Morgunblaðið - 17.11.2002, Blaðsíða 15

beinlínis. En Stefán komst á þá
skoðun að þetta hefði verið rétt
hjá sér, að Opinberunarbókin væri
um samtíma höfundarins.
Of heitt fyrir kossa
Þegar dró nær sumri í Shawano
var Stefán þreyttur eftir skóg-
arhöggið og fór að vinna heima
með föður sínum við jarðvinnslu
og sáningu í vorrigningunum. Þeir
prófuðu meðal annars að sá svo-
litlu af tóbaki. Eitt kvöldið settist
Stefán niður og skrifaði Guðna
frænda sínum á Eyjardalsá. Þar í
eru vísur, eins konar skýrsla um
lífsnautnir ungra farandverka-
manna. Skógarhöggið var ekki
einungis erfiðisvinna:
Þessa vetrarþrotnu tíð
– það skal lengst í minni –
duflað hef ég í djöfuls gríð
og drukkið einu sinni.
Nú vakna blóm á vori seint
því veðrið trúi ég hlýni;
við að dufla hætti ég hreint
en halla mér að víni.
Nær þorsti og hiti þjaka mér
þá skal vínið fossa.
Því sumarið hérna altént er
of heitt fyrir kossa.
Þegar dró úr sumarhitunum
hélt Stefán til uppskeruvinnu og
þreskingar nokkuð á annað hundr-
að kílómetra suður í fylkið, til
Winnecona og Winchester,
skammt frá Oskosh þar sem
timbrið úr Úlfafljóti var unnið.
Lestarferð var krókótt og dýr svo
hann kaus að ganga. Hann fór
með byggðum og lá oft úti um
nætur því erfitt var að fá inni.
Fólk var hrætt við flakkara sem
áttu til að gera óskunda. „Af vest-
ræna frelsinu sveitin bar svip,“
orti Stefán síðar og þótti gestrisni
takmörkuð. Hann mátti ganga eft-
ir þjóðveginum en kæmi hann nær
bæjum varð hann að taka upp
pyngjuna: „Því stígir þú fet inn á
góðbúans garð, / þú geldur þess.
Við erum enn / á götur og stjórn-
frelsi gjafmildast fólk – / en Guð
sé lof! tollheimtumenn.“
Byggðirnar þarna voru blómleg-
ar og rótgrónar. Reisulegir bæir
og ræktarlegir trjálundir stungu í
stúf við grófgerða bjálkakofa og
nýrudda akurbletti norður í Ljósa-
vatnssýslu. Á sléttunum hillti
„hlöðurnar dumbrauðu“ yfir jörð-
ina eins og „hraunborgir vítt úti
um sveit“. Bláleitri slikju sló yfir í
sólskininu og förusveinninn
skyggndist heim að bæjunum þar
sem fólk átti afdrep gegn „al-
mennings njósnandi sjón“. Stefán
hætti sér samt stundum inn fyrir
garðhliðin og þá blasti við fögur
sjón:
En væri frá gættinni garðhliði lyft
á götunni húsabæ að,
þá opnaðist skrauttrjánna riddararöð
við rakleið í glóskúfað hlað.
Þar klifruðu blómvefjur upsunum að
upp anddyri, torfæran spöl,
og þrúgnanna viðjur mót vermiátt dags
sig vöfðu að gluggum og svöl.
Hann fékk íhlaupavinnu á stöku
bæ á leiðinni og fékk 50 sent eða
heilan dal í daglaun. Mánaðarkaup
í vinnumennsku var nálægt 18 döl-
um og unnið var myrkranna á
milli.Það var líka ræktarlegt á
ökrum og engjum:
En svo tóku kornekrur vorgrónar við
um valllendur strikaðar plóg.
Sem lykkjaðar tungur í langröðum upp
sig laufgaði maísinn hóf.
En engið var blakkast, það blæ á sig
tók
af blárauðum grænsmára knapp.
Hvert blað hans, sem opnaði sumar og
sól,
var sveimandi býflugum happ.
Hrokkinkolla
Á bæ einum þar sem Stefán
vann um margra vikna skeið áttu
húsbændurnir litla stúlku. Hún
var hrokkinhærð, kölluð „Curly“
(Hrokkinkolla), og eitt fegursta
barn sem Stefán hafði augum litið.
Hann var fáskiptinn á ytra borði
en þó brá svo við að telpan tók
slíku ástfóstri við hann að öllum
þótti furða því Stefán var ekki
vanur að gefa sig mikið að börn-
um. Hún elti hann og var hjá hon-
um hvar og hvenær sem færi
gafst. Það var sama þótt henni
væri strítt á Stefáni, hún lét ekki
af dálæti sínu á honum. Foreldrar
hennar höfðu gaman af þessu
enda var þeim vel við Stefán.
„Auðvitað fór mér að þykja vænt
um krakkann,“ segir hann og dró
löngu síðar upp hugljúfa mynd af
leikjum þeirra:
Þinn skósveinn – ég man það – hvern
morgun ég varð,
um miðdegið leikbróðir þinn.
Hvert stríð og hver sigur, hver sætt og
hver hvíld
vor sameign og kóngsríki var.
Í heimilisorustum, uppreisn gegn þér,
ég ótrauður merkið þitt bar.
Hvern aftan er logkyntur loftstrauma
sjór
stóð lygnast og kófheitti svörð,
sem kveld hefði brennandi sólgeislann
svæft
í svartnættisfanginu á jörð,
þú namst okkur veraldir vítt yfir sól
og víðbláins stjörnuhvel öll –
á kné mínu sastu, uns heiðlokkað hné
Landneminn mikli, ævisaga Stephans
G. Stephanssonar eftir Viðar Hreinsson
kemur út hjá bókaútgáfunni Bjarti.
Bókin er 463 bls. að lengd og prýdd
fjölda mynda.
þitt höfuð við draumlanda fjöll.
Stefán vann á bænum fram á
vetur, allt þangað til „læddist við
jörð / in lágfleyga desembersól“
og frostið lagðist yfir akrana.
Dauðar kornstangir skrjáfuðu og
Stefán bjóst til ferðar norður til
Shawano. Hann kveið því að
kveðja Curly litlu og fór eld-
snemma á fætur, fyrir birtingu.
Hann vonaðist til að hún væri enn
sofandi og ætlaði að hraða sér af
stað. „Þú verður að kveðja Curly
þína, Stefán,“ sagði móðir hennar.
„En hún sefur enn og ég vil ekki
vekja hana,“ svaraði hann. Svo var
þó ekki. Curly litla var löngu
vöknuð og beið eftir að þessi fáláti
en hlýi vinur hennar kveddi sig.
Stefán kvaddi hana eins stutt og
þurrt og hann gat. Hann gekk af
stað, beit á jaxlinn svo kjálkavöðv-
arnir hnykluðust, leit einu sinni
við og sá andlit í glugga:
Þú stóðst úti í glugganum, „Kurlý“ mín
kær!
uns hvarf ég, og hugðir til mín.
Ið einmana sumarblóm uppi þú varst,
ein óbreytt, með sex árin þín.
Þann kaldlýsta haustmorgun höfðum við
kvaðst,
þú hrygg – ég með fáyrðaró,
úr kveðjunnar eymslum með hangandi
hönd
í handsali óljúfu dró.
Fallega ásjónan í glugganum
fylgdi Stefáni æ síðan og vitjaði
einkum þegar „lækkar á leið / in
lágfleyga desembersól,“ allt þang-
að til kvæðið „Kurlý“ varð til
löngu síðar. Óvíst er að til séu
fegurri myndir af Wisconsin upp
úr 1870.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. NÓVEMBER 2002 15
Eftir fjögurra ára hlé hefur
Þórarinn Eldjárn loksins sent
frá sér nýtt smásagnasafn,
Eins og vax. Sögurnar leika
á mörkum skáldskapar og
veruleika, nútíðar og fortíðar,
fyndni og alvöru, undurs
og óhugnaðar.
Ósvikin frásagnarlist
í fremstu röð.
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
E
D
D
1
93
10

11
/2
00
2
Þórarinn Eldjárn
Leiftrandi
gamansemi