Morgunblaðið - 19.03.2003, Side 10

FORSVARSMENN Foreldrafélags
geðsjúkra barna hafa óskað eftir
fundi með Jóni Kristjánssyni, heil-
brigðisráðherra, til að ræða úrræði
fyrir börn með alvarlegar geðrask-
anir. „Heimili eru að brotna saman út
af álagi og úrræðaleysi,“ sagði Jenný
Steingrímsdóttir, formaður félags-
ins, á blaðamannafundi í gær.
Tilefnið var ný skýrsla sem Nýsir
hf. vann fyrir Hjálparstarf kirkjunn-
ar um hvíldarúrræði fyrir börn með
alvarlegar geðraskanir. Í henni kem-
ur fram að besta lausnin fyrir þennan
hóp sé að koma á fót sérstöku hvíld-
arheimili á höfuðborgarsvæðinu.
Reiknað er með að stofnkostnaður
slíks heimilis sé 50 til 60 milljónir
króna og rekstrarkostnaður 25 til 40
milljónir á ári miðað við sex rými.
Talið er að 80 til 90 einstaklingar í
hverjum árgangi barna á Íslandi þjá-
ist af þessum sjúkdómi. Samkvæmt
mati í skýrslunni eru 60 til 100 börn
og fjölskyldur þeirra í brýnni þörf
fyrir hvíldarvistun. Þar af eru um 20
börn mjög alvarlega veik.
Jenný og Björk Hreinsdóttir, sem
eru í forsvari fyrir foreldrafélagið,
sögðu sárafá eða engin úrræði til fyr-
ir börn sem svo er ástatt fyrir. Neyð-
arlausn sé innlögn á barna- og ung-
lingageðdeild Landspítalans þó ekki
sé sérstaklega þörf á slíkri læknis-
þjónustu. Það vanti að koma hvíld-
arheimili á laggirnar til að veita fjöl-
skyldum nauðsynlega hvíld. Mörg
þessara barna eigi erfitt, séu fé-
lagslega einangruð og ekki henti að
koma þeim fyrir hjá nánustu ættingj-
um. Málið snúi að allri fjölskyldunni
en ekki bara veika einstaklingnum.
Dæmi væru um gífurlega erfiðleika
hjá fjölskyldum vegna veika barnsins
sem stundum gerir það að verkum að
foreldri getur ekki unnið úti – og þá
bætast fjárhagsáhyggjur við.
Réttur barnanna brotinn
Þær sögðu börnum með geðrask-
anir mismunað á Íslandi og réttur
þeirra brotinn. Þau lendi á milli þilja
hjá yfirvöldum þar sem þau séu
greind langveik en ekki fötluð.
Sveinn Magnússon, framkvæmda-
stjóri Geðhjálpar, benti á að sveitar-
félög fái ekki framlög frá jöfnunar-
sjóði til að sinna þessum börnum
sökum þessa. Kannski sé ekki nauð-
synlegt að stimpla þessi börn fötluð,
þar sem þau læknist oft af sjúkdómi
sínum á efri unglingsárum, heldur
þurfi heilbrigðisyfirvöld að viður-
kenna að þau þarfnist úrræða sem
kalli á fjárútlát. Margrét Björnsdótt-
ir, deildarstjóri hjá heilbrigðisráðu-
neytinu, tók við skýrslunni fyrir
hönd ráðherra og sagði starfsmenn
ráðuneytisins meðvitaða um að fram-
laga væri þörf úr jöfnunarsjóði til
sveitarfélaga til að sinna þessum
börnum.
Jenný sagði eftir að hafa fengið
skýrsluna í hendur hafa óbilandi trú
á íslenska heilbrigðiskerfinu og það
tækist að finna lausn á þessu vanda-
máli. Foreldrafélagið ætli að koma
efni skýrslunnar á framfæri við for-
ystumenn allra stjórnmálaflokka í
kjölfar fundar með ráðherra. Hún
vonaði að skýrslan markaði fyrsta
skrefið í átt að úrræði fyrir þennan
hóp barna og fjölskyldna.
