Morgunblaðið - 23.11.2002, Qupperneq 13

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. NÓVEMBER 2002 13
FRÉTTIR
DAUFBLINDRAFÉLAG Íslands
stendur nú fyrir söfnunarátaki með
sölu á geisladiskinum Tár með Orra
Harðarsyni tónlistarmanni en allur
ágóði af sölu disksins rennur til fé-
lagsins. Ágústa Gunnarsdóttir,
stjórnarmaður í Daufblindrafélag-
inu, segir að fólki sé boðið að
styrkja félagið og fá diskinn með
Orra í staðinn en diskurinn sé líka
til sölu í öllum verslunum Skíf-
unnar.
„Félagið var stofnað vegna þess
að það var í reynd engin stofnun eða
félag sem tók heildstætt á málum
þeirra sem bæði sjá og heyra illa.
Daufblindrafélagið vinnur í sem
víðustum skilningi að hagsmuna-
málum daufblindra en þau eru æði
mörg. Við erum með dauf-
blindraráðgjafa í hálfu starfi og
hann veitir daufblindum aðstoð og
ráðgjöf við næstum hvaðeina sem
upp á kemur. Helsti vandi dauf-
blindra er auðvitað tjáskipti við
annað fólk og skynjun á umhverf-
inu.“
Ágústa segir að daufblinda sé al-
varleg fötlun og henni fylgi oft mik-
il einangrun. „Tölvutæknin hefur
sem betur fer smám saman opnað
daufblindum nýjan heim. Og nú
leggjum við mesta áherslu á að gera
átak í tölvu- og samskiptamálum
daufblindra og mun það fé sem
safnast verða notað til þess.“
Söfnunarátak
daufblindra
SVANHILDUR Anna Sveinsdóttir,
formaður Daufblindrafélagsins, er
einstæð fjögurra barna móðir á
Akranesi en sér sjálf um heimilið og
strákana fjóra þótt hún sé metin
með fulla örorku vegna daufblindu.
Sá elsti er tvítugur en sá yngsti sjö
ára og allir eru þeir í skóla.
Svanhildur hóf að læra táknmál í
vetur enda var hún komin í þá sér-
kennilegu stöðu að lenda í vandræð-
um með tjáskipti, bæði við þá sem
heyra og heyra ekki. „Mér fannst ég
svolítið vera komin út í horn því ég
var mikið búin að vera heima hjá
mér og þessu er ég að reyna að
breyta.“
Öll tjáskipti orðin erfið
Svanhildur Anna heyrir bæði og
sér illa: „Ég er með svona kíkissjón,
sé mjög þröngt og er farin að sjá
mjög illa með hægra auganu.
Heyrnin er búin á vinstra eyra og
orðin mjög léleg á því hægra og ég
lendi í miklum erfiðleikum með öll
tjáskipti, s.s. við fjölskylduna og í
síma.“
Svanhildur Anna fæddist með
mjög skerta heyrn en sjóndepran
kom fram seinna. Eftir fermingu var
hún talin nærsýn og með sjón-
skekkju en í kringum tvítugt fór hún
að reka sig utan í húsgögn og hluti
en illa gekk að fá á hreint hvað væri
að.
„Fyrir ellefu árum kom í ljós að ég
er með hrörnun í augnbotnum. Mér
fannst eins og lífið væri bara búið því
og hélt að ég yrði blind mjög fljót-
lega. En hjá mér hefur sjúkdóm-
urinn þróast mjög hægt.“
Sér sjálf um
stórt heimili
Svanhildur Anna segir að heyrn-
arskerðingin og síðar sjóndepran
hafi haft mikil og varanleg áhrif á líf
sitt. „Ég vann lengi framan af í fiski
eða þangað til fullmargir ormar fóru
að sleppa framhjá mér. Síðan fór ég
á saumastofu en ég var látin hætta
vegna þess að ég var ekki nógu fljót-
virk en það var auðvitað út af sjón-
inni. Ég prófaði síðan að bera út póst
í smátíma en mér gekk illa að lesa á
númerin á húsunum og á bréfin. Ég
hef þess vegna ekki unnið mikið úti
enda má ég ekki vera í vinnu sem
reynir á augun. En ég sé um heimilið
eins og ég get. Það er vissulega eitt
og annað sem ég get ekki en þá fæ
ég bara aðstoð.“
Svanhildur Anna segir að það
gangi á ýmsu með samskiptin inni á
heimilinu og oft reyni mjög á þol-
inmæði allra. „Við sláum þessu
stundum bara upp í grín en þetta er
farið að vera töluvert vandamál. Það
er heldur ekki létt, satt að segja, að
framfleyta svona stórri fjölskyldu
enda strákarnir á þeim aldri að þeir
þurfa mikið. Ég finn mikinn mun á
að framfleyta okkur nú og fyrir tíu
árum, það er miklu erfiðara núna.
Maður má ekki skulda neitt og reyn-
ir að lifa mjög spart en þetta gengur
samt ekki vel.“
Svanhildur Anna segir að heyrnin
valdi sér oft óttatilfinningu þegar
hún er úti við. „Ég heyri kannski í
bíl en veit ekki lengur hvort hann er
mjög nálægt mér eða lengra í burtu
og almennt trufla umhverfishljóðin
mig. Hliðarsjónin er líka mjög léleg
og ég veit oft ekki hvar bílarnir eru.“
Svanhildur viðurkennir að hún lifi
nokkuð einangruðu lífi vegna dauf-
blindunnar og hún sé mikið heima
við og fari sjaldan út. „Þegar ég er
innan um fólk er ég mest að hlusta
og fylgjast með frekar en að trana
mér fram. Svona hefur þetta eig-
inlega alltaf verið því ég hef heyrt
illa alla tíð. En tölvan hefur orðið æ
mikilvægara samskiptatæki fyrir
mig síðari árin og hjálpar mér mik-
ið.“
Morgunblaðið/Sigurður Elvar
Magnús Heiðar Gunnarsson, Ari Valgeirsson, Svanhildur Anna Sveinsdótt-
ir og Guðjón Helgi Guðmundsson. Egill Þór Valgeirsson var fjarverandi.
