Morgunblaðið - 04.05.2003, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 4. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
S jálfstæðisflokkurinn hefur nú setið ístjórn í tólf ár. Þú hefur gegnt emb-ætti forsætisráðherra allan þann tíma.Hefur þú og flokkurinn þrek í fjögurár til viðbótar?
Það held ég og þó að það væri miklu lengri
tími, þetta hefur lítið með þrek að gera. Ég er á
besta aldri, er nákvæmlega jafngamall núna og
þegar Steingrímur Hermannsson varð fyrst for-
sætisráðherra. Eini munurinn er sá að ég er
kominn með talsverða æfingu. Reyndar er það
nú þannig að takir þú tímabilið frá 1971 hefur
Framsóknarflokkurinn setið í ríkisstjórn allan
þann tíma ef undanskilin eru fjögur ár. Og ekki
er hann að kvarta undan því að hann hafi ekki
nægilegt áframhaldandi þrek.
Ríkisstjórnarflokkarnir leggja í kosingabar-
áttunni ríka áherslu á þann árangur er náðst
hefur á síðasta kjörtímabili og fara fram á
áframhaldandi umboð. Nú er það þekkt í fjár-
málageiranum að ávöxtun í fortíð segir ekkert
um ávöxtun í framtíð. Á það sama ekki við í
stjórnmálum?
Það getur vel átt við í pólitík að þótt vel hafi
gengið eitt kjörtímabil muni ekki endilega
ganga vel næst. Í þessi tilviki er það þó þannig
að menn hafa bæði náð miklum árangri og náð
að slétta úr vissum vanda sem upp kom og hefði
getað farið úr böndum. Kjarasamningar hefðu
getað farið upp í loft. Verðbólgan hefði getað
farið úr böndum.
Viðskiptahallinn hefði getað orðið óviðráðan-
legur. Sumir spáðu því – raunar forystumenn í
ákveðnum flokkum – að þetta færi allt á verri
veg. En ríkisstjórnin hafði fullt vald á málinu.
Nú erum við að fara inn í, ef vel er á haldið,
mikla uppsveiflu. Þá þarf einmitt aðila sem hafa
styrk, vilja og getu til að stýra af festu. Þannig
að ég held að sá árangur sem við byggjum á sé
góð leiðbeining um það að þar fari menn sem
treystandi er til að halda á málum með þeim
hætti að ágóðinn skili sér til Íslendinga.
Sjálfstæðisflokkurinn segist vera stoltur af
sínum árangri – hvað telur þú að standi upp úr?
Það kannski stendur upp úr að þjóðfélagið hugs-
ar allt öðru vísi. Það eru gerðar ríkari kröfur til
festu og öryggis. Nú fer um menn ef verðbólgan
fer á einu ári upp í níu prósent, fyrir daga þess-
ara ríkisstjórna sem ég hef leitt hefði talist
kraftaverk að hún væri svo lág. Í annan stað hef-
ur þjóðfélagið breyst þannig að fyrirtæki og fólk
hafa svigrúm til að bregðast við aðstæðum hratt
og vel. Í þriðja lagi höfum við verið og stefnum
að því að veita enn frekara svigrúm fyrir ein-
staklingana til að nýta þá fjármuni sem þeir afla.
Við erum að slaka á kló ríkisins á sjálfsaflafé
landsmanna en um leið standa fyrir öflugasta
velferðarkerfi sem þekkt er, uppbyggingu á
flestum sviðum auk þess að lækka skuldir rík-
issjóðs.
Hagstjórn viðkvæm á næstu árum
Yfirlýsingar formanns Samfylkingarinnar um
að þeir sem vilja breytingar eigi að kjósa Sam-
fylkinguna, vinstri græna eða Frjálslynda flokk-
inn má túlka sem ósk um að stjórnarandstaðan
taki við stjórnartaumunum að loknum kosning-
um. Er það þitt mat að skilin séu þetta skýr í
kosningunum?
Ég vil ekki fullyrða það. En þó er það svo að
formaður Samfylkingarinnar hefur lýst því yfir að
hann telji það ákjósanlegan kost að mynda stjórn
síns flokks, vinstri grænna og frjálslyndra.
Stefnuskrár þessara flokka eru nú ekki alltaf
skýrar, Samfylkingin er á hlaupum frá hverju
stefnumálinu á fætur öðru, en þó virðast þeir geta
sameinast um eitt: Að setja allan sjávarútveg á Ís-
landi í uppnám með tillöguflutningi sem er ein-
stakur í sögunni gagnvart atvinnulífinu.
