Morgunblaðið - 07.03.2003, Blaðsíða 36

MINNINGAR
36 FÖSTUDAGUR 7. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
A
f einhverjum völdum
virðast menn skipa
sér í lið á lífsleiðinni.
Ýmsar ástæður geta
verið fyrir því, en
allar eiga þær, þegar allt kemur
til alls, rætur sínar í eðli manna,
innræti og lífsskoðun. Auðvitað
eru engin skörp skil á siðferði
hjá hópi af fólki, en atburðir og
megineðli verða til þess að flokk-
ar myndast. Í stórum dráttum
má segja að samfélagið skiptist í
tvo hópa.
Í öðrum hópnum eru þeir, sem
hafa í heiðri þá meginreglu að
mannréttindi skuli virt. Ein-
staklingurinn skuli njóta víðtæks
frelsis til at-
hafna, en
skuli um leið
vera vernd-
aður fyrir of-
beldi annarra.
Hugsjónina
má orða með einfaldri og stuttri
setningu: „Enginn má gera á
annars hlut“.
Í hinum hópnum eru menn,
sem í orði eru sammála þessari
hugsjón, en fylgja henni ekki.
Þeir eru með öðrum orðum
óheiðarlegir. Oftast á óheið-
arleikinn rætur að rekja til ein-
hverra hagsmuna, sem menn-
irnir telja ríkari en flest annað.
Hugsjón þeirra er líka einföld og
helgast af þeim sjálfum.
Þetta fólk er alls staðar að
finna. Það er umsvifamikið í at-
vinnulífinu og ekki síður í stjórn-
málunum. Stjórnmálamenn eru
margir drifnir áfram af metnaði
og valdaþorsta og svífast einskis
í þeirri viðleitni sinni að ná völd-
um. Þeir vilja ná yfirráðum yfir
sjóðum ríkisins, til að geta ráð-
stafað þeim að vild, með auknum
ríkisútgjöldum og þar með völd-
um stjórnmálamanna. Þeir dul-
búa hugsjónir um eiginhagsmuni
með því að „hlusta eftir vilja
fólksins“ og móta stefnu sína eft-
ir því sem þeir telja að falli fólki
best í geð hverju sinni.
Í atvinnulífinu er þessi hópur
áberandi. Þar fara viljasterkir
einstaklingar, sem svífast einskis
í viðskiptum og fara á svig við lög
og reglur eins og þeim sýnist.
Þó er mun erfiðara að komast
upp með slíka hegðan í viðskipta-
lífinu en stjórnmálum. Hún
gengur ekki til lengdar. Ein-
hvern tímann kemur að skulda-
dögum. Eins og á öðrum sviðum
er til langs tíma happadrýgst í
viðskiptum að vera heiðarlegur,
þótt ef til vill sé hægt að ná
skjótfengnum gróða með yf-
irgangi og vanvirðingu við við-
skiptavini. Sá sem beitir slíkum
aðferðum í viðskiptum nýtur
ekki trausts á markaði og ein-
hver hlýtur fyrr eða síðar að
koma fram sem er nógu hugaður
til að kæra hann.
Það væri hins vegar afar ógeð-
fellt, ef það kæmi fyrir að þessir
tveir hópar sameinuðust í óheið-
arleikanum. Hin illu öfl við-
skiptalífsins notuðu þá fjármuni
sína til að aðstoða vini sína í
stjórnmálunum til að komast til
valda. Viðskiptajöfrarnir sæu þá
ef til vill fyrir sér, að ríkið sæi
frekar í gegnum fingur sér með
afbrot þeirra, hvort sem gert
hefði verið formlegt samkomulag
um það eða ekki.
Fórnarlömb svona atburða-
rásar væru þeir stjórnmálamenn,
sem hafa á stefnuskrá sinni að
takmarka eigin völd. Menn, sem
telja í meginatriðum að færa eigi
atvinnulífið yfir til einkageirans
og draga úr umsvifum ríkisvalds-
ins, þótt ef til vill hafi þeir orðið
að víkja aðeins af þeirri leið og
gera málamiðlanir til að ná ár-
angri í þeirri viðleitni.
Ef rýnt er aðeins betur í málið
kemur þó í ljós, að hið eiginlega
fórnarlamb væri fólkið í landinu.
