Morgunblaðið - 23.11.2002, Blaðsíða 20

LEIÐTOGAFUNDUR NATO Í PRAG
20 LAUGARDAGUR 23. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
skrefi framar
HALLDÓR Ásgrímssonutanríkisráðherra segirleiðtogafund NATO íPrag staðfesta að bylt-
ing sé að verða í umhverfi öryggis-
mála Íslands. Hann segir að Ísland
verði m.a. að búa sig undir að
leggja meira fé til verkefna á al-
þjóðavettvangi, bæði friðargæzlu
og annarra verkefna á vegum
NATO og til þróunaraðstoðar.
„Boðskapurinn frá þessum fundi
er mjög skýr. Menn eru staðráðnir
í að verja þau gildi, sem NATO er
byggt í kringum. Menn eru
ákveðnir í að taka inn ný lönd, ekki
aðeins þau sem nú koma inn, held-
ur önnur í framtíðinni,“ segir Hall-
dór. „Menn eru líka ákveðnir í því
að berjast sameiginlega gegn
hryðjuverkum og standa sameig-
inlega að því að knýja fram lausn í
Íraksmálinu. Það koma mjög
ákveðin skilaboð frá þessum fundi.“
Halldór segir að hvað Ísland
varðar, sé fundurinn staðfesting á
þeim miklu breytingum, sem nú
eigi sér stað. „Atlantshafs-
bandalagið hefur breytzt gífurlega.
Það eru komin inn miklu fleiri lönd
og það eru breyttar áherzlur í
varnarmálum. Nú er aðaláherzlan
á baráttuna gegn hryðjuverkum og
möguleika á því að verjast þeim.
Það eru allt aðrar hættur, sem
menn líta til í dag en þegar varnir
Íslands voru byggðar upp. Það eru
nýjar áherzlur af hálfu bandalags-
ins, en hvaða áhrif það hefur til
langframa á stöðu Íslands er ekki
gott að segja á þessu stigi. Það er
nýbúið að flytja yfirstjórn Kefla-
víkurstöðvarinnar til Evrópu frá
Bandaríkjunum og það er verið að
fara yfir hlutverk hennar og fram-
tíðarstöðu. Á sama tíma eru áhrif
Evrópusambandsins á þessu sviði
að aukast. Norðurlandasamvinnan
er líka að breytast í átt til miklu
meiri Evrópusamvinnu. Hér á
þessum fundi fáum við staðfestar
gífurlegar breytingar – og ég verð
að segja byltingu – í umhverfi okk-
ar öryggismála.“
Keflavík mikilvæg
vegna samgangna
Aðspurður hvort hann telji að
breytingar á hermálastefnu banda-
lagsins geti haft í för með sér
breytingar á viðbúnaði í Keflavík-
urstöðinni, segir Halldór: „Allt hef-
ur þetta áhrif, ekki bara í Keflavík
heldur annars staðar. Við leggjum
megináherzlu á að ákveðnar lág-
marksvarnir þurfi að vera fyrir
hendi í Keflavík, ekki bara vegna
sögunnar heldur vegna aðstæðna
sem nú eru uppi í heiminum. Við
teljum að þessar breytingar, sem
við erum að upplifa, kalli á áfram-
haldandi varnir í Keflavík, ekki sízt
vegna hugsanlegra hryðjuverka.“
Halldór bendir á að Keflavík sé
mikilvægur flugvöllur fyrir flutn-
inga yfir Atlantshafið, ekki aðeins á
hernaðarsviðinu, heldur líka fyrir
almennar samgöngur. „Keflavík er
varaflugvöllur fyrir mjög stóran
hluta af öllu farþegaflugi yfir Atl-
antshafið, þannig að við leggjum
mikla áherzlu á þýðingu varn-
arstöðvarinnar í þessari breyttu
mynd, meðal annars vegna hryðju-
verkaógnar gagnvart flugi.“
Meira fé til öryggismála
og þróunaraðstoðar
Fram hefur komið á fundinum í
Prag að Ísland hyggist leggja
meira af mörkum en áður til sam-
eiginlegs öryggis NATO-ríkjanna,
annars vegar með eflingu frið-
argæzlu, sem á að kosta hálfan
milljarð króna á ári frá 2006, og
hins vegar með því að leggja
NATO til flugvélar til loftflutninga
ef á þarf að halda, fyrir allt að 300
milljónum króna vegna einnar
hernaðaraðgerðar. Til þess gæti
því komið að útgjöld Íslands vegna
aðgerða á vegum bandalagsins
yrðu 800 milljónir króna á einu ári.
Það er u.þ.b. 0,1% af landsfram-
leiðslu, en NATO telur æskilegt að
aðildarríkin verji 2% landsfram-
leiðslu til varnarmála. Jafnframt
hefur komið fram að Ísland hefur
ýmislegt að bjóða, sem getur
gagnazt bandalaginu, bæði sér-
fræðiþekkingu og tækjabúnað. Tel-
ur utanríkisráðherra að Ísland
komist upp með það til framtíðar
að leggja svo miklu minna af mörk-
um en hin NATO-ríkin?
