Morgunblaðið - 04.05.2003, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. MAÍ 2003 33
líða stundir og fleiri þjóðareignir en fiskimiðin
koma inn í þetta kerfi. Hér er um að ræða nýjan
grundvallarþátt í þjóðfélagsbyggingu okkar,
sem ekki er ólíklegt að eigi eftir að vekja athygli
annarra þjóða og verða fyrirmynd að sambæri-
legri löggjöf í öðrum löndum.“
Umræðurnar
nú
Það er mikilvægt að
kjósendur átti sig á
því, að víðtæk sam-
staða hefur náðst um
það grundvallaratriði að taka skuli gjald fyrir af-
not af fiskimiðunum. Um það sagði Svanfríður
Jónasdóttir, alþingismaður Samfylkingar, í
yfirlýsingu, sem birtist hér í blaðinu sl. fimmtu-
dag:
„Ég vil svo í lokin halda því til haga að stóri
ávinningurinn af starfi auðlindanefndar var auð-
vitað sá, að það náðist samkomulag um, að rétt
væri að þeir, sem fá að nýta sameiginlegar auð-
lindir greiddu fyrir það. Þar með var lokið langri
deilu um það mál.“
Þetta er hárrétt og þetta er grundvallarmál.
Það hefur hins vegar ekki náðst jafn víðtæk
samstaða um það, hvaða leiðir ætti að fara til
þess að innheimta þetta gjald.
Þegar umræður hófust að ráði um þessi mál
fyrir rúmum áratug vildi Alþýðuflokkurinn fara
svonefnda uppboðsleið, sem í megindráttum er
efnislega sama leið og nú er kölluð fyrningarleið.
Morgunblaðið, sem tók mikinn þátt í þeim um-
ræðum á sínum tíma mælti aldrei með þeirri leið
heldur vildi taka upp svonefnt veiðileyfagjald,
sem nú er kallað veiðigjald.
Í forystugrein Morgunblaðsins hinn 16. októ-
ber 2001 sagði um þetta tiltekna ágreiningsefni:
„Morgunblaðið hefur frá upphafi þessara um-
ræðna fyrir rúmum áratug mælt með veiði-
gjaldsleiðinni m.a. vegna þess, að blaðið hefur
talið, að forsendur væru fyrir sátt á þeim grund-
velli.“
Með löggjöfinni, sem Alþingi setti vorið 2002
er höggvið á þennan hnút og ákveðið að fara
veiðigjaldsleiðina. Það var sú leið, sem útgerðar-
menn gátu fallizt á og treglega þó. Um afstöðu
þeirra til málsins sagði í forystugrein Morgun-
blaðsins hinn 4. maí 2002: „Útgerðarmenn hafa
tekið þátt í að finna lausn, sem þeir gætu sætt
sig við. Morgunblaðið hefur alltaf lýst þeirri
skoðun, að útgerðarmenn yrðu að vera aðilar að
samkomulagi um þetta mál.“
Þessi löggjöf tekur gildi seinni hluta næsta
árs. Verði annar meirihluti til á Alþingi eftir
kosningarnar á laugardaginn kemur getur auð-
vitað vel verið að sá meirihluti taki ákvörðun um
að taka þessa löggjöf upp, breyta henni og taka
upp fyrningarleið í stað veiðigjalds. Í ljósi þeirra
harkalegu þjóðfélagsátaka, sem orðið hafa um
þetta mál í rúman áratug er hins vegar mikil
spurning, hvort nýr meirihluti á Alþingi mundi
treysta sér í slíkar aðgerðir og neyða grund-
vallaratvinnuveg þjóðarinnar til þess að fallast á
aðra leið við gjaldtöku en niðurstaða varð um á
Alþingi fyrir ári. Nógu erfitt var að fá útgerðar-
mennina til að fallast á veiðigjaldsleiðina.
Það hlýtur að vera skynsamlegt að láta reyna
á þá leið, sem löggjöfin gerir ráð fyrir, þ.e. veiði-
gjaldsleiðina.
Umræður um fyrningarleiðina hafa hins vegar
ekki orðið aðalmál í kosningabaráttunni. Það er
staða smábátanna og sjávarplássanna, sem hef-
ur fyrst og fremst einkennt umræður um fisk-
veiðistjórnarkerfið og það er vegna þeirra um-
ræðna, sem Frjálslyndi flokkurinn hefur náð sér
á strik. Þótt hagsmunir smábátaútgerðarmanna
og sjávarplássanna fari að mörgu leyti saman er
þó nauðsynlegt að líta á þessi mál eins og þau
horfa við sjávarplássunum sérstaklega.
Íbúar þeirra hafa lengi haft þungar áhyggjur
af þeirri þróun mála, að veiðiheimildirnar hafa
færzt á stöðugt færri hendur. Það hefur leitt til
þess að veiðiheimildir hafa verið færðar frá
smærri byggðarlögum og atvinnumöguleikar
fólks í þeim minnkað að sama skapi.
Á meðan þessi þróun heldur áfram er ljóst að
ekki verður nægilega víðtæk sátt um sjávar-
útvegsstefnuna.