Ég tel að gangi slíkar tillögur fram muni blasa
við mikið öngþveiti í íslensku efnahagslífi sem
myndi leiða til mikils óróa og stórfelldrar kjara-
rýrnunar. Þannig að þetta er ekki gæfulegt.
Það er rétt hjá hagfræðingunum að þótt mjög
margt geti gengið okkur í hag ef rétt er á haldið
á næstu misserum þá verður hagstjórn sérstak-
lega viðkvæm á næstu árum. Þessi kokkteill
sem formaður Samfylkingarinnar er að boða
sem óskastjórn sína, og er reyndar eina ríkis-
stjórnin sem hann hefur nefnt, held ég að sé
ekki líklegur til að halda af festu utan um nokk-
urt mál.
Hver verða brýnustu verkefnin á næsta kjör-
tímabili fyrir þá ríkisstjórn sem tekur við?
Að halda þannig utan um efnahagsmálin að
hægt verði að standa við loforð okkar um skatta-
lækkanir. Við förum þá leið að nota lítinn hluta
af þeim afrakstri sem verður til í þjóðfélaginu til
að lækka skatta. Nú eru sumir skyndilega að
finna það út að ríkið hafi ekki efni á þessu. Menn
ættu hins vegar að hafa eitt hugfast.
Á síðasta kjörtímabili settum við – án þess að
hafa nokkurn tímann um það talað – 55 milljarða
inn í lífeyrissjóð starfsmanna ríkisins. Samt sem
áður tókst okkur áfram að standa að því að
hækka ekki skatta og greiða niður skuldir og
var hagvöxturinn þó mun minni en hann verður
núna. Nú er atvinna að aukast og hagvöxtur að
vaxa þannig að það er augljóst að við förum var-
lega í tillögum okkar um lækkun skatta, þvert á
það sem er sagt svona í hita kosningabarátt-
unnar.
Það blasir algjörlega við og er svo skýrt að
varla nokkrum manni getur yfirsést það, þegar
lesin eru viðtöl við forystumenn annarra flokka,
að verði Sjálfstæðisflokkurinn ekki í næstu rík-
isstjórn munu engir skattar lækka. Samfylking-
in hefur engan raunverulegan vilja til að lækka
skatta. Þeir komu með einhverjar slíkar yfirlýs-
ingar á síðustu metrunum en þeir hafa aldrei
staðið að lækkun skatta og þekkt er hvernig
borgin hefur í tíð þeirra hækkað skatta og öll
gjöld í stórum stíl.
Höfum afl til að lækka
skatta og tryggja velferð
Skattamálin eru samkvæmt skoðanakönnun
það mál sem kjósendur telja mikilvægast þegar
þeir taka afstöðu til stjórnmálaflokkanna. Hins
vegar kemur jafnframt í ljós að velferðarmálin
fylgja þeim fast á eftir. Andstæðingar Sjálf-
stæðisflokksins segja að skattalækkunartillögur
flokksins muni veikja velferðarkerfið. Hefur þú
áhyggjur af því?
Nei, vegna þess að ég horfi þannig til málanna
að við höfum afl til hvoru tveggja. Ég segi stund-
um að við séum stödd eins og vel rekið fyrirtæki
sem geti greitt hluthöfum sínum arð og allir Ís-
lendingar séu hluthafar í fyrirtækinu Íslandi.
Maður greiðir aldrei út allan hagnaðinn heldur
nýtir hluta til að byggja áfram upp. Við getum
lækkað skattana auðveldlega. Þessir 55 millj-
arðar er ég nefndi áðan og voru greiddir í lífeyr-
issjóð starfsmanna ríkisins eru miklu hærri tala
en skattalækkunarhugmyndir okkar á þessu
kjörtímabili. Til viðbótar því voru settir miklir
peningar í Seðlabankann og fjárframlög til vel-
ferðarmála-, félags- og menntamála voru stór-
aukin.
Hálendi Íslands og virkjanir þar hafa verið
mikið til umfjöllunar á því kjörtímabili sem nú er
að líða undir lok. Viðbrögð við hugmyndum
Landsvirkjunar við Norðlingaölduveitu sýna
jafnframt að þessi mál eru enn mjög viðkvæm.
Erum við að nálgast þau mörk að ekki verði
lengur hægt að ná pólitískri sátt um virkjunar-
framkvæmdir?
Það held ég ekki. Það er miklu fremur þannig
að menn geti náð árangri í þeim efnum. Það er
mjög margt óvirkjað, ekki síst í