Morgunblaðið - 17.11.2002, Blaðsíða 25

Séð til suðurs úr Syðri-Þrengslaborgum. Þar sést smágerð gígaröð, en þar eru
allmargir smáhellar, sem koma kindum vel í vargi (bitmýi).
Gamli Rauðuborgarkofinn, nú nýttur sem hesthús.
Syðri-Lúdentsborgir að hluta og Flataskógarröndin er græn ræma á miðri
myndinni. Bláfjall og Sellandafjall í baksýn.
voru allir möguleikar nýttir til
heyöflunar, heyjað í Varp-
teigum, sem er eyja á
mörkum Ytri- og Syðri-
flóa í svo kölluðu Teiga-
sundi. Einnig voru
engjar leigðar hjá sr.
Hermanni Hjartar-
syni á Skútustöðum,
svo kallaðar Fram-
engjar. Þar var legið
við í tjöldum vikum
saman, heyið sótt á
sleðum á vetrum og
síðan á bílum, er veg-
urinn náði í Voga 1937.
En þetta var ekki nógu
öruggur vetrarforði handa
þeim rösklega 200 ám,
sem voru í eigu Vogunga
á þessum árum, svo þess
var freistað að heyja loð-
víði (S. lanáta) á Flataskógarrönd
upp undir fjöllum (sjá kort), en fyrr á
árum var einnig heyjað í Lúdent,
bæði melur og sandtaða. Ég tel mig
hafa farið tvær ferðir í Laufrönd. Í
dagbók Hallgríms Þórhallssonar
(1914–1982) frá Vogum, frá 15. júlí
1936 er þess getið, að Vogungar hafi
hafið laufheyskap á Flataskógarrönd
þennan dag og þá hafi staðið að slætti
þeir Hallgrímur, Kristján og Einar
(f. 1918) Þórhallssynir, Jón (1917–
1990), Stefán (1919–2000) og Sigur-
geir (f. 1920) Jónassynir, Stefán
(1917–1999) og Hinrik Sigfússynir,
(Hinrik f. 1922), alls átta menn. Eftir
að laufheyið hafði verið þurrkað, var
það flutt í heystæðin í Lúdent, alls 21
hestburður. Haraldur bróðir minn (f.
1925) var þetta sumar með mér í
Vogum og man hann glögglega eftir
þessum heyskap. Ég man lítið eftir
fyrri ferðinni, nema að ég henti mér
af Skjónu í Nökkvabrekku, þegar
Rauður Þórhalls í Vogum kom á
harðastökki fram hjá mér, einhver
hafði slæmt hrífu í taglið á þeim
rauða og hann tekið svona snöggt við
sér. Haraldur bróðir reið Rauð. Þór-
hallur Hallgrímsson (1879–1941)
húsbóndi minn átti þrjá hesta,
Skjónu, Jörp og Rauð. Þeir leikfélag-
ar mínir Hallgrímur (1928–2000) og
Pétur (1929–1994) Jónassynir höfðu
farið fyrstu ferðina með lestina í Lúd-
ent, en lent í miklum vandræðum,
hestarnir flestir komið í heystæðið
baggalausir, en baggarnir úti um all-
an sand. Ástæðan fyrir þessu hátta-
lagi hestanna var sú, að mjög heitt
var í veðri þessa fjalladaga og vildu
baggahestarnir taka sig út úr lest-
inni, leggjast síðan niður og reyna að
velta af sér böggunum. Var mér nú
falið að fara með þeim bræðrum í
næstu ferð og láta þetta ekki end-
urtaka sig. Svipu hafði ég enga, en
hríslu góða og lét ég hana dynja á
hestum þeim, sem voguðu sér út úr
heybandslestinni. Tókst
nú betur til en í fyrra
skiptið, við náðum til
heytóftarinnar, þar
sem laufið var bor-
ið upp, en síðan
átti að sækja
heyið um vetur-
inn á sleðum upp
í Lúdent.
Komst laufið
allt óskemmt til
byggða um vetur-
inn og féð mjög
sólgið í loðvíðinn. Í
Lúdent heyjaði ég
aldrei, það var fyrir
mína daga í Vogum, en
þar var bæði slegin
sandtaða og melur.
