Morgunblaðið - 22.02.2003, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 LAUGARDAGUR 22. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Uss, þetta eru nú engin loforð til að monta sig af, Össi minn, bíddu bara þangað til ég lofa
aftur að svíkja ekki kjósendur.
Nöfn hljómsveita í brennidepli
Góð skemmti-
saga á jólum
Nafnafræðifélagiðstendur fyrir fyr-irlestri um hljóm-
sveitarnöfn í dag klukkan
13.30. Fyrirlesturinn, sem
byggist á BA-ritgerð Sæv-
ars Inga Jónssonar, „Verra
gat það ekki verið. Um nöfn
á íslenskum hljómsveit-
um“, verður fluttur af Sæv-
ari sjálfum í stofu 201 í
Árnagarði. Sævar Ingi
svaraði nokkrum spurning-
um Morgunblaðsins um
fyrirlesturinn og málefnið
sjálft, sem ekki hefur áður
verið tekið fyrir hér á landi
á þann hátt sem hér um
ræðir.
– Hvernig stendur á
þessum áhuga þínum á
hljómsveitarnöfnum?
„Sá áhugi er í tengslum
við áhuga minn á íslenskri tónlist í
gegnum tíðina. Í íslenskunáminu í
Háskólanum var ég síðan í
nafnafræðiáfanga og þar vaknaði
sú hugmynd að ég gerði prófrit-
gerð um efni sem tengdist áhuga-
sviði mínu.“
– Hljómsveitarnöfn á Íslandi
eru mörg æði skrautleg. Menn
gætu haldið að þar réði tilviljunin
ein ríkjum, en er það ekki svo?
„Að sumu leyti er það rétt, til-
viljun getur ráðið nafnagiftum
hljómsveita, en þegar þetta er at-
hugað koma fram ýmsar tilhneig-
ingar sem eru ekki aðeins nokkuð
afgerandi heldur er hægt að flokka
þær af nokkurri nákvæmni. Það
verður þó aldrei tæmandi, mörg
nöfn lenda utan flokkanna, en eigi
að síður má sjá tengsl og forsend-
ur.“
– Hvað geturðu sagt okkur nán-
ar um þetta?
„Eins og ég sagði, þá eru ýmsar
tilhneigingar nokkuð augljósar.
Eins og til dæmis að nefna hljóm-
sveitir beinlínis til þess að undir-
strika hvernig tónlist er leikin, t.d.
Djassbandið, Kúrekarnir o.fl. Tón-
listarstefnan er hreinlega mörkuð
með nafninu og það er tónlistar-
stefnan sem ræður þessu. Í þess-
um flokki má einnig finna nöfn sem
ekki eru eins afgerandi en benda
samt eindregið til róta tónlistar-
innar og stefnunnar. Menn tengja
t.d. papa við Írland og írska tónlist.
Önnur tilhneiging er að nefna
hljómsveitina beinlínis eftir for-
sprakkanum, t.d. Hljómsveit Svav-
ars Gests. Síðan er tilbrigði frá
þessu, meiri fjölbreytni tekur við,
t.d. blandast nafn forsprakkans við
annað nafn, Dúmbó og Steini,
Lúdó og Stefán, seinna Grétar á
gröfunni, Amma Dýrunn o.fl. svo
dæmi séu tekin. Ævinlega eru síð-
an nöfn sem erfitt er að flokka,
dæmi um það eru Tennurnar hans
afa, Jet Black Joe og fleiri.
Tíðarandinn hefur alltaf spilað
rullu, dæmi um það má glöggt sjá á
pönktímanum í nöfnum á borð við
Sjálfsfróun og Vonbrigði. Einnig
hafa ýmsar hljómsveitir hreinlega
gefið út yfirlýsingu um ásetning
með nöfnum sínum,
dæmi eru t.d. Upplyft-
ing, Kátir piltar, Gleði-
gjafar o.fl.
Dýra- og náttúrunöfn
eru einnig stór efnis-
flokkur sem leitað hefur verið í,
annaðhvort stök orð, t.d. Geirfugl-
arnir, Skriðjöklar, eða í samblandi
við önnur orð, t.d. Loðin rotta eða
Á móti sól.
Það má því eiginlega segja að
það séu nokkrir meginflokkar, en
fjöldi undirflokka og beinlínis úti-
lokað að fara djúpt út í þá sálma í
svona viðtali. En ég kem inná þetta
meira og minna í fyrirlestrinum. Í
lok ritgerðarinnar reyni ég að
draga fram ástæður fyrir hinum
ýmsu nafngiftum hljómsveita og
kem einnig inn á það í fyrirlestr-
inum.“
– Hvernig var þessi ritgerð unn-
in?
„Ég fór af stað með tvær hendur
tómar, en var þó með þessar helstu
tilhneigingar í huganum. Mikil
heimildavinna tók við, ég fór í allar
bækur og blöð sem ég komst yfir,
ekki síst stórbækur Dr. Gunna og
Gests Guðmundssonar, talaði við
fjölda tónlistarmanna, skoðaði
heimasíður og þetta smákom.
Löngum stundum sat ég einnig í
Þjóðarbókhlöðunni, fletti þar dag-
blöðum og skrifaði hjá mér allt sem
ég hnaut um og gat notað. Þetta
getur þó alls ekki talist tæmandi
úttekt á þessu tiltekna málefni, til
þess er það of viðamikið. Munnleg-
ar heimildir eru mikilvægar ef ná á
meiru, en það er afar tímafrekt og
bíður betri tíma. En ég hef gert
mitt besta og dreg margt fram.“
– Svo eru íslenskar hljómsveitir
nefndar erlendum nöfnum…
„Já, svo er það. Í flestum tilvik-
um þá enskum nöfnum. Oft er það
ávísun á að sungið sé á ensku og þá
vaknar alltaf spurningin hvort að
að baki liggi ætlun sveitarinnar að
reyna fyrir sér erlendis. Eflaust er
ekkert einhlítt þar á ferð og við
höfum dæmi á móti um íslenskar
hljómsveitir, t.d. Spilverk þjóð-
anna, sem söng fyrst á ensku en
síðan á íslensku. Erlendu nöfnun-
um hefur fjölgað seinni árin. Þau
voru fyrst gjarnan nafnorð, en síð-
ar sérnöfn. Frægir staðir og/eða
persónur hafa verið vinsæl.“
– Hverja sérðu fyrir
þér mæta á fyrirlestur-
inn?
„Ég vona t.d. að ég
sjái einhverja úr geiran-
um og svo auðvitað al-
menna áhugamenn um nafnafræði.
Þetta efni ætti að geta höfðað til
margra, ekki síst vegna þess að
ástæður fyrir hinum ýmsu hljóm-
sveitarnöfnum eru oft og tíðum
mjög fyndnar.“
– Ætlarðu að halda þessu starfi
áfram á einhvern hátt?
„Já, örugglega í einhverri mynd.
Það þarf að ljúka þessu verki og
hún gæti líka verið góð skemmti-
saga á jólum.“
Sævar Ingi Jónsson
 Sævar Ingi Jónsson er fædd-
ur 30. ágúst 1976 á Akranesi.
Hann lauk stúdentsprófi við
Fjölbrautaskóla Vesturlands
vorið 1992. Síðast liðið vor lauk
hann BA-prófi í íslensku við
Háskóla Íslands og fjallaði rit-
gerð hans um nöfn á íslenskum
hljómsveitum frá hinum fjöl-
breyttustu sjónarhólum. Sam-
hliða námi hefur Sævar starfað
við Sementsverksmiðjuna hf.
Tíðarandinn
hefur alltaf
spilað rullu
JÓN Hjaltalín Magnússon er heiðursprófessor við háskólann
Southern Institute of Metallurgy (SIM) í borginni Ganzhou í Jin-
angxi-héraði í Kína. Er það einn virtasti háskóli Kínverja á sviði
málmtækni og verkfræði með yfir tuttugu þúsund nemendur og
fimmtán hundruð prófessora og kennara.
Jinagxi-héraðið er þekkt fyrir margs konar málmtegundir í
jörðu. Fulltrúar SIM komu hingað til lands í september í fyrra og
ræddu þá samstarf við Háskóla Íslands og Háskólann á Akureyri
um að skiptast bæði á nemendum og kennurum auk sameig-
inlegra rannsóknarverkefna. Að tillögu ALTECH og beiðni Há-
skólans á Akureyri vinnur SIM núna að tillögum um að setja á
laggirnar háskóladeild á sviði málmtækni á Akureyri. Þá hafa
SIM og ALTECH ákveðið samstarf á sviði tveggja rannsókn-
arverkefna á sviði áltækni.
Í Kína eru 120 álver og er ALTECH að byrja markaðssetningu
þar í landi í samvinnu við viðskiptafulltrúa sendiráðsins í Peking.
Jón Hjaltalín Magnússon veitir móttöku heið-
ursskjali úr hendi Li Manmiao, rektors Southern
Institute of Metallurgy í Ganzou, Kína.
Heiðursdoktor í Kína