Ef hin illu öfl næðu markmiði
sínu bitnaði það í fyrsta lagi á
skattgreiðendum, í gegnum út-
þenslu ríkisvaldsins og óhag-
kvæman rekstur þess. Í öðru lagi
bitnaði það á réttarkerfinu, ef
þeir stjórnmálamenn sem næðu
völdum misbeittu því í þágu vina
sinna í atvinnulífinu.
Auðvitað er ekki augljóst að
þessi fyrirætlan stjórnmála-
manna væri meðvituð, kæmi til
svona atburðarásar. Þeir lifa í
tómarúmi skoðanakannana og
ímyndaðs vilja almennings.
Sennilega blekkja þeir sjálfa sig
og telja sér trú um að það væri
almenningi til góðs, næðu þeir
völdum. Líklega væru þeir bara
leiksoppar manna með svipuð
viðhorf í atvinnulífinu. Að öllum
líkindum myndu þeir ekki einu
sinni reyna að hafa áhrif á fram-
gang réttvísinnar, þeim í vil.
Ætlan með herferð hinna illu
afla viðskiptalífsins gæti, ekki
síður en að koma skoðanabræðr-
um sínum að kjötkötlunum, verið
að gera yfirvofandi aðgerðir rík-
isvaldsins gegn fyrirtækjunum
tortryggilegar.
Í slíkri stöðu, sem væri í raun
og veru barátta upp á líf eða
dauða, gæti verið gott herbragð
að ata stjórnmálamennina í hinu
liðinu auri. Láta að því liggja að
aðgerðir réttarkerfisins væru
runnar undan rifjum þeirra. Svo-
leiðis áróðursstríð gæti jafnvel
orðið til þess að draga mátt úr
aðgerðum lögregluyfirvalda, eða
hið minnsta haft áhrif á álit al-
mennings.
Við skulum vona að þessi staða
komi aldrei upp, hvorki hér á
landi né annars staðar. Slíkt
myndi vega að stoðum íslensks
samfélags. Stjórnmál verða að
vera óhult fyrir árásum af þessu
tagi.
Ein leiðin til að tryggja það er
að hraða niðurskurði á opinberu
valdi. Vissulega hefur töluvert
áunnist á síðustu árum, með sölu
ríkisfyrirtækja og fækkun hinna
ýmsu sjóða, en nú verður að taka
á rekstri ríkisins. Gjöld þess hafa
þanist út, ekki síst vegna áætl-
unarbúskapar í heilbrigðis-,
mennta- og landbúnaðarmálum.
Þar myndi einkageirinn gera
mun betur, eins og í öðrum
greinum atvinnulífsins.
Með einkavæðingu í þessum
geirum myndi vald stjórnmála-
manna takmarkast, sem aftur
myndi minnka hættuna á mis-
beitingu þess.
Átök
hugsjóna
Þetta fólk er alls staðar að finna. Það er
umsvifamikið í atvinnulífinu og ekki
síður í stjórnmálunum. Stjórnmála-
menn eru margir drifnir áfram af metn-
aði og valdaþorsta og svífast einskis í
þeirri viðleitni sinni að ná völdum.
VIÐHORF
eftir Ívar Pál
Jónsson
ivarpall@mbl.is
✝ Ragnar AxelGuðmundsson
var fæddur á Há-
reksstöðum í Norð-
urárdal í Mýrasýslu
17. júlí 1911. Hann
andaðist á Landspít-
alanum við Hring-
braut 25. febrúar
síðastliðinn. Foreldr-
ar hans voru hjónin
Guðmundur Þórðar-
son, frá Grænumýr-
artungu í Hrútafirði,
f. 22.11. 1882, d.
29.3. 1962, smiður og
bóndi í Gilhaga og á
Borðeyri, og seinni kona hans
Ragnheiður Guðbjörg Sigurðar-
dóttir, f. 28.10.1885, d. 2.11. 1946,
frá Junkaragerði í Höfnum.
Systkini Ragnars eru: Sigurrós,
Fanney, Þórður, Jóhann og Þórir.
Þau eru látin. Eftirlifandi eru
Gunnar, Bergur og Óskar. Elstur
þeirra systkina, samfeðra, var Jón
Stefán (látinn).
Hinn 25. desember 1937 kvænt-
ist Ragnar Sigríði Gunnarsdóttur,
frá Grænumýrartungu, f. 21. ágúst
1916. Börn þeirra eru: 1) Þórunn
Nanna, f. 13.4. 1940, maki Jóhann
Óskar Hólmgrímsson, f. 16.10.