Í núverandi lögum er gert ráð fyrir, að
sveitarfélögin hafi forkaupsrétt og hafi þar með
möguleika á að koma í veg fyrir brottflutning
veiðiheimilda úr byggðarlagi. Það er hins vegar
ljóst að farið hefur verið í kringum þetta laga-
ákvæði.
Ef hægt er með lagabreytingum að gera þetta
ákvæði laganna virkara, þannig að ekki verði
hægt að fara í kringum það er ljóst að sjávar-
plássin hafa miklu meiri möguleika á að verja
stöðu sína og þar með atvinnu fólks í byggðar-
lögunum. Og jafnframt er ljóst að þá er komin
mun víðtækari sátt um sjávarútvegsstefnuna en
nú er til staðar.
Í þeim umræðum, sem fram hafa farið í kosn-
ingabaráttunni um stöðu sjávarplássanna felst
því nýtt og mikið tækifæri til að reka endahnút-
inn á þá sáttargjörð, sem unnið hefur verið að í
nokkur ár um stöðu sjávarútvegsins. Þetta tæki-
færi eiga menn að grípa á lofti.
Hvort sem mönnum líkar betur eða ver hefur
Sjálfstæðisflokkurinn alltaf verið lykillinn að
lausn þessara mála. Það byggist einfaldlega á
því, að áhrif flokksins hafa áratugum saman ver-
ið svo mikil og náð til svo margra þátta sam-
félagsins.
Nú þegar fyrir liggur sú yfirlýsing frá for-
manni Sjálfstæðisflokksins, sem fram kom í
Vestmannaeyjum sl. fimmtudag og vikið er að
hér að framan og Árni M. Mathiesen, sjávar-
útvegsráðherra, herðir á í Morgunblaðinu í dag,
laugardag, er ástæða til að fylgja þeim eftir.
Sjávarútvegsráðherra telur hugsanlegt að koma
þurfi til lagabreytinga í þessu skyni, sem telja
verður líklegt.
Ef tekið er mið af málflutningi annarra stjórn-
málaflokka nú í kosningabaráttunni verður ekki
betur séð en víðtæk pólitísk samstaða gæti verið
fyrir hendi um slíkar aðgerðir til þess að verja
stöðu og hagsmuni sjávarplássanna með sama
hætti og smátt og smátt varð til um gjaldtökuna.
Viðbrögð Halldórs Halldórssonar, bæjarstjóra á
Ísafirði, við ummælum Davíðs Oddssonar í Vest-
mannaeyjum, benda og til þess að forystumenn
þeirra sveitarfélaga, sem hér eiga mestra hags-
muna að gæta mundu standa að slíku samkomu-
lagi.
Að öðru leyti er ljóst að tímabært verður á
næsta kjörtímabili, að Alþingi hugi að öðrum
þáttum í tillögum Auðlindanefndar, sem lítið
hafa verið til umræðu. Það var fagnaðarefni, að á
flokksþingi Framsóknarflokksins í vetur var lýst
yfir stuðningi við þá tillögu Auðlindanefndar að
ákvæði um þjóðareign á auðlindum yrði tekið
upp í stjórnarskrá lýðveldisins.
Þá má ekki gleyma því, að auðlindanefndin
gerði tillögu um sambærilega gjaldtöku í öðrum
atvinnugreinum, þar sem það á við. Kristján
Ragnarsson, formaður LÍÚ, lýsti svartsýni á að
slíkar hugmyndir yrðu að veruleika á aðalfundi
samtakanna sl. haust og sagði:
„Í tillögum svonefndrar auðlindanefndar var
gert ráð fyrir að leggja gjald á allar auðlindir,
auk fiskimiðanna, eins og orku, ljósvakarásir og
aðgang að sérstæðum náttúrusvæðum. Þessu
var öllu gleymt og sjávarútvegurinn situr einn
uppi með þessa miklu gjaldtöku.“
Af þessu tilefni sagði Morgunblaðið í forystu-
grein hinn 2. nóvember 2002:
„…ummæli Kristjáns Ragnarssonar (ættu) nú
að verða til þess að þráðurinn verði tekinn upp á
ný og að umræður hefjist um gjaldtöku vegna
nýtingar annarra auðlinda. Það var að sjálfsögðu
meginatriði í þeirri ákvörðun sjávarútvegsins að
fallast á gjaldtöku, að hið sama ætti við um aðrar
atvinnugreinar, sem á einn eða annan veg nýta
auðlindir í þjóðareign. Það er eðlileg krafa
þeirra, sem starfa í útgerð.“
Þótt deilt sé hart í kosningum er öllum aðilum
væntanlega ljóst hversu mikilvægt er fyrir fram-
tíðarhagsmuni íslenzku þjóðarinnar að ná víð-
tækara samkomulagi en nú liggur fyrir um
sjávarútvegsmál. Í kosningabaráttunni nú hafa
opnast tækifæri til þess og þau á að nýta.
Morgunblaðið/Golli
Nú er ýmislegt sem
bendir til að í þeim
miklu umræðum,
sem fram hafa farið
um málefni smábát-
anna og sjávarpláss-
anna í kosningabar-
áttunni, séu að
koma fram hug-
myndir, sem gætu
orðið grundvöllur
að samkomulagi um
að tryggja hags-
muni sjávarpláss-
anna sérstaklega.
Sé svo væri það mik-
ið fagnaðarefni.
Laugardagur 3. maí