Morgunblaðið - 22.02.2003, Blaðsíða 26

HEILSA
26 LAUGARDAGUR 22. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Mig langaði að leita ráða varðandi sam-
skiptavanda sem við hjónin eigum við að stríða
og virðumst ekki geta leyst. Við getum aldrei
hlustað á hvort annað þegar við erum ósátt. Við
byrjum að ræða eitthvað sem okkur mislíkar í
hegðun hins (oft tengt uppeldi barnanna) og fyrr
en varir erum við farin að hnakkrífast. Þrátt fyr-
ir að við tölum um að bæta okkur gerist þetta
ítrekað.
SVAR Þessi lýsing þín er því miðurmjög algeng og mjög margir
hafa svipaða sögu að segja. Hluti af vandanum
er af eðlilegum toga og tengist því að þegar
fólk er tengt saman tilfinningaböndum er eðli-
legt að ágreiningur komi upp reglulega. Oftar
en ekki eykst síðan þessi ágreiningur þegar
börn bætast í fjölskylduna. Við það eykst álag-
ið, ábyrgðin verður meiri og fleiri atriði sem
þarf að huga að. Ekki má gleyma því að hvor
aðili fyrir sig kemur með mismunandi uppeld-
isreynslu og skoðanir í farteskinu og eru þar af
leiðandi ekki endilega sammála um hverskon-
ar upppeldisaðferðum beri að beita. Að lokum
má bæta við, að þegar börnin eru komin
minnkar óneitanlega sá tími sem parið hefur
til að sinna þörfum hvors annars. Miðað við
þessar breytingar er eðlilegt að upp komi
vandi í samskiptum. Þá er ég alls ekki að segja
að þetta sé vonlaus barátta og að við þurfum/
eigum bara að þrauka og sætta okkur við
ástandið. Þvert á móti er mjög mikilvægt, á
þessum tíma, að leggja aukna áherslu á sam-
vinnu og sameiginlegar leiðir í að leysa upp
samskiptavanda. Líta á samskiptavanda sem
eðlilegan hlut, sem kemur reglulega upp í sam-
skiptunum og beri að leysa sameiginlega.
Bæði er það mikilvægt ykkar vegna, sem og
barnanna vegna, að lögð sé áhersla á að
ágreiningsmálin séu leyst, en varast að berjast
um hver hefur rétt fyrir sér. Mikilvægt er hér
að þið, sem par, leggist á eitt í þá átt að vinna
með eitt ágreiningsmál í einu, í þeim tilgangi
að leysa vandann áður en vandinn magnast og
áður en ágreiningsmálin verða orðin fleiri. Því
miður er það oft þannig að rifrildin byrja frem-
ur „sakleysislega“, þ.e. parið byrjar að „rífast“
um frekar „einfalda“ hluti, en fyrr en varir er
allt komið upp í háa loft, þar sem jafnvel báðir
aðilar eru búnir að gleyma upprunalega
ágreiningnum. Það sem virðist nefnilega oft
gerast, er, að báðir aðilar láta sér ekki nægja
að ræða vandann, sem byrjað var á að ræða,
heldur eru allskonar ágreiningsmál tínd til. Þá
má segja að samskiptin snúist ekki lengur um
að leysa vandann, heldur fara þau frekar að
líkjast einhverskonar stríði eða bardaga, þar
sem báðir aðilar eru að reyna að vinna bardag-
ann með því að verjast árásum hins og tína til
ýmiskonar vopn til að særa andstæðinginn. Á
vinnustöðum þekkja margir kerfisbundnar
leiðir í lausn vanda, þar sem fólk með mismun-
andi skoðanir leggst á eitt í að leysa vanda-
málin. Hinsvegar skortir oft á heimilunum
meiri áherslu á samvinnu, eða að sameiginlegir
kraftar séu kerfisbundið notaðir í að leysa
vandamálin. Sömu ágreiningsmálin virðast
koma upp aftur og aftur og lausnin virðist víðs
fjarri.
Það er auðvitað erfitt að segja nákvæmlega
til um hvernig ykkar vandamál birtist og hvar
vandinn liggur nákvæmlega hjá ykkur. Hins-
vegar er mikilvægt fyrir ykkur að skoða hve-
nær þið veljið að ræða ágreiningsmál eins og
t.d. uppeldisaðferðir. Reynslan er oft sú að fólk
ræðir það helst í hita leiksins, þegar vandinn
kemur upp, og ræðir það síðan ekkert þess á
milli. Þetta getur t.d. verið þegar annað ykkar
er að nota þessar „óæskilegu“ uppeldis-
aðferðir, að mati hins aðilans. Þá kemur um-
ræðan upp á yfirborðið og rifrildi og leiðindi
þróast.
Það eru nokkur atriði sem gera þessa stund
erfiðari en aðrar í að leysa ágreininginn. Það
getur bæði verið erfitt að hlusta á gagnrýni í
hita leiksins og þá jafnvel með börnin fyrir
framan sig, auk þess eru, á svona stundu, ann-
ar eða jafnvel báðir aðilar pirraðir. Pirringur
er jafnvel ástæða þess að ágreiningur kemur
upp á yfirborðið. Pirringi fylgir þrjóska og það
gerir samskiptin og lausnir mun erfiðari.
Margir falla í þá gryfju að ræða aldrei sam-
skiptavanda, uppeldisaðferðir eða særindi
nema þegar við erum pirruð og reið og í hita
leiksins. Það er hinsvegar mjög mikilvægt að
velja sér stað og stund þar sem líklegt er að við
höfum næði til að ræða saman, litlar líkur séu á
að við verðum trufluð af börnum eða annarri
truflun. Með öðrum orðum, að í aðstæðunum
sé ró og friður þar sem báðir aðilar eru upp-
lagðir og samstilltir í að vinna sameiginlega
með spurningarnar: „Hvert er nákvæmlega
vandamálið?“ og „Hvernig getum við leyst
það?“ Á þessum tíma er mjög mikilvægt, eins
og áður sagði, að eitt mál sé rætt í einu og að
lögð sé áhersla á að hlusta á hvort annað. Við
teljum okkur flest hlusta mjög vel á hvort ann-
að, en þar get ég nánast fullyrt að við öll getum
bætt okkur í að hlusta á hvort annað. Það eru
auðvitað miklu fleiri atriði sem hægt er að tína
til í þeim tilgangi að leysa ágreining og sam-
skiptavanda í samböndum, en það má benda á
að það er ótrúlegt hvað er hægt að breyta
miklu með því að velja betri tíma til að ræða
saman, hlusta á hvort annað, ræða með opnum
huga eitt atriði í einu, og forðast að líta á mak-
ann sem andstæðing sem þarf að sigra.
Gangi þér vel.
Það er svolítið merkilegt að hugsa til þess að
flest okkar þekkja bæði í leik og starfi hvernig
er að vinna að lausn verkefna þar sem margir
leggjast á eitt að finna bestu lausnina og þegar
vandamál koma upp þá leggjast allir á eitt að
leysa vandann. Þrátt fyrir að allir séu ekki
sammála þá er lögð áhersla á að leysa vand-
ann. Þegar hjónabandið er síðan skoðað virðist
það oft vera þannig að þar erum við ekki eins
dugleg að vinna að því að leysa vandann heldur
missum okkur aftur og aftur í rifrildi sem ekki
eru leyst. Þetta er að hluta til mjög eðlileg því
að hjónaband gagnstætt vinnu snýst um til-
finningatengsl og tilfinningarnar geta verið
sterkar.
Hjónarifrildi
eftir Björn Harðarson Samskiptavandi
eðlilegur
Björn Harðarson,
sjálfstætt starfandi sálfræðingur.
Lesendur Morg-
unblaðsins geta
komið spurn-
ingum varðandi
sálfræði-, fé-
lagsleg og vinnu-
tengd málefni til sérfræðinga
á vegum persona.is. Senda
skal tölvupóst á persona@per-
sona.is og verður svarið jafn-
framt birt á persona.is.
HJARTASJÚKDÓMUR getur tengst
skorti á D-vítamíni í líkamanum, að mati
þýskra vísindamanna. Þeir hafa komist að
því að D-vítam-
ínmagn í líkam-
anum er minna
hjá sjúklingum
með langvar-
andi hjartveiki,
hjartað nær þá
eki að pumpa
blóði um líkamann í nægilega miklu
magni, sem veldur því að líffærin fá ekki
nægt magn næringar og súrefnis. Þetta
kom fram á fréttavef BBC í vikunni.
Afleiðingarnar eru oft þær að sjúkling-
ar þreytast fljótt, púlsinn rýkur upp og
nýrun hætta að starfa eðlilega.
Rannsakendur frá Háskólanum í Bonn,
í samstarfi við Bad Oeynhausen-hjarta-
miðstöðina, einblíndu á D-vítamínskort í
framhaldi af rannsóknum á dýrum sem
tengdu skort á vítamíninu við hjartasjúk-
dóma. Sem dæmi nefna þeir að kjúklingar
með lítið magn D-vítamíns þróuðu með
sér hjartveiki en fljótlega eftir að vítamíni
var bætt í fæðu þeirra hvarf vandamálið.
Þjóðverjarnir báru saman 54 hjarta-
sjúklinga við 34 heilbrigða og komust að
því að magn D-vítamíns í líkama sjúklinga
var um helmingi minna en hjá þeim heil-
brigðu. Því meiri skortur á vítamíninu því
verra var ástand hjartans.
Vísindamennirnir segja að D-vítamín
stjórni að stórum hluta magni kalks í
frumum hjartavöðvans. Ef kalsíummagni
er ekki stjórnað nákvæmlega getur
hjartavöðvinn ekki þanist út eða dregist
saman eins og vera ber og getur því ekki
pumpað blóði nægjanlega um líkamann.
Mannslíkaminn fær að mestu D-vítam-
ín í gegnum geisla sólarinnar. Skortur á
þessum geislum t.d. vegna mikillar inni-
veru er vaxandi vandamál á heimsvísu. D-
vítamín fæst einnig úr fæðunni og lýsi svo
dæmi séu tekin.
Vítamín-
skortur
tengdur
hjartveiki
EINUNGIS einn af hverjum hundr-
að heldur þyngdartapi til lengri tíma,
að loknum megrunarkúr, segir í evr-
ópskri rannsókn sem greint var frá á
netsíðu Berlingske Tidende fyrir
skömmu. Fjöldi fólks eyðir aftur á
móti stórum fjárhæðum í megrunar-
kúra af ýmsu tagi. Sú upphæð nam
samtals um 8 milljörðum íslenskra
króna hjá Evrópubúum í fyrra.
Af stærstum hluta hefði eins verið
hægt að henda þeim peningum út um
gluggann! Þetta er mat rannsakenda
sem unnu sam-evrópska rannsókn
um árangur megrunarkúra, á vegum
Datamonitor. Rannsakendur saka
megrunarkúraiðnaðinn um að vekja
of miklar væntingar meðal fólks sem
síðan bregðast.
Í fyrra fóru ríflega 230 milljónir
Evrópubúa í megrun en aðeins tæp-
ar fjórar milljónir gátu haldið lík-
amsþyngdinni í eitt ár eftir megr-
unina. Þessi niðurstaða gefur til
kynna að endurskoða þarf vinnuregl-
ur megrunarkúraiðnaðarins, að mati
Lawrence Gould fulltrúa Datamon-
itor. Reiknað hefur verið út að hver
megrunarkúr kostar að meðaltali um
30.000 krónur.
Þessar niðurstöður koma ekki
prófessor Björn Richelsen við Ár-
ósa-háskóla á óvart en að hans mati
sýna þær svo ekki verður um villst að
afar erfitt er að bregðast við þyngd-
araukningu þegar umframkílóin eru
komin yfir 20. Taka þarf á vanda-
málinu fyrr með hreyfingu og réttu
mataræði. Fjöldi annarra rannsókna
styður þessa niðurstöðu, að sögn
Richelsen.
Datamonitor-rannsóknar- og
greiningarfyrirtækið starfar í
Frakklandi, Þýskalandi, á Ítalíu, í
Hollandi, á Spáni, Bretlandi og í Sví-
þjóð.
Associated Press
Krónur tapast en
kílóin koma aftur
Evrópubúar eyddu um 8 milljörðum króna í megrunarkúra í fyrra.
MINNKANDI notkun endurskinsmerkja í
skammdeginu er áhyggjuefni. Það getur nefni-
lega skipt sköpum varðandi líf og dauða hvort
gangandi vegfarendur sjást í myrkri eða ekki.
Með endurskinsmerki sjá ökumenn okkur í 120–
130 metra fjarlægð, en án þeirra í aðeins 20–30
metra fjarlægð. Ökumenn eiga því mun meiri
möguleika á að taka tillit til gangandi vegfar-
enda með endurskinsmerki en þeirra sem eru án
þeirra.
Endurskinsmerki eiga að sjást frá öllum hlið-
um og þau eiga að vera neðarlega á flík. Það er
t.d. ágætt að hengja eitt merki í hvorn vasa, og
það á að hanga í u.þ.b. 50 sentimetra langri
snúru. Hangandi merki sveiflast til á göngu og
virka eins og blikkljós þegar bílljós skína á þau.
Fyrir börn er best að kaupa úlpur og galla
með áföstu endurskini. Best er að það sé neð-
arlega, t.d. neðst á úlpukanti eða fremst á ermum. Ef endurskinsmerki
eru ekki á flík er hægt að kaupa endurskinsborða til þess að sauma eða
líma á fatnað. Einnig eru til endurskinsbelti og skábönd sem á að setja
yfir öxl. Skábönd og belti eru mjög hentug fyrir skokkara og göngufólk.
Þá eru einnig til endurskinsklemmur sem hægt er að festa á föt og
borðar sem hægt er að smeygja um handlegg eða fót. Hlaupaskór eru
oft með áföstu endurskini, einnig stígvél og margar skólatöskur. Það er
um að gera að velja fatnað, skó eða skólatöskur sem eru með endurskini
frá framleiðenda. Endurskinsmerki sem hægt er að líma eru góð til þess
að setja á barnavagna og kerrur, ólar á hunda og ketti, á skíðastafi,
sleða og bakpoka.
Endurskinsmerki fást í lyfjaverslunum um allt land. Dreifingaraðili er
t.d. vinnustofan Ás, Brautarholti 6 í Reykjavík.
Endurskinsmerki eiga að vera CE-merkt, en það þýðir að varan upp-
fyllir ákveðnar gæðakröfur.
Endurskinsmerki eru ekki bara nauðsynleg fyrir börn, þau eru nauð-
synleg fyrir fólk á öllum aldri.
Margrét Sæmundsdóttir, fræðslufulltrúi Umferðarstofu
 Frá Landlæknisembættinu
Heilsan í brennidepli
Með endurskins-
merki sést þú allt að
því 5 sinnum fyrr
Endurskinsmerki
eiga að vera
CE-merkt.
DILBERT
mbl.is