelsisdóma
fyrir tiltölulega smávægileg brot.“
Skýrsla um
rússnesk fangelsi
Pyntingar
og ill með-
ferð „nán-
ast venja“
London. AFP.