Morgunblaðið - 10.04.2003, Qupperneq 30

30 FIMMTUDAGUR 10. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÞESSI gamli málsháttur kom upp í
huga minn þegar ég las eftirfarandi
texta á vef fjármálaráðherra nú nýlega
undir yfirskriftinni: „Er byggðaþróunin
að komast í jafnvægi?“
„Undanfarin ár hefur verið mikill
straumur fólks til höfuðborgarsvæð-
isins af landsbyggðinni. Stjórnvöld hafa
viljað sporna við þessum miklu flutn-
ingum meðal annars vegna þess að þeir
hafa í för með sér kostnað fyrir sam-
félagið, bæði ríki og viðkomandi sveit-
arfélög. Byggja þarf og reka sam-
félagsleg mannvirki í stað annarra sem
eru vannýtt og þar sem fólki fækkar
vex kostnaður á hvern íbúa við að veita
opinbera þjónustu. Fólksfækkun hefur
tilhneigingu til að verða að vítahring
sem erfitt getur reynst að rjúfa. Á
hinn bóginn er eðlilegt að fólk leitist
við að búa við bestu lífsskilyrði sem
kostur er á og það kann að leiða til
ákvörðunar um að flytja sig um set.“
„Leitist við að búa við bestu lífsskil-
yrði“ segir í vefriti fjármálaráðuneyt-
isins og þarna er einmitt mergur máls-
ins.
Núverandi ríkisstjórnarflokkar hafa
verið iðnir við að beita landsbyggð-
arbúa misrétti og gera lífsskilyrði
þeirra verri með ýmsum ákvörðunum
sínum, t.d. skattaálögum sem leggjast
þyngra á fólk og fyrirtæki á lands-
byggðinni en á höfuðborgarsvæðinu og
vegur stórhækkaður þungaskattur og
flutningskostnaður þar auðvitað
þyngst.
Þungaskattur hefur hækkað um allt
að 45% hjá þeim aðilum sem keyra
lengstu leiðir eins og t.d. austur á land.
Þessi skattheimta ásamt ýmsum öðr-
um sköttum og gjöldum ríkissjóðs á
flutningastarfsemi fer auðvitað beint út
í verðlagið, hækkar vöruverð til al-
mennings og skekkir samkeppnishæfni
fyrirtækja á landsbyggðinni gagnvart
fyrirtækjum á höfuðborgarsvæðinu.
Fram hefur komið að allt að helm-
ingur flutningstekna flutningafyr-
irtækja rennur í ríkissjóðs, í ráðuneyti
Geirs H. Haarde.
„Eðlilegt að fólk leitist við að búa við
bestu lífsskilyrði,“ segir fjármálaráðu-
neytið. Þess vegna er rétt að spyrja
fjármálaráðherra, Geir H. Haarde,
hvort skattahækkun hans og rík-
isstjórnarinnar undanfarin ár á flutn-
ingastarfsemi hafi orðið til þess að
bæta lífsskilyrði fólks á landsbyggð-
inni?

Fólks sem býr við allt að 100%
hærra vöruverð.

Fólks sem
isaukaskatt

Fyrirtækja
keppnisstöð
gjalda, t.d.
á land til ú
á fullunninn
aðssvæði la
Mörg fleiri
það misrétti s
fellt verið að
eftir því hvar
Auknir land
stórhækkun s
er þeirra ær
Jafnrétti og
til í orðabóku
Ráðuneyti
m.a.:
„Fólksfækk
að verða að v
reynst að rjúf
legt að fólk le
lífsskilyrði se
kann að leiða
flytja sig um
Páll Péturs
„Bragð er að ef sjálfu
„Gallar manna þurfa
að vera býsna miklir
til þess að þeir veiti
þeim athygli sjálfir og
viðurkenni þá.“
Eftir Kristján
L. Möller
KJARNINN í menntastefnu Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs er
ókeypis menntun á öllum skólastigum.
Það er nokkuð um liðið síðan leik-
skólar voru skilgreindir sem fyrsta
skólastigið enda má aldrei vanmeta
það uppeldis- og fræðslustarf sem þar
fer fram. Þetta eru ekki geymslustofn-
anir lengur, heldur búum við yfir vel
menntuðu og metnaðarfullu fólki til að
sinna okkar yngstu borgurum. Það
skilar sér í auknum félagsþroska og
betri menntun barna. Ef við við-
urkennum að menntun eigi að vera
endurgjaldslaus fyrir foreldra og nem-
endur og eigi ekki að fara eftir fjárhag
þá er það eðlileg þróun að fyrsta skóla-
stigið falli undir þann hatt.
Í dag eru foreldrar leikskólabarna
að greiða um þrjátíu þúsund krónur
fyrir hvert barn. Ef börnin eru fleiri
léttist pyngjan enn. Á sumum heim-
ilum þar sem eru fleiri en eitt barn á
leikskólaaldri er jafnvel hagstæðara
fyrir annað foreldrið að vera heima-
vinnandi og sinna börnunum en að
greiða himinhá leikskólagjöld af lágum
tekjum. Þar með verða börnin af þeim
félagsþroska og þeirri menntun sem
fyrsta skólastigið býður uppá.
Afnám leikskólagjalda
í áföngum
Hluti af velferðarstefnu Vinstri-
grænna er því að afnema leik-
skólagjöldin. Þetta ætlum við að gera í
áföngum á næsta kjörtímabili þegar
við tökum við stjórnartaumunum.
Fyrsta skrefið er að foreldrar greiði
aðeins fyrir eitt barn á leikskólaaldri.
Því næst verður leikskólinn endur-
gjaldslaus fyrir elstu börnin og svo
koll af kolli árlega þangað til leik-
skólavist verður að fullu ókeypis fyrir
foreldra barna
ára aldurs.
Vinstihreyfi
hefur lagt áhe
ingaloforðum.
ana ætlum við
skattkerfið til
Þeir peningar
til ráðstöfunar
inn í velferðar
það. Tillögur o
eru hluti af ef
látið átakanleg
undir forystu
afnema leiksk
um tvo milljar
ekki að bitna
eru nú þegar f
Ókeypis leikskóli
„Það er lítill tilkostnaður fyri
ríkið að afnema leikskólagjö
en skiptir gríðarlega miklu
máli fyrir þær fjölskyldur sem
þau þurfa að greiða.“
Eftir Drífu
Snædal
FRAMSÓKNARFLOKKURINN hefur
nú kynnt stefnuskrá sína fyrir komandi
alþingiskosningar. Óhætt er að segja að
þar séu fjölskyldumál í víðum skilningi
þess orðs fyrirferðarmikil. Er það m.a.
vegna þess að stór hluti frambjóðenda,
ekki hvað síst í efstu sætum, er ungt
fjölskyldufólk og veit því hvar skórinn
kreppir.
Framsóknarmenn hafa kynnt mjög
raunhæfar tillögur í skattamálum. Fáum
við til þess kjörfylgi munum við á næsta
kjörtímabili lækka tekjuskatt um 3,35%
eða úr 38,55% í 35,2%. Er það sama
skatthlutfall og var þegar staðgreiðsla
tekjuskatts var tekin upp fyrir all-
mörgum árum. Með þessum hætti munu
ráðstöfunartekjur fólks aukast verulega.
Hærri barnabætur
Fyrir alþingiskosningarnar árið 1999
kynntu framsóknarmenn hugmyndir sín-
ar um svokölluð barnakort, þ.e. ótekju-
tengdar barnabætur. Áfangi á þeirri leið
náðist á kjörtímabilinu þar sem greiddar
hafa verið barnabætur með öllum börn-
um 7 ára og yngri óháð tekjum foreldra.
Nú vilja framsóknarmenn gera enn bet-
ur og stefna að því að greiddar verði
ótekjutengdar barnabætur með öllum
börnum 16 ára og yngri. Verði fjárhæð
bóta kr. 36.500 fyrir hvert barn en tvö-
föld sú upphæð eða kr. 73.000 sé barn 7
ára og yngra.
Jafnrétti kynjanna
Framsóknarmenn hafa lengi verið í
fararbroddi í að jafna stöðu kynjanna.
Er þar skemm
fæðingarorlof
Staðreyndin e
þrátt fyrir ára
verulega upp
sömu launa og
Þessu verður
verði þurfum
horfum okkar
um auka áhrif
bæði hjá hinu
vinnumarkaði
irtæki vinni en
ismálum og ek
fjölskyldu- og
Framsókn fjölskyldu
„Framsóknarflokkurinn vill a
fólki að eignast þak yfir höfu
með því að hækka lánshlutfa
mennra íbúðalána í allt að 90
eigna að ákveðnu hámarki.“
Eftir Guðjón Ólaf
Jónsson
VIÐUNANDI SAMKOMULAG
Samkomulagið um aðlögun samnings-ins um Evrópska efnahagssvæðið
að stækkun Evrópusambandsins, sem
nú liggur fyrir í meginatriðum, getur
talizt vel viðunandi fyrir Ísland. Það
blasir a.m.k. við ef samningsniðurstað-
an er borin saman við þá afarkosti, sem
Evrópusambandið setti EFTA-ríkjun-
um í upphafi samningaviðræðnanna;
um þrítugföldun eða meira á greiðslum
í þróunarsjóði og engar bætur fyrir
missi tollfrelsis í Austur-Evrópu nema
á móti kæmi heimild til fjárfestinga
ESB-borgara í sjávarútvegi Íslands og
Noregs.
Greiðslur Íslands í þróunarsjóði
fimmfaldast og verða um hálfur millj-
arður króna á ári. Á móti kemur að toll-
frelsi er tryggt fyrir mikilvægustu út-
flutningsafurðina sem seld er til
Austur-Evrópu, síldarsamflökin svo-
kölluðu. Þar að auki fær Ísland 950
tonna tollfrjálsan innflutningskvóta á
heilfrystri síld. Með þessu eru mikil-
vægir hagsmunir íslenzkra fyrirtækja
tryggðir.
Jafnframt hefur stækkun Evrópska
efnahagssvæðisins auðvitað í för með
sér veruleg tækifæri fyrir íslenzk fyr-
irtæki, en mörg þeirra líta nú á EES
sem sinn heimamarkað. Miklir vaxtar-
möguleikar eru fyrir hendi í hinum
nýju aðildarríkjum í Austur-Evrópu.
Með samkomulaginu nú ætti að vera
tryggt að stækkun EES gangi hnökra-
laust fyrir sig, nema dráttur á form-
legri undirritun samninga setji eitt-
hvert strik í reikninginn.
Spurningin um erlendar fjárfesting-
ar í íslenzkum sjávarútvegi er enn óút-
kljáð. Það er út af fyrir sig jákvætt að
Evrópusambandið skuli ekki hafa knúið
íslenzk stjórnvöld til að fallast á slíkt
fyrir aðila frá ESB-ríkjum eingöngu.
Morgunblaðið hefur hins vegar mælt
með því að atvinnugreinin verði opnuð
fyrir erlendum fjárfestingum og þá
ekki eingöngu frá ríkjum ESB. Um-
ræðan um fjárfestingar í sjávarútvegi
hefur gott af því að vera nú laus úr
tengslum við umræður um samninga
við ESB.
SADDAM STEYPT
Herir Bandaríkjamanna náðu í gærBagdad á sitt vald þótt enn væribarist á stöku stað í borginni og
var ljóst að stjórn Saddams Husseins var
fallin. Reyndar var engu líkara en hún
hefði gufað upp því að engin merki var að
finna um helstu valdamenn. Mohammed
Aldouri, sendiherra Íraks hjá Sameinuðu
þjóðunum, virtist vera eina rödd hinnar
horfnu stjórnar og sór reyndar af sér öll
tengsl við hana: „Leiknum er lokið, ég
vonast eftir friði.“
Margir áttu von á að það myndi reyn-
ast Bandaríkjamönnum erfitt að sækja
inn í Bagdad og töldu að háðir yrðu blóð-
ugir bardagar hús úr húsi. Andstaðan var
hins vegar lítil sem engin og hefur reynd-
ar verið mun minni en búist var við eftir
óvænta mótstöðu fyrstu daga stríðsins.
Í gær mátti sjá í sjónvarpi myndir af
íbúum Bagdad fagna falli einræðisherr-
ans, en einnig fóru menn um götur höf-
uðborgarinnar rænandi og ruplandi.
Myndir af hópi manna, sem ásamt banda-
rískum hermönnum felldu 20 metra háa
styttu af Saddam Hussein af stalli,
minntu um margt á myndir, sem bárust
frá Austur-Evrópu fyrir rúmum áratug
þegar hver kommúnistastjórnin féll af
annarri. Eftir áratuga kúgun gáfu íbúar
Bagdad tilfinningum sínum lausan taum-
inn og hópur manna réðst að fallinni
styttu af einræðisherranum með orðin
„svikari, morðingi og heiðingi“ á vörum.
Fyrstu viðbrögð meðal araba vegna at-
burðanna í Írak í gær voru undrun yfir
því hversu lítið hefði búið að baki stóru
orðunum, sem Saddam Hussein lét falla
um orrustuna í vændum, og voru margir
arabar forviða á fögnuði íbúa Bagdad. Í
grannríkjunum virtist viðkvæðið hins
vegar vera það að koma ætti valdataum-
unum sem fyrst í hendur Írökum.
Þótt stjórn landsins sé fallin er of
snemmt fyrir bandamenn að fagna sigri.
Ekki er vitað hvort Saddam Hussein er
lífs eða liðinn. Talið er að um þúsund
manns tilheyri innsta valdakjarna lands-
ins og koma margir þeirra frá Tikrit,
fæðingarborg Saddams. Leitt hefur ver-
ið getum að því að þar hyggist hann verj-
ast til hinsta blóðdropa.
Einnig er líklegt að ýmsir hópar muni
áfram veita mótspyrnu þótt stjórnvaldið
hafi leyst upp. Þá bíður Bandaríkja-
manna og Breta erfitt verkefni næstu
daga. Við fall stjórnarinnar hefur víða
myndast tómarúm eins og sást í Bagdad í
gær þegar almenningur fór ránshendi
um borgina. Það er skylda sigurvegar-
anna að koma aftur á lögum og reglu og
tryggja öryggi almennra borgara. Þar
verða hermenn í öðru hlutverki en í hern-
aði, hlutverki, sem þeir hafa ef til vill ekki
hlotið þjálfun til að gegna.
Yfirlýst markmið innrásarinnar í Írak
er að koma á umbótum í landinu. Nú er
að heyra á bandarískum embættismönn-
um að vonir standi til að þær umbætur
verði hvati breytinga í löndunum í kring.
Í þeim efnum hefur verið talað um að
hinni svokölluðu „dóminó-kenningu“ hafi
verið snúið við, en á tímum kalda stríðs-
ins var þeirri kenningu haldið á lofti að
yrði einu ríki leyft að falla í hendur
kommúnista myndu sömu örlög bíða
ríkjanna í kring. Einnig má nú þegar
heyra að vonir hafa vaknað í Washington
um að atburðarásin í Írak verði öðrum
ríkjum, sem tengd hafi verið hryðjuverk-
um beint eða óbeint, til varnaðar. Þar
hefur sérstaklega verið bent á Sýrland
og notaði Donald Rumsfeld, varnarmála-
ráðherra Bandaríkjanna, tækifærið á
blaðamannafundi í gær til að saka Sýr-
lendinga um að veita Írökum enn hern-
aðaraðstoð.
Það er ljóst að Bandaríkjamenn og
Bretar höfðu beðið þeirra viðbragða, sem
sáust víða í Írak í gær. George Bush, for-
seti Bandaríkjanna, og Tony Blair, for-
sætisráðherra Bretlands, fögnuðu sögu-
legri atburðarás. Saddam Hussein var
við völd í aldarfjórðung. Í ríki Saddams
voru mannslíf einskis virði og hafa mörg
hundruð þúsund manns látið lífið á þess-
um tíma. Engin orð lýsa þeim hryllingi,
sem Írakar hafa mátt búa við. Nú hefur
stjórn hans verið steypt og fagnaðarefni
hversu greiðlega það hefur gengið, en
framtíð Íraks og Mið-Austurlanda mun
ráðast af hvernig staðið verður að því að
koma á friði. Það snýst ekki aðeins um að
gæta jafnvægis milli Kúrda, súnníta og
sjíta, sem byggja Írak, heldur einnig
milli útlaga, sem nú snúa aftur, og þeirra,
sem fyrir eru. Einnig bíður mikið upp-
byggingarstarf eftir eyðileggingu í
Persaflóastríðinu 1991, viðskiptaþvinga-
nir í 12 ár og hernað undanfarinna
þriggja vikna auk þess sem skuldabyrði
er að sliga þjóðina. Þessi vandamál munu
ekki gufa upp eins og stjórn Saddams
Husseins virðist hafa gert.