„Ég held það sé alveg ljóst að við
megum búast við að þurfa að auka
þessi framlög, ekki bara til þessara
mála heldur líka til þróun-
araðstoðar,“ segir Halldór. „Ég vil
tengja það tvennt saman. Það er til
dæmis alveg ljóst að Evrópuríkin
leggja miklu meira til þróun-
araðstoðar en Bandaríkin, en
Bandaríkin aftur mun meira til al-
þjóðlegra varna en Evrópuríkin.“
Halldór segir að menn verði þó
að hafa í huga að Ísland hafi
ákveðna sérstöðu. „Við erum fá-
menn þjóð í mjög stóru landi, sem
býr við dýrt samgöngukerfi. Það er
dýrt að viðhalda byggð á Íslandi.
Það gerum við án aðstoðar annarra
og leggjum með þeim hætti mikið
til aðstæðna á Norður-Atlantshafi.
Við erum líka með okkar landhelg-
isgæzlu og björgunarsveitir, sem
þjóna aðstæðum á Norður-
Atlantshafi. En ég held að það sé
alveg skýrt að eitt af því, sem við
getum gert ráð fyrir, er að auka
þennan þátt í okkar starfsemi. Ég
tel þó að þau skref, sem við höfum
stigið fram að þessu, séu algerlega
fullnægjandi.“
Utanríkisráðherra bendir á að
Ísland muni senn taka við flug-
umferðarstjórn á Pristina-flugvelli
í Kosovo. „Það er fyrsta meirihátt-
ar verkefnið sem við stjórnum og
með því sýnum við að við séum full-
færir um að taka þátt í þessum
málum og stýra ákveðnum þáttum.
Við getum því reiknað með að leit-
að verði til okkar í vaxandi mæli.
Við þurfum að geta brugðizt við því
og það mun kosta peninga.“
Munum þurfa að
auka framlög
til öryggismála
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra
segir að leiðtogafundurinn í Prag staðfesti
að bylting sé að verða í umhverfi öryggis-
mála Íslands. Ólafur Þ. Stephensen
ræddi við hann í Prag um þýðingu
fundarins fyrir NATO og fyrir Ísland.
Ljósmynd/NATO
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra og Franco Frattini, starfsbróðir
hans frá Ítalíu, á leiðtogafundi Atlantshafsbandalagsins í Prag.
’ Það eru allt aðrarhættur, sem menn
líta til í dag en þegar
varnir Íslands voru
byggðar upp. ‘
VLADÍMÍR Pútín Rússlandsforseti
og George W. Bush Bandaríkjafor-
seti áttu fund í Sankti Pétursborg í
gær og voru sammála um að efla
samstarf ríkjanna gegn hryðjuverk-
um. „Við ættum ekki að gefa neinum
sem tekur þátt í hryðjuverkum – eða
styður hryðjuverk – nokkurt færi,“
sagði Pútín. Forsetinn tjáði Bush að
Rússar væru reiðubúnir að auka
samstarf við Atlantshafsbandalagið,
NATO, enda þótt bandalagið hefði
nú ákveðið að veita sjö Austur-Evr-
ópuríkjum aðild. En það myndu
Rússar aðeins gera ef þeir teldu að
aðgerðir NATO væru „í samræmi
við öryggishagsmuni“ þeirra. „Þið
þekkið afstöðu okkar. Við teljum
ekki að þessi ákvörðun hafi verið
nauðsynleg,“ sagði forsetinn um
stækkun NATO.
Bush lagði áherslu á að Rússar
þyrftu ekkert að óttast af hálfu
bandalagsins. „Afstaðan meðal þjóða
NATO er þessi: Rússar eru vinir
okkar. Við eigum sameiginlega hags-
muni á mörgum sviðum. Við verðum
að halda áfram samstarfi okkar í
stríðinu gegn hermdarverkum,“
sagði Bandaríkjaforseti. Einnig
sagði hann að Bandaríkjamenn vildu
efla samstarf við Rússa á sviði við-
skipta, orkumála og fleiri mála.
Írakar skulda Rússum milljarða
dollara frá því í tíð Sovétríkjanna
gömlu og óttast Rússar að féð geti
verið tapað ef til styrjaldar kemur
milli Íraka og Vesturveldanna. Bush
hét því að hver sem niðurstaðan yrði
myndi verða séð til þess að Rússar
biðu ekki skaða af niðurstöðu mála í
Írak.
Pútín sagði að Rússar væru sam-
mála Bandaríkjamönnum um nauð-
syn þess að Írakar réðu ekki yfir
gereyðingarvopnum. En Banda-
ríkjamenn yrðu að haga aðgerðum
sínum vegna málsins í samræmi við
ályktanir öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna. Í sameiginlegri yfirlýs-
ingu Pútíns og Bush eftir fundinn í
gær sagði að Saddam Hussein Íraks-
forseti yrði að fara að kröfum SÞ eða
taka ella afleiðingunum.
Að loknum fundinum fór Bush og
fylgdarlið hans til Litháen sem er
auk hinna Eystrasaltsríkjanna
tveggja, Lettlands og Eistlands,
meðal væntanlegra nýrra landa í
NATO. Í dag mun Bush taka þátt í
samráðsfundi helstu leiðtoga Litháa,
Letta og Eista í borginni.
Pútín vill aukna
samvinnu við NATO
Reuters
Forsetarnir George W. Bush og
Vladímír Pútín í Katrínarhöllinni.
Púshkín í Rússlandi, Moskvu. AFP, AP.