1938. Börn þeirra eru: a) Sigríður,
f. 1963, maki Jón Skúli Indriðason,
f. 1963, þau eiga tvö börn, Jóhann
Skúla og Krístínu Ýri. b) Hólm-
grímur, f. 1964, maki Ingibjörg
Gylfadóttir, f. 1969, þau eiga tvö
börn, Maríu og Jóhann Þór, fyrir
átti Hólmgrímur soninn Sigur-
inga, móðir hans er Lára Soffía
inn Hafstein Einar, móðir hans er
Íris Aðalsteinsdóttir. c) Sigríður, f.
1982, maki Einar Ásgeir Ásgeirs-
son, f. 1969, þau eiga dótturina
Melkorku Mist. 5) Heiðar, f. 31.1.
1956, maki Sigrún Guðjónsdóttir,
f. 23.10. 1961. Börn þeirra eru: a)
Ragnhildur, f. 1981, unnusti Hjört-
ur Líndal Hauksson, f. 1979, b)
Hulda, f. 1983, unnusti Guðmund-
ur Andrésson, f. 1983, c) Ásdís, f.
1992.
Er Ragnar var á öðru árinu
fluttist hann með foreldrum sínum
að Gilhaga í Hrútafirði, þar sem
hann ólst upp til 11 ára aldurs, er
heimilið leystist upp vegna veik-
inda móður hans og þau sex systk-
inin sem fædd voru, en þau urðu
alls tíu, var komið fyrir hjá vensla-
fólki í sveitinni. Um fermingu fer
hann að vinna fyrir sér við öll al-
geng sveitastörf og síðar fer hann
á vertíðir á vetrum í Höfnum og
Keflavík, einnig þrjár vertíðir í
Viðey hjá Kárafélaginu. Ragnar
lauk búfræðiprófi frá Bændaskól-
anum á Hólum í Hjaltadal 1937 og
byrjaði búskap í Grænumýrar-
tungu 1939. Jafnframt með bú-
störfum var hann varðstjóri hjá
Sauðfjárveikivörnum ríkisins um
árabil og sá um mannahald við
vörslu og viðhald á girðingum.
Haustið 1966 bregður hann búi og
flytur til Reykjavíkur. Hann hóf
störf hjá Reykjavíkurborg og
starfaði þar til ársins 1975 er hann
réðst til Afurðasölu Sambandsins
og starfaði þar til 1984. Samhliða
þessum störfum var hann húsvörð-
ur í Suðurveri við Stigahlíð frá
árinu 1966 til ársins 2001 er hann
flutti í þjónustuíbúð aldraðra að
Dalbraut 21.
Útför Ragnars fer fram frá Há-
teigskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 13.30.
Hrafnsdóttir. c) Svan-
hvít, f. 1966, maki
Djamel Seba, f. 1964,
þeirra börn eru;
Sonja, látin, Elías
Samywalid og Lydia.
d) Ragnar Axel, f.
1969, maki Olga Frið-
riksdóttir, f. 1969, þau
eiga tvö börn, Þórunni
Nönnu og Friðrik Þór.
e) Ingvaldur, f. 1974,
maki Ásdís Hallgríms-
dóttir, f. 1978, þau
eiga dótturina Petru
Maríu. 2) Gunnar Ingi,
f. 26.7. 1942, d. 8.8.
1942. 3) Ingunn, f. 27.4. 1944, maki
Már Óskar Óskarsson, f. 21.11.
1945. Börn þeirra eru: a) Harpa
Sólbjört, f. 1972, maki Aðalsteinn
Ólafsson, f. 1970, þau eiga þrjú
börn, Sigurbjörn Má, Bergmann
Óla og Ársól Ingveldi. b) Ingimar
Óskar, f. 1975, maki Erla Björk
Theodórsdóttir, f. 1976, þau eiga
tvö börn, Margréti Lísu og Sindra
Má, fyrir átti Ingimar soninn Ottó
Inga, móðir hans er Eva Ósk Ár-
mannsdóttir. Fyrir átti Ingunn
dótturina Rögnu Heiðbjört Þóris-
dóttur, f. 1966, maki Kristján Guð-
mundsson, f. 1965, þau eiga þrjú
börn, Vilhjálm Ragnar, Heiðu
Björgu og Hugrúnu Birtu. 4)
Gunnar, f. 4.11. 1949, maki Ást-
hildur Ágústsdóttir, f. 24.12. 1955.