Einar Karl Haraldsson, stjórnar-
formaður Hjálparstarfs kirkjunnar,
sagði hjálparstarfið ekki eingöngu
felast í söfnun fjár og aðstoð við bág-
stadda heldur líka í talsmannshlut-
verki fyrir þá sem standi höllum fæti
í þjóðfélaginu. Eftir að hafa ráðfært
sig við Umhyggju, stuðningsfélag
langveikra barna, var tekin ákvörðun
um að styðja við Foreldrafélag geð-
sjúkra barna, sem reri þungum róðri.
Með gerð skýrslunnar væru for-
svarsmenn félagsins komnir með
baráttutæki í hendur til að vekja at-
hygli á vanda og lausnum sem fyrir
hendi væru.
Vilja ræða hvíldarúrræði barna við heilbrigðisráðherra
Segja börnum með
geðraskanir mismunað
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Arnbjörg Jóna Jóhannsdóttir, annar skýrsluhöfunda, kynnir niðurstöður og tillögur til úrbóta á fundi í gær.
FRÉTTIR
10 MIÐVIKUDAGUR 19. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkisráðherra
segir það gefa augaleið að ef lítil þjóð láti
undan þeim þrýstingi sem Evrópusambandið
hefði beitt þar sem krafist hefur verið allt að
38-faldra framlaga af Íslandi, hefði hún í
raun gefið eftir fullveldi sitt, „og það verður
aldrei gert meðan ég sit í stóli utanríkisráð-
herra“. Halldór var einn frummælenda á
ráðstefnu sem nýstofnuð laga- og félagsvís-
indadeild Háskólans á Akureyri efndi til í
gær um Evrópusamruna og staðbundið lýð-
ræði. Halldór ræddi um fullveldið og lýðræð-
ishallann í EES á ráðstefnunni.
Utanríkisráðherra sagðist hvatamaður
þess að menn ræddu þá kosti sem við stæð-
um frammi fyrir í Evrópumálum og hvaða
áhrif Evrópusamruni hefði á íslenska hags-
muni í nútíð og framtíð. Hann fjallaði um það
almenna viðhorf að ákveðið tómlæti ríkti
gagnvart sambandinu og tortryggni í garð
þess, en í vestrænum samfélögum hefði sú
þróun orðið að traust á stjórnmálamönnum
og stofnunum samfélagsins hefði minnkað og
kosningaþátttaka hefði minnkað. Almenn-
ingur teldi stjórnmál ekki lengur skipta
sköpum varðandi afkomu sína og velsæld.
Evrópusambandið hefði tekið við sífellt fleiri
málaflokkum og það án efa valdið því að al-
menningur, einkum í Norður-Evrópu, horfði
með tortryggni til þess. Þessi viðhorf sem og
ákveðið andóf við alþjóðavæðingu vörpuðu
ljósi á lýðræðishalla ESB og þá staðreynd að
almenningur í aðildarríkjunum telur sig ekki
hafa mikið að segja um þær reglur sem sett-
ar eru á vettvangi sambandsins.
„Almenningur í Norður-Evrópu horfir til
Evrópusambandsins sem bandalags sem sí-
fellt lætur fleiri þætti samfélagsins til sín
taka og skynjar sig vegna þess í
auknum mæli án áhrifa á eigið
samfélag,“ sagði Halldór og
benti á að þessi afstaða kallaði á
endurmat á forgangsröðun
verkefna sambandsins. Það ætti
einungis að láta til sín taka á
þeim sviðum þar sem sameig-
inlegar aðgerðir nái árangri um-
fram aðgerðir á vegum ein-
stakra aðildarríkja og þar sem
verulegir hagsmunir af sam-
ræmingu milli þeirra væru í
húfi.
Utanríkisráðherra sagði að
auka þyrfti áhrif almennings á
ákvarðanatöku innan ESB og
hefði það raunar sjálft mótað
stefnu þar sem opnað er á slíkt.
„Mér finnst hins vegar einnig og miklu held-
ur að við sem Íslendingar eigum að spyrja
þeirrar spurningar hvort þörf sé á að auka
áhrif almennings á ákvarðanatöku innan
EES, sem og hvort það sé yfirhöfuð mögu-
legt,“ sagði Halldór.