Sandtaðan er næst-
um töðugæf og
sóttu hestar Vogunga mjög í að
strjúka upp í Lúdent og var Einar
Gunnar Þórhallsson (f. 1918) eitt sinn
sendur gangandi upp í Lúdent að
sækja þessa strokuhesta, en það er
dágóður spölur að ganga. Augljóst er
að orðið Lúdent er ekki íslenskt, en
Mývetningar voru nú ekki á því að
samþykkja það, er dr. Björn Guð-
finnsson íslenskukennari í MR
(1905–1950) benti þeim á þá stað-
reynd, að ent-ending væri ekki til í ís-
lensku. Nú hefur mér hins vegar ver-
ið bent á grein í Grímni, riti
Örnefnastofnunar Þjóðminjasafns, 2.
hefti 1983, bls. 109–110, þar sem seg-
ir m.a. svo: „Lúdent er gígur með
hallandi gígskál og mun hafa heitið í
öndverðu: Lútandi, þá Lútendi, síðan
Lútent og loks Lúdent, af sögninni
lúta, halla.“
IV.
Kristján Friðrik Þórhallsson
fæddist í Vogum í Mývatnssveit hinn
20. júlí árið 1915 og andaðist eins og
fyrr segir hinn 13. mars 2002. Útför
hans fór fram frá Reykjahlíðarkirkju
laugardaginn 16. mars 2002. Heilsa
mín leyfði ekki, að ég gæti fylgt vini
mínum til grafar, en hugur minn var
allur þar nyrðra meðan á athöfninni
stóð. Svo náin getur vinátta verið
milli manna, að þeim sé um megn að
rita um þá minningargrein. Því minn-
ist ég Kristjáns hér með öðrum hætti
en hefðbundið er. Þrennt var það,
sem einkum einkenndi Kristján, en
það var drengskapur, dugnaður og
mikil afköst að hverju sem hann
gekk. Hann gisti oft hjá mér hér í
Reykjavík og minnist ég þá einkum,
er hann dvaldi hjá mér á Reynimel
34, þar mátti hann hafa afnot af síma
mínum eins og hann vildi, frá því að
ég fór í vinnu að morgni, þar til er ég
kom heim að kveldi. Samt fylgdist ég
með, hvernig erindum hans miðaði
áfram, en hann átti þau helst við Þór
Guðjónsson (f. 1917) veiðimálastjóra
og Ingólf Jónsson ráðherra frá Hellu
(1909–1984). Kristjáni þótti dragast
úr hömlu að fá svar frá Þór, en skýr-
ingin kom, er hann hringdi í embætt-
ið, þetta var í fyrsta skipti, sem veiði-
félag hafði sótt um að veiða minna, en
leyfilegt væri. Illa gekk að ná í Ingólf
í síma, en loks er Kristján komst í
samband við Ingólf sagðist hann ekki
mega vera að því að tala við hann, því
hann væri að fara á ríkisráðsfund. Þá
svaraði Kristján eitthvað á þessa leið:
„Ég kem bara til Reykjavíkur á fjög-
urra ára fresti og þarf að ljúka mörg-
um erindum, en þú getur alltaf látið
halda ríkisráðsfund á öðrum tíma.“
Ég fullyrði, að Kristján kom meiru í
verk á fimm dögum, en Reykvíkingur
hefði gert á heilu ári.
V.
Skopskyni var Kristján gæddur í
ríkum mæli og eru einkum frægar
sögurnar af viðureign hans við Björn
Blöndal Jónsson löggæslumann
(1881–1950). Merkilegt er það, að
þegar menn eiga skammt eftir ólifað,
þá koma bestu sögurnar. Hér kemur
ein frá dvöl hans á Landspítalanum v.