Börn þeirra eru: a) Ragnar Axel, f.
1973, b) Ágúst, f. 1978, maki Berg-
lind Kristjánsdóttir, f. 1978, þau
eiga tvö börn, Kristján Kára og
Ásthildi Elísu, fyrir átti Ágúst son-
Elskulegur faðir minn er látinn á
nítugasta og öðru aldursári. Nú
þegar hann er ekki lengur hjá okk-
ur fyllir söknuður brjóst mitt en
jafnframt þakklæti fyrir að hafa
alla tíð átt hann að.
Hann var næstelsta barn af tíu
systkinum og fór að vinna fyrir sér
um fermingaraldur. Þrátt fyrir lítil
fjárráð fór hann á Bændaskólann á
Hólum í Hjaltadal og lauk búfræði-
námi vorið 1937. Mér finnst það
hafa verið mikið afrek, en hann
hafði aldrei mörg orð um það. For-
eldrar mínir ganga í hjónaband á
jóladag sama ár og fljótlega eftir
það hefja þau búskap í Grænumýr-
artungu. Í fjarska minninganna eru
ljúfir dagar þegar ég er lítil stelpa
heima í sveitinni og sauðburður
stendur yfir. Mér finnst veðrið hafa
verið best á vorin, lóan söng í món-
um, tíminn stóð kyrr og allt var
gott. Við pabbi förum á hverjum
morgni í fjárgirðinguna og gætum
að ánum, bornum sem óbornum, og
hann er löngu farinn að treysta
mér til að sprauta og marka lömbin
og ég tylli varla tánum yfir þessu
mikla trausti. En svona var pabbi,
hann sýndi handtökin til verka og
svo lagði hann það í hendur manns
að vera traustsins verður. Ég man
þá við komum frá gegningum og
gengum við í smíðahúsinu hjá afa
og pabbi var að kenna mér á klukk-
una áður en ég yrði fimm ára.
Hann vissi það að nám sem var
tekið jafnt og þétt, lítið eitt á hverj-
um degi, skilaði árangri. Ég man
gleði okkar allra yfir góðum dögum
sem komu alltof sjaldan, með sól-
skini og heyþurrk og allir höm-
uðust við fram á kvöld að hirða hey
í hlöðu. Oftar en ekki voru ein-
hverjir af bræðrum hans pabba
komnir með sitt fólk, ásamt ýmsum
góðum mönnum og konum sem
komu til okkar part úr sumri í sum-
arleyfinu sínu, að ógleymdu kaupa-
fólkinu og allir kepptust við. Það
var svo létt yfir honum pabba að
loknum góðum vinnudegi og ég skil
betur nú, að það var vetrarforðinn
sem öll lífsbjörgin valt á. Það var
alla tíð mikill gestagangur að sumr-
inu heima og það hlökkuðu allir til
þess, þetta minnti á farfuglana og
þeir voru aufúsugestir. Oft voru
börn og unglingar um langan eða
skamman tíma, sem nú er fullorðið
fólk og góðir vinir enn í dag. Ég
minnist langra vetrardaga og pabbi
er úti að smala fénu heim til húsa,
okkur finnst hann vera lengi, allt of
lengi, loksins kemur hann inn,
fannbarinn en búinn að koma öllu
fénu í hús. Ég man hvað mér létti
mikið, en þá var eftir að fara í fjós
og líta til hesta. Já, hún var hörð
lífsbaráttan í þá daga er bóndinn
átti allt sitt undir veðri og vindum.
Að vetrinum gátu liðið margir mán-
uðir á þessum innsta bæ sveitar-
innar og „það kemur ekki nokkur
maður“, eins og hann afi minn Guð-
mundur sagði stundum.
Faðir minn var mjög framsýnn
maður og horfði alltaf til framtíðar
og leit í raun aldrei til baka. Hann
endurbætti þetta stóra íbúðarhús
heima, bætti útihúsin og byggði ný,
ræktaði tún niður á bakka Hrúta-
fjarðarár og út með allri ánni eins
og hægt var. Endurbætti heimaraf-
stöðina og keypti díselvél til að
taka við á vetrum þegar vetrar-
hörkur lögðu allt í klakabönd.
Það var stór ákvörðun þegar for-
eldrar mínir ákveða að flytja til
Reykjavíkur eftir tæplega þrjátíu
ára búskap. Enn sem fyrr er horft
fram á við en ekki til baka. Þau
festa kaup á íbúð í byggingu í
Bogahlíð 10 og faðir minn fer að
vinna hjá Reykjavíkurborg. Jafn-
hliða því starfi gerist hann hús-
vörður í verslunarmiðstöðinni Suð-
urveri og sinnti því starfi af sömu
alúð og vandvirkni og einkenndi öll
þau störf er hann gekk að. Vinnan í
Suðurveri veitti honum mikla
ánægju, hann var sjálfstæður í
starfi og þar myndaðist góður
kunningsskapur við þá verslunar-
menn og rekstraraðila er þar hafa
aðsetur. Fyrstu árin í Reykjavík
eigum við dóttir mín heimili hjá
foreldrum mínum og þar tekur hún
fyrstu skrefin. Og leiðin liggur oft í
Bogahlíðina til foreldra minna þótt
ég hafi sett saman mitt eigið heim-
ili, hjá þeim er hlýjan og þar hittist
fólkið, og börnin eru ekki stór þeg-
ar þau fara að biðja um að koma
við hjá afa og ömmu.
Faðir minn hafði alla tíð mikinn
áhuga á bílum og var með fyrstu
bíleigendum í sveitinni. Hann eign-
aðist líka góða bíla þegar suður var
komið og hans besta skemmtun og
áhugamál var að fara á bílasýn-
ingar og sjá nýja bíla. Mér verður
hugsað til þess er ég stórskemmdi
nýlegan jeppann hans; hann hafði
engin orð um það, þetta var óhapp,
og bíllinn var settur í viðgerð.
Hann hvatti og stappaði stálinu í
fólkið sitt, lagði ríka áherslu á að
unga fólkið eignaðist þak yfir höf-
uðið, en minnti jafnframt á að ekki
mætti reisa sér hurðarás um öxl og
gæta þess, að sjá alltaf til lands í
öllum framkvæmdum og áætlunum.
Eins hefur foreldrum mínum alla
tíð verið það mikið kappsmál að
sem flestir lykju námi, hvort heldur
væri bóklegt eða verklegt. Hann
pabbi minn var einstakt ljúfmenni,
hann hélt í raun alltaf í hönd mér,
var bakhjarl minn í einu og öllu er
ég tók mér fyrir hendur og þær
vörður sem hann lagði til að hafðar
væru að leiðarljósi reyndust alltaf
best. Hann var alltaf til staðar að
leggja hönd á plóg og til hans var
hægt að sækja leiðsögn og styrk til
hinstu stundar. Móðir mín sér nú á
bak kærum lífsförunaut, en þau
hafa átt samleið í yfir sextíu og
fimm ár. Þeirra sambúð einkennd-
ist af kærleika og virðingu og miss-
ir hennar er mikill. Megi góður
Guð styrkja hana og okkur öll.
Fjölskylda mín og við öll kveðjum
föður minn með trega og þökk fyrir
alla þá vináttu og hlýju sem hann
gaf okkur.
Ég kveð í svip og þakka þér
hvað þú varst hjartans góður mér.
(S.S.)
Megi hjartkær faðir minn vera
umvafinn ljósinu eilífa.
Ingunn Ragnarsdóttir.
Elskulegur afi minn hefur nú
kvatt þetta líf hér á jörð. Löngu og
farsælu ævistarfi hans er nú lokið.
Öll vitum við að dauðinn mun knýja
dyra hjá okkur en aldrei erum við
viðbúin þegar sá sem er okkur kær
er kvaddur á brott.
Allt mitt líf hefur hann afi verið
minn kærleikur í lífinu. Nú þegar
hann er allur streyma minningarn-
ar fram og erfitt er að halda aftur
af tárunum, því frá fyrstu tíð
myndaðist sérstakt samband milli
okkar afa sem aldrei hefur rofnað.
Erfitt er að lýsa því í orðum hversu
mikils virði afi var mér, því ég var
ekki nema nokkurra mánaða þegar
ég fluttist ásamt móður minni á
heimili afa og ömmu í Bogahlíð. Afi
hélt í hönd mína og móður minnar
frá upphafi og sleppti því taki aldr-
ei. Lengi vel var mitt annað heimili
RAGNAR
GUÐMUNDSSON