Fram kom í máli ráðherra að
almenningur í EFTA-ríkjunum
hefði sífellt minni áhrif á þær
reglur sem móta daglegt líf
þeirra og væri það umhugsun-
ar- og áhyggjuefni. Þjóðþing
EFTA hefði ekki bein áhrif inn-
an EES á þá löggjöf sem inn-
leidd væri og þannig hefði Al-
þingi ekki efnisleg áhrif á
mótun yfir 80% af löggjöf ESB
sem Ísland væri þó bundið af.
Íslendingar byggju í raun við
tvöfaldan lýðræðishalla;
ákvarðanir sem teknar væru
innan sambandsins með ófull-
komnum lýðræðislegum hætti
og innleiddar innan ESB bæru
þannig í sér lýðræðishalla og
þegar þær svo væru teknar upp á Íslandi án
nokkurrar aðkomu landsmanna væri hallinn
orðinn tvöfaldur.
Halldór vakti athygli á því að lýðræðishalli
EES hefði ekki verið með þessum hætti þeg-
ar til EES-samningsins var stofnað og eng-
inn séð fyrir þá þróun sem varð. Hann sagði
stofnanir sambandsins hafa breyst mikið frá
því samningurinn var gerður, en stofnanir
EES væru óbreyttar og enginn vilji til end-
urskoðunar. Áhersla hefði verið lögð á að ná
fram endurskoðun, en EFTA-ríkin ekki ver-
ið sammála um hvernig það skuli gert.
Samningurinn hefði þó reynst Íslendingum
vel og muni í næstu framtíð verða umgjörð
um samskipti okkar við Evrópusambandið,
en hversu lengi væri ómögulegt að segja.
Erfiðar viðræður stæðu yfir við Evrópu-
sambandið, en Halldór sagði kröfugerð þess
þar sem krafist væri allt að 38-faldra fram-
laga af Íslandi í raun fela í sér kröfu um end-
urgerð EES-samningsins. Yfirlýsingar um
að EFTA-ríkin innan EES inntu ekki af
hendi tilskilin framlög gætu leitt til upp-
sagnar hans. Slíkt hefði komið fram í norsk-
um fjölmiðlum og haft eftir heimildarmönn-
um innan framkvæmdastjórnar ESB. „Það
gefur augaleið að ef lítil þjóð lætur undan
slíkum þrýstingi hefur hún í raun gefið eftir
fullveldi sitt og það verður aldrei gert meðan
ég sit í stóli utanríkisráðherra,“ sagði Hall-
dór. „Við sættum okkur ekki við að sterkari
aðilinn ákveði einhliða að breyta ákvæðum
þessa samnings.“ Kvaðst ráðherra þó enn
trúa því að viðunandi lausn fyndist á þeim
ágreiningi sem uppi væri.
Sagði Halldór mikilvægt að halda um-
ræðunni áfram, þannig að menn vissu hvað
þeir vildu gera ef og þegar breytingar kæmu
upp. „Ég vil ekki að Íslendingar vakni upp
við vondan draum ef t.d. Norðmenn gerast
aðilar að Evrópusambandinu og taki ákvarð-
anir um framtíð þjóðarinnar í óðagoti og að
vanhugsuðu máli.“
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra um fullveldi og lýðræðishallann í EES
Láti lítil þjóð undan
þrýstingi gefur hún
eftir fullveldið
Halldór Ásgrímsson
utanríkisráðherra.
MIKIL fjölgun sjóðfélaga og líf-
eyrisþega í lífeyrissjóðum, auk
fjölgunar verkefna á undanförnum
árum samkvæmt lögum og aukn-
um kröfum um sérhæfingu og sér-
þekkingu eru meðal ástæðna fyrir
auknum rekstrarkostnaði lífeyris-
sjóðanna á undanförnum árum,
samkvæmt upplýsingum Hrafns
Magnússonar, framkvæmdastjóra
Landssamtaka lífeyrissjóða.
Eins og fram kom í Morgun-
blaðinu í gær hefur rekstrar-
kostnaður lífeyrissjóðanna vaxið
um 59% á fimm ára tímabili frá
1997 til 2001 og um 77% þegar
einnig er tekið tillit til þess hluta
rekstrarkostnaðar sem færður er
undir fjárfestingargjöldum. Sam-
kvæmt ársskýrslu Fjárfestingar-
eftirlitsins um lífeyrissjóðina var
rekstrarkostnaður í heild 936
milljónir kr. á árinu 1997 og hafði
vaxið í 1.659 milljónir kr. árið
2001. Hrafn bendir á að þótt sjóð-
félögum og lífeyrisþegum lífeyr-
issjóðanna hafi fjölgað verulega á
undanförnum árum séu fleiri
ástæður fyrir auknum rekstrar-
kostnaði. Þannig hafi með setn-
ingu lífeyrissjóðalaganna í desem-
ber 1997 verið ljóst að töluverður
kostnaður félli á lífeyrissjóðina
umfram það sem áður hafði tíðk-
ast. Megi þar til dæmis nefna
verulega innheimtustarfsemi
vegna vangreiddra iðgjalda sjálf-
stæðra atvinnurekenda, svo og
sérstakt innra eftirlit, sem nú sé
sjálfsagður hluti af skiplagi lífeyr-
issjóða og þáttur í eftirlitsstarf-
semi þeirra. Á sama tíma hafi lög-
gjafinn ákveðið að lífeyrissjóðirnir
skyldu kosta rekstur Fjármála-
eftirlitsins að því er varðar eft-
irlitsstarfsemi þess með lífeyris-
sjóðunum. Allur þessi eftir-
litskostnaður lífeyrissjóðanna hafi
vaxið mikið á undanförnum árum
og langt umfram það sem áður
hafi verið.„Þá hefur allt fjármála-
umhverfi lífeyrissjóðanna hvað
varðar varðveislu og ávöxtun
eigna þeirra orðið mun flóknara
en áður var. Því hafa sjóðirnir
mætt meðal annars með ráðningu
sérhæfðs starfsfólks á sviði fjár-
málaþjónustu. Við bættist líka
kostnaður við rekstur og umsjón
séreignadeilda lífeyrissjóðanna
með tilkomu viðbótarlífeyrissparn-
aðarins í ársbyrjun 1999, auk þess
sem tölvuvæðing sjóðanna hefur
orðið kostnaðarsöm. Þá má ekki
gleyma því að laun í þjóðfélaginu
hafa hækkað um nærfellt helmingi
meira en vísitala neysluverðs frá
1997 til 2001 eða um 34,5% á með-
an neysluverðsvísitalan hefur
hækkað um 19%,“ sagði Hrafn.
Kostnaður væri hærri ef ekki
hefði verið gripið til aðgerða
Hann bætti því við að vegna
ýmissa aðhaldsaðgerða lífeyris-
sjóðanna, meðal annars með fækk-
un þeirra og samruna, hefði tekist
að lækka rekstrarkostnaðinn, sem
hefði sennilega orðið hærri ef ekki
hefði verið gripið til slíka aðgerða.
„Kostnaður lífeyrissjóðanna
sem hlutfall af iðgjaldatekjum og
eignum hefur einnig farið minnk-
andi á undanförnum árum og til-
tækar upplýsingar benda einnig til
að kostnaðarhlutfall íslensku líf-
eyrissjóðanna sé ekki hátt í al-
þjóðlegu samhengi. Meðal annars
fullyrti OECD í landaskýrslu sinni
um Ísland árið 1999 að kostnaðar-
hlutfall sjóðanna væri lágt borið
saman við önnur lönd.. Hvað sem
öðru líður er það þó hrein raun-
ávöxtun lífeyrissjóðanna til lengri
tíma sem skiptir mestu máli þegar
mat er lagt á rekstur íslenska líf-
eyrissjóðakerfisins,“ sagði Hrafn
ennfremur.
Framkvæmdastjóri Landssamtaka líf-
eyrissjóða um aukinn rekstrarkostnað
Fjölgun sjóð-
félaga og auk-
in verkefni