Morgunblaðið - 04.05.2003, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 4. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
4. maí 1993: „Upplýsingar
um fjárfestingu erlendra að-
ila á Íslandi komu fram í fyr-
irspurnatíma á Alþingi í síð-
ustu viku. Nýjar fjárfest-
ingar erlendra aðila í
atvinnurekstri hér á landi
námu samtals 814 milljónum,
þar af var langstærstur
hluti, rúmlega 500 milljónir,
framlag Alusuisse til Ís-
lenzka álfélagsins. Að auki
fjárfestu útlendingar fyrir
194 milljónir í verzlun og
þjónustu og fyrir rétt rúmar
100 milljónir í iðnaði.“
. . . . . . . . . .
8. maí 1983: „Einn þeirra
sagnfræðinga sem var á báð-
um áttum um gildi svokall-
aðra dagbóka Hitlers þegar
þýska vikuritið Stern hóf
birtingu á köflum úr þeim
var Bretinn H.R. Trevor-
Roper, prófessor. Lýsti hann
þeirri skoðun fyrst að hann
áliti þær líklega ófalsaðar en
á blaðamannafundi á vegum
Stern dró hann í land og
taldi rétt að fella ekki neina
dóma fyrr en að lokinni ít-
arlegri rannsókn. Vestur-
þýska innanríkisráðuneytið
hefur látið framkvæma þessa
rannsókn og niðurstaðan er
sú, að um fölsun sé að ræða.
Hitler hafi ekki getað ritað
þessar dagbækur. Stern
mun ekki birta meira upp úr
þeim og ritstjórinn hefur
gefið til kynna, að blaðið ætli
að skýra frá því hver lét því
hin fölsuðu skjöl í hendur.“
. . . . . . . . . .
6. maí 1973: „Í kvöld hefst
20. landsfundur Sjálfstæð-
isflokksins. Þetta er fyrsti
landsfundur, sem haldinn er
eftir þingkosningarnar, sem
fram fóru í júní 1971 og eftir
að vinstri stjórnin var mynd-
uð. Þess vegna er hér um
mjög þýðingarmikinn fund
að ræða. Milli 750 og 800
trúnaðarmenn Sjálfstæð-
isflokksins hvaðanæva að af
landinu koma saman til fund-
ar til þess að ræða um þau
miklu umskipti, sem orðið
hafa á stjórnmálasviðinu, frá
því, að þeir síðast komu til
landsfundar, meta hin nýju
viðhorf og marka framtíð-
arstefnu Sjálfstæðisflokksins
og stöðu í stjórnarandstöðu.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SÖGULEGAR STAÐREYNDIR
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, tals-maður Samfylkingarinnar,skrifaði grein hér í Morgunblað-
ið í gær, þar sem hún fjallar um þær
umræður, sem fram hafa farið m.a.
hér í Morgunblaðinu um vinstri
stjórn Ólafs Jóhannessonar, sem sat
að völdum 1971–1974. Í grein sinni
segir talsmaður Samfylkingarinnar
m.a.:
„Það væri kannski réttlætanlegt
að vísa alla leið aftur til 1971 ef þá
hefði verið mynduð síðasta þriggja
flokka vinstri- eða miðjustjórn á Ís-
landi. Því fer víðs fjarri. Hér sat t.d.
við völd slík stjórn þriggja og síðan
fjögurra flokka á árunum 1988–1991.
Hún tók við eftir að stjórn undir for-
ystu Sjálfstæðisflokksins hafði
hrökklast frá, þar sem hún réð ekki
við stjórn efnahagsmála. Nýrri
stjórn tókst aftur á móti í ábyrgri
samvinnu við aðila vinnumarkaðarins
að leggja grunn að lágri verðbólgu og
þeim efnahagslega stöðugleika, sem
við búum enn að.“
Í þessum orðum felst grundvallar
misskilningur, sem hlýtur að byggj-
ast á þekkingarleysi, því ekki dettur
Morgunblaðinu í hug að Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir fari vísvitandi
rangt með staðreyndir.