Hringbraut nokkrum vikum fyrir
andlát hans: „Þetta var á þeim tím-
um, er ég átti Skjónu gömlu (Ford-
vörubifreið árgerð 1929) og þegar
kemur suður að Garðsgrundum
stöðvar Björn mig og er mjög reiður:
„Þú ert með átta farþega, þegar há-
marksfjöldi þeirra er aðeins einn.“
Kristján svarar: „Skiptu þér ekki af
þessu, við erum sjálfboðaliðar úr
Ungmennafélagi Mývetninga á leið
niður í Arnarvatn að hjálpa Jóni
gamla Þorsteinssyni skáldi (1859–
1948), en hann er of gamall til þess að
geta heyjað sjálfur.“ Segir svo ekki af
máli þessu, fyrr en á miðju sumri, að
Kristján er staddur á Húsavík og
hittir þar Júlíus Havsteen sýslumann
(1886–1960), sem segir við Kristján:
„Það var verið að kæra þig Kristján,
eigum við nokkuð að gera með það?“
En um haustið, þegar Kristján var að
flytja sláturfé, þá stöðvar sýslumaður
hann á götu og segir: „Kristján minn,
ég held að ég verði að sekta þig, get-
urðu ekki komið við á kontórnum á
eftir.“ Kristján svarar: „Ég held að
ég sé ekki með svo mikla peninga á
mér.“ „Jú, ég held að þú hljótir að
ráða við sektina, hún er ein króna.“
Með þessari sögu kveð ég vin minn
Kristján Friðrik, hann hefði viljað
hafa kveðju mína þannig.
Heimildir:
1) Pétur M. Jónasson, Lake Mývatn, útg.
Hið íslenska fræðafélag í Kaupmannahöfn.
Ritstjóri Pétur M. Jónasson.
2) Stefán Stefánsson, Flóra Íslands, útg. Hið
íslenska bókmenntafélag, Kaupmannahöfn
1901, Prentsmiðja S.L. Möller.
3) Hraunkotsætt, Reykjavík 1977, tekið hef-
ur saman Skúli Skúlason frá Hólsgerði, Ísa-
foldarprentsmiðja.
4) Reykjahlíðarætt, Útg. Líf og saga,
Reykjavík 1993, VII., 1–3, Ættfræðistofa
Þorsteins Jónssonar tók saman. Prent-
smiðjan Oddi hf.
5) Íslenzkt skáldatal a–l, Bókaútgáfa Menn-
ingarsjóðs og Þjóðvinafélagsins, 1973.
6) Grímnir, rit um nafnfræði, Örnefnastofn-
un Þjóðminjasafns, 2. hefti 1983, Prent-
smiðjan Oddi hf.
Höfundur er lögfræðingur í Reykjavík.
Kristján Friðrik Þórhallsson
(1915–2002).
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. NÓVEMBER 2002 25
Skógarhlíð 18, sími 595 1000. www.heimsferdir.is
Síðustu sætin um jólin til
Kanarí
17. desember
frá kr. 49.962
Nú bjóðum við síðustu sætin í
sólina um jólin til Kanaríeyja á hreint ótrúlegu verði. Beint flug til Kan-
arí hinn 17. eða 19. desember, og þú getur valið um viku, 9 nætur, 2
vikur eða 3 vikur á einum vinsælasta áfangastað Íslendinga. Hér nýtur
þú 20-25 stiga hita og veðurblíðu við frábærar aðstæður og getur kvatt
veturinn í bili á einum vinsælasta vetraráfangastað Evrópu. Og á með-
an á dvölinni stendur nýtur þú þjónustu reyndra fararstjóra okkar allan
tímann.
Jólaferðir - 17., 19. og 26. des.
Verð kr. 59.950
Verð á mann, m.v. 2 saman,
stúdíó/smáhýsi, 17. des., 9 nætur.
Stökktutilboð
Flug, gisting, skattar.
Verð kr. 49.962
M.v. hjón með 2 börn, íbúð/smáhýsi,
17. des., 9 nætur. Nafn gistingar 3
dögum fyrir brottför.
Flug, gisting, skattar.
Þökkum ótrúlegar viðtökur í vetur
Bókaðu meðan enn er laust
17. des. - 29 sæti
19. des. - uppselt
19. des. - aukaflug - 19 sæti
26. des. - 28 sæti
2. jan. - 31 sæti
9. jan. - uppselt
16. jan. - 29 sæti
23. jan. - 31 sæti
30. jan. - 37 sæti
6. feb. - uppselt
13. feb. - 24 sæti
20. feb. - uppselt
27. feb. - 19 sæti
6. mars - 29 sæti
Munið MasterCard ferðaávísun
www.europay.is