Að rjúfa
einangrunina
’ Fullmargir ormarfóru að sleppa
framhjá mér. ‘
HÖRPUDISKSTOFNINN í Breiða-
firði hefur minnkað um 40% á aðeins
sex mánaða tímabili og hefur Haf-
rannsóknastofnunin lagt til harðar
friðunaraðgerðir. Yngstu árgangar
stofnsins gefa þó vísbendingar um
góða nýliðun.
Niðurstöður rannsóknaleiðangurs
Hafrannsóknastofnunarinnar sem
farinn var lok október sl. gefa til
kynna að hörpudiskstofninn í Breiða-
firði hafi minnkað um 40% miðað við
þyngd frá stofnmælingu sem gerð
var í apríl sl. en á þessu tímabili eru
ekki stundaðar neinar veiðar. Mæl-
ingar sýndu mjög hátt hlutfall ný-
dauðra skelja eða skelja sem drepist
hafa óháð veiðum. Hrafnkell Eiríks-
son, fiskifræðingur á Hafrannsókna-
stofnun, var leiðangursstjóri í rann-
sóknarleiðangrinum og hann segir að
aukin dauðsföll elstu og stærstu
skeljanna hafi einkum verið mjög
áberandi. Þannig hafi mátt merkja
75% og jafnvel enn meiri samdrátt í
stærstu stærðarflokkunum á þessu
hálfa ári, miðað við fjölda. Hjá
yngstu skelinni í veiðistofninum hafi
þetta hlutfall verið mun minna eða
niður í 20% á þessu hálfa ári. Hrafn-
kell segir að sjómenn í Breiðafirði
hafi að eigin sögn komið að miðunum
í mun verra ástandi í haust en þeir
skildu við þau síðastliðið vor. „Yfir-
leitt eru aflabrögðin hvað best þegar
veiðarnar hefjast á haustin, enda er
vöxtur skeljarinnar hvað hraðastur á
sumrin við eðlilegar aðstæður og þá á
nýliðun í veiðistofninn sér stað. Þetta
virðist hins vegar hafa brugðist al-
gerlega í ár.“ Árin 1996 til 2000 var
hörpudiskstofninn í Breiðafirði í
jafnvægi og var aflinn þá um 8.000 til
8.900 tonn á ári. Mikil umskipti urðu
hins vegar í vísitölu veiðistofnsins ár-
ið 2001 er hún dróst saman um 20%
frá árinu 2000. Hrafnkell segir að
stofnstærðin hafi nú minnkað um
65% miðað við meðaltal áranna 1996
til 2000.
Aflabrögð hafa dregist saman í
samræmi við hnignun stofnsins á síð-
ustu árum. Hrafnkell segir þó sam-
drátt í afla yfirleitt vera hægari en
stofstærðarmælingar segja til um,
enda geti skipin leitað að bestu mið-
unum en stofnmælingar séu gerðar á
fyrirfram ákveðnum svæðum. Afli á
togtíma var um 925 til 950 kíló í haust
sem er samdráttum um 30% eða
meira frá haustinu 2001.
Vísbendingar
um góða nýliðun
Hrafnkell segir að ástandið sé
vissulega áhyggjuefni. Þó séu ýmsar
vísbendingar um að stofninn muni
rétta úr kútnum á tiltölulega skömm-
um tíma. „Það virðist vera töluvert
magn af yngri árgöngum sem ekki
eru komnir inn í veiðistofn. Þannig
eru að minnsta kosti tveir árgangar
vel yfir meðallagi og það ætti að gefa
vísbendingu um góða nýliðun. Það er
ekkert sem bendir til þess að dauðs-
föll af yngstu skelinni séu meiri en
eðlilegt getur talist. Ef hún braggast
ættu horfurnar á næstu árum að vera
þokkalegar og stofninn gæti náð sér
tiltölulega fljótt á strik.
Einnig hefur komið fram í vinnsl-
unni að ástand skeljarinnar, eða fitu-
innihald, virðist mun betra heldur en
var síðastliðið haust. Það gefur von
um að stofninn sé kominn yfir erf-
iðasta hjallann og þær skeljar sem
eftir eru séu vel á sig komnar.“
Sennilega afleiðingar
meiri sjávarhita
Hrafnkell segir að hnignun hörpu-
disksstofnsins megi að öllum líkind-
um rekja til hærra hitafars í hafinu í
Breiðafirði á undanförnum árum.
Hitastig sjávar hafi þannig verið
mun hærra síðustu tvö ár en frá því
skelveiðar hófst árið 1970. Rann-
sóknir á hitaþoli hörpuskeljar hafi
sýnt að skel sem veidd var í ágúst sl.
hafi þolað meiri hita en skel sem
veidd var í apríl. „Við vitum ekki
hvað veldur þessum stórauknu nátt-
úrulegu dauðsföllum í stofninum en
hugsanlega getur það verði óbein af-
leiðing hækkandi sjávarhita. Það
getur verið að breytt hitaskilyrði
aukist magn örvera eða sýkinga af
einhverju tagi sem herjar á hörpu-
skelina. Fisksjúkdómadeildin á
Keldum er að undirbúa rannsóknir á
þessum þætti,“ segir Hrafnkell.
Leggja til að
veiðum verði hætt
Hafrannsóknastofnunin hefur
kynnt niðurstöður sínar fyrir sjávar-
útvegsráðherra og hagsmunaaðilum
við Breiðafjörð. Stofnunin hefur lagt
til harðar friðunaraðgerðir sem eru
til umfjöllunar í sjávarútvegsráðu-
neytinu. Ekki hafa verið teknar
ákvarðanir um aðgerðir en gera má
ráð fyrir að ákvörðun á næstu dög-
um. Hrafnkell segir að frekari rann-
sóknir á næsta ári verði að segja til
um framhald skelveiða á allra næstu
árum. „Við getum ekki sagt nákvæm-
lega til um vaxtarhraðann og hvenær
nýir árgangar koma inn í veiðistofn-
inn. En við góðar aðstæður þá er
vöxtur hörpuskeljarinnar nokkuð
hraður og við eðlilegar aðstæður eru
náttúruleg dauðsföll mjög lítil í þess-
um stofni, með þeim minnstu sem við
þekkjum í okkar nytjastofnum.“
Stofn hörpuskeljar í
Breiðafirði hrynur

 










 







 ! " "!  ! 
#
"#
#
$#
#
#
"#
#
$#
#









%






Morgunblaðið/Muggur
Starfsmenn Hafró við rannsóknir á hörpuskel í Breiðafirði.
Hafrannsókna-
stofnunin leggur
til harðar
friðunaraðgerðir
LEYFILEGUR heildarafli á
hörpuskel er á yfirstandandi
fiskveiðiári 4.000 tonn en var
6.500 tonn á
síðasta ári.
Það sem af er
þessu ári er
búið að veiða
um 2.700 tonn
af hörpuskel,
nánast ein-
göngu í
Breiðafirði.
Alls hafa 11 bátar leyfi til
hörpudiskveiða í Breiðafirði og
þar af leggja þrír upp hjá Sig-
urði Ágústssyni ehf. í Stykk-
ishólmi. Ellert Kristinsson,
framkvæmdastjóri félagsins,
segir niðurstöðurnar vissulega
mikið áfall. Hann vonast til að
bátunum verði heimilað að
klára yfirstandandi vertíð en
telur líklegt að stórlega verði
dregið úr veiðunum næsta
haust og þær jafnvel stöðvaðar.
„Það á eftir að fara betur yfir
þessar niðurstöður og gera enn
frekari rannsóknir næsta vor.
Það yrði auðvitað mikið áfall ef
veiðarnar yrðu stöðvaðar en
kvótinn hefur verið skorinn
niður um helming á ári und-
anfarin tvö ár. Það skýrist von-
andi næsta haust hvort yngsta
skelin hefur náð að braggast.
En útlitið er vissulega dökkt og
það vissum við fyrir. En von-
andi nær skelin að aðlagast
þessum breyttu skilyrðum í
náttúrunni,“ segir Ellert.
Dökkt útlit
Ellert
Kristinsson