Haustið 1989 tóku þrír forystu-
menn vinnuveitenda og verkalýðs-
hreyfingar höndum saman um að
reyna að brjótast út úr þeim farvegi,
sem kjarasamningar höfðu verið í
áratugum saman og áttu m.a. mikinn
þátt í að ekki hafði tekizt að brjóta
verðbólguna á bak aftur. Þetta voru
þeir Einar Oddur Kristjánsson, sem
þá var formaður Vinnuveitendasam-
bands Íslands, Ásmundur Stefáns-
son, sem þá var forseti Alþýðusam-
bands Íslands, og Guðmundur J.
Guðmundsson, sem nú er látinn en
var um langt skeið formaður Verka-
mannafélagsins Dagsbrúnar. Þessir
þrír menn stóðu að þeim kjarasamn-
ingum, sem gerðir voru snemma
vetrar 1990. Þeir þrír eiga allan heið-
ur að því að leggja grundvöll að
þeirri lágu verðbólgu, sem við búum
nú við. Ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar, sem þá var við völd,
studdi við bakið á þessum mönnum
en hún hafði hvorki frumkvæði að
málinu né lék hún nokkurt aðalhlut-
verk í að koma þeim kjarasamning-
um á. Heiður þeim sem heiður ber og
stjórnmálamenn eiga ekki að eigna
sér eða sínum annarra verk.
Ástæða er til að leiðrétta annað
atriði í grein talsmanns Samfylking-
arinnar í Morgunblaðinu í gær. Ingi-
björg Sólrún sagði:
„Árið 1974 var mynduð samstjórn
Sjálfstæðisflokks og Framsóknar-
flokks, sem ríkti yfir meiri verðbólgu
og efnahagslegum óstöðugleika en
stjórnin á undan.“
Þetta er rangt en byggist áreiðan-
lega á því að talsmaður Samfylking-
arinnar hefur fengið rangar upplýs-
ingar í hendur en lýsir ekki vilja til
að fara vísvitandi rangt með.
Verðbólgan fór úr böndum í tíð
vinstri stjórnar Ólafs Jóhannessonar
1971–1974. Ríkisstjórn Geirs Hall-
grímssonar hafði tekizt að koma
verðbólgunni niður í 35% vorið 1977.
Í júní það ár voru knúðir fram kjara-
samningar í krafti þeirrar sterku
stöðu, sem verkalýðshreyfingin hafði
á þeim árum, sem augljóslega gátu
ekki haldið. Um haustið voru gerðir
dýrir samningar við opinbera starfs-
menn.
Ríkisstjórn Geirs Hallgrímssonar
greip til harðra aðgerða í febrúar-
mánuði 1978 til þess að rétta þjóðar-
búskapinn við. Vegna þeirra ábyrgu
aðgerða hóf verkalýðshreyfingin
ásamt Alþýðubandalagi og Alþýðu-
flokki herför gegn ríkisstjórninni.
Það var hatrammasta pólitíska her-
för, sem lagt hafði verið í á lýðveldis-
tímanum. Þegar nánar var að gáð
kom í ljós að rætur hennar var að
finna í falli vinstri stjórnarinnar vor-
ið 1974 og þeirri ákvörðun Ólafs Jó-
hannessonar að reka forseta Alþýðu-
sambandsins úr ríkisstjórninni, á
sama tíma og hann lá á sjúkrahúsi.
Nauðsynlegt er að halda þessum
sögulegu staðreyndum til haga, þar
sem augljóst er að talsmaður Sam-
fylkingarinnar hefur ekki réttar upp-
lýsingar um þennan þátt í pólitískri
sögu okkar síðustu áratugi.
U
mræður um fiskveiði-
stjórnarkerfið hafa bloss-
að upp í kosningabarátt-
unni fyrir alþingiskosn-
ingarnar, sem fram fara á
laugardaginn kemur.
Segja má, að þær hafi
snúizt um tvennt: annars
vegar um hagsmuni smábátanna og sjávarpláss-
anna en hins vegar um fyrningarleiðina svo-
nefndu. Ljóst er að ein af ástæðunum fyrir vax-
andi fylgi Frjálslynda flokksins í skoðana-
könnunum er sú, að talsmenn flokksins hafa lagt
mikla áherzlu á hagsmuni sjávarplássanna síð-
ustu fjögur árin í málflutningi sínum.
Raddir hafa komið fram um, að þessar miklu
umræður nú sýni, að mistekizt hafi að ná nokk-
urri sátt á grundvelli löggjafar um auðlinda-
gjald, sem Alþingi samþykkti vorið 2002 og taka
á gildi haustið 2004.
Það er of mikil einföldun að halda slíku fram.
Með löggjöf um auðlindagjald var stórt skref
stigið til þess að skapa slíka sátt. En það hefur
alltaf legið fyrir, að hún yrði ekki nægilega víð-
tæk nema samkomulag næðist um málefni smá-
bátanna og hagsmuni sjávarplássanna.
Þetta sjónarmið kom skýrt fram í Reykja-
víkurbréfi Morgunblaðsins hinn 13. október árið
2001 en þar sagði m.a.:
„Þegar á allt þetta er litið er full ástæða til að
þingflokkar og Alþingi leggi mikla vinnu í það á
þessu þingi að leysa þessi álitamál öll og fella
saman í heildstæða stefnu og löggjöf, sem við-
unandi sátt getur tekizt um. Það dugar ekki að
leysa einungis ágreininginn, sem enn er til stað-
ar um hvernig haga skuli innheimtu auðlinda-
gjalds og hversu hátt það skuli vera. Það verður
líka að finna lausn, sem íbúar sjávarplássanna
sætta sig við vegna smábátanna.“
Nú er ýmislegt sem bendir til að í þeim miklu
umræðum, sem fram hafa farið um málefni smá-
bátanna og sjávarplássanna í kosningabarátt-
unni, séu að koma fram hugmyndir, sem gætu
orðið grundvöllur að samkomulagi um að
tryggja hagsmuni sjávarplássanna sérstaklega.
Sé svo væri það mikið fagnaðarefni.
Á fundi í Vestmannaeyjum sl. fimmtudag, á 1.
maí, hátíðisdegi verkalýðsins, var Davíð Odds-
son, forsætisráðherra spurður, hvort hægt væri
að gera ákvæði laga um framsal á kvóta milli
byggðarlaga virkara þannig að sveitarfélögum
eða lögaðilum yrði gert kleift að nýta forkaups-
réttarákvæði, sem fyrir hendi eru í lögunum.
Þessari spurningu svaraði Davíð Oddsson á
eftirfarandi veg:
„Við megum ekki vera klosslokuð fyrir gagn-
rýni á kvótakerfið. Það kemur til álita að velta
því fyrir sér, hvort ekki megi gera ákvæðið um
forkaupsrétt virkara. Framsalið er fyrir hendi
en það er nauðsynlegt að varnagli sé fyrir
byggðirnar. Við hljótum því að skoða gaumgæfi-
lega hvaða kostir eru fyrir hendi.“
Þegar Morgunblaðið bar þessi ummæli for-
sætisráðherra undir Halldór Halldórsson,
bæjarstjóra á Ísafirði – en Vestfirðingar hafa
lengi verið í forystu þeirra, sem krafizt hafa
betri trygginga fyrir sjávarplássin gegn því að
kvótinn yrði seldur burt úr viðkomandi byggðar-
lagi – sagði bæjarstjórinn að hann teldi slíkar
breytingar mjög skynsamlega leið til að taka á
framsali kvóta og bætti við:
„Við gætum þá leitað okkur að kaupendum
innan svæðisins og haldið veiðiheimildum á
svæðinu ... Það er ekkert, sem bannar að flytja
fyrirtæki. Það er gallinn við lögin. Þú getur ekki
selt einstakt skip nema til sveitarfélagsins.
Menn hafa um allt land verið að fara fram hjá
þessu.“
Löggjöfin um auðlindagjald, sem tekur gildi
eftir rúmt ár hefur orðið til þess að viðunandi
friður hefur orðið um kvótakerfið í þéttbýli. Ef
virkari ákvæði um forkaupsrétt byggðarlaga
yrðu til þess að auka öryggi sjávarplássanna og
möguleika þeirra á að halda kvótanum í sínu
byggðarlagi er ljóst að stórt skref væri stigið í
átt til mun breiðari sáttar um sjávarútvegsstefn-
una.
Stiklað á stóru
Í ljósi umræðnanna
nú um fiskveiðistjórn-
arkerfið er ástæða til
að stikla á stóru um framvindu mála á þessu
sviði frá því Auðlindanefndin svonefnda skilaði
álitsgerð sinni haustið 2000.
Í forystugrein Morgunblaðsins hinn 30. sept-
ember það ár sagði m.a.:
„Kjarninn í tillögum nefndarinnar er þessi:
eignarréttur þjóðarinnar á náttúruauðlindum og
landsréttindum, sem ekki eru í einkaeign er
undirstrikaður með afdráttarlausum hætti með
tillögu um nýtt ákvæði í stjórnarskrá lýðveld-
isins um þjóðareign, sem ekki megi selja eða láta
varanlega af hendi til einstaklinga eða lögaðila.
Veita má heimild til afnota eða hagnýtingar á
þessum þjóðareignum gegn gjaldi að því til-
skildu, að sú heimild sé tímabundin eða henni
megi breyta með hæfilegum fyrirvara.
Þessi ákvæði ná til allra auðlinda í þjóðareign
en ekki einungis til fiskimiðanna, sem er grund-
vallaratriði í því að sætta sjávarútveginn við
þessa niðurstöðu um leið og það er efnislega
rétt.
Auðlindanefnd gerir ekki ákveðnar tillögur
um hvernig gjaldtöku skuli háttað en bendir á
tvær leiðir í sambandi við sjávarútveginn. Ein af
röksemdunum fyrir því að hafa þennan hátt á er
sú, að tillögur nefndarinnar ganga til Alþingis og
ríkisstjórnar, sem taka hinar endanlegu ákvarð-
anir. Eðlilegt er að þessir aðilar geti valið á milli
a.m.k. tveggja kosta til þess að ná þessum mark-
miðum.
Ætla má að mjög víðtæk samstaða geti orðið
um tillögur nefndarinnar um að efla og styrkja
eignarrétt þjóðarinnar á auðlindum sínum með
því að taka ákvæði þess efnis upp í stjórnarskrá.
Hins vegar má gera ráð fyrir, að skoðanir
verði skiptari um hvaða leið beri að fara við
gjaldtöku í sjávarútvegi. Athyglisvert er að út-
gerðarmenn útiloka algerlega hina svonefndu
fyrningarleið. Hún er þó að því leyti til hagstæð-
ari fyrir þá, að með henni ákveða þeir nánast
sjálfir hvert gjaldið verði, þar sem telja verður
ólíklegt að þeir byðu hærra verð fyrir veiðiheim-
ildir en rekstur þeirra gæti staðið undir. En það
er ljóst að þeir telja að ákveðið öryggisleysi fylgi
þeirri leið og þeir viti betur hvar þeir standi ef
um veiðigjald er að ræða.
Það er hins vegar mikilvægt að menn átti sig á
því, að tillögur Auðlindanefndar snúa ekki ein-
vörðungu að sjávarútveginum. Þær snúast um
allar auðlindir í þjóðareign og þ.á m. orku fall-
vatnanna. Auðlindanefnd gerir ákveðna tillögu
um innheimtu auðlindaarðs af vatnsafli í þjóð-
lendum og leggur þar með drög að nýrri stefnu-
mörkun á því sviði.“
Ári síðar urðu merkileg þáttaskil á landsfundi
Sjálfstæðisflokksins, þegar Sjálfstæðisflokkur-
inn lýsti stuðningi við þá grundvallarhugmynd
að greitt yrði gjald fyrir afnot af veiðiheimildum,
„hóflegt gjald...sem annars vegar taki mið af
kostnaði hins opinbera vegna stjórnunar fisk-
veiða og hins vegar afkomu sjávarútvegsins á
hverjum tíma.“
Um þessa samþykkt landsfundar Sjálfstæðis-
flokksins sagði í forystugrein Morgunblaðsins
hinn 16. október árið 2001:
„Á landsfundi Sjálfstæðisflokksins, sem lauk í
fyrradag urðu mikilvæg þáttaskil í afstöðu
flokksins til fiskveiðistjórnarkerfisins. Þar var
samþykkt ályktun með yfirgnæfandi meirihluta
atkvæða, sem felur í sér að það er nú opinber
stefna Sjálfstæðisflokksins að taka skuli gjald
fyrir nýtingu fiskimiðanna. Þessi samþykkt er
einn mikilvægasti áfanginn til þessa í baráttunni
fyrir því, að þeir sem nýta auðlindir, sem eru
sameign þjóðarinnar, greiði gjald fyrir þau af-
not. Hún leggur grundvöll að því að þessi stefna
nái til allra auðlinda, sem eru í þjóðareign, því að
ekki er hægt að gera kröfu til þess að sjávar-
útvegurinn einn greiði slíkt gjald…
…Það var ekki hægt að ganga út frá því sem
vísu, að slík samþykkt yrði gerð á landsfund-
inum. Umræður í sjávarútvegsnefnd landsfund-
arins sýndu glögglega hve skiptar skoðanir voru
meðal landsfundarfulltrúa um málið. Tillagan,
sem að lokum varð opinbera stefna Sjálfstæðis-
flokksins var samþykkt í sjávarútvegsnefndinni
með aðeins 10 atkvæða mun…“
Vorið 2002 var grundvallaratriðið um auð-
lindagjald orðið að lögum. Í forystugrein
Morgunblaðsins hinn 4. maí 2002 sagði m.a.:
„Auðlindagjald í sjávarútvegi er orðið að lög-
um. Samþykkt Alþingis í gær markar mikilvæg
þáttaskil í baráttu fyrir því, að íslenzka þjóðin
njóti sanngjarns afraksturs af auðlindum, sem
lögum samkvæmt eru sameign þjóðarinnar. Sl.
haust var orðið ljóst, að flestir stjórnmálaflokk-
anna höfðu gert þetta grundvallaratriði að
stefnumáli sínu. Það hefur nú verið staðfest með
löggjöf ... Margir talsmenn gjaldtöku í sjávar-
útvegi eru óánægðir með að ekki skyldu tekin
stærri skref að þessu sinni. Um það má enda-
laust deila. Höfuðmáli skiptir að grundvallar-
atriðið um auðlindagjald í sjávarútvegi hefur náð
fram að ganga. Ísinn hefur verið brotinn. Eftir-
leikurinn verður auðveldari. Þær lagabreyting-
ar, sem samþykktar voru á Alþingi í gær munu
ekki skapa allsherjarsátt um sjávarútvegsmál en
þær munu tryggja mun meiri sátt en verið hef-
ur. Auðlindagjaldið mun ekki skila háum fjár-
hæðum til eigenda auðlindarinnar fyrst í stað en
þær upphæðir eiga eftir að hækka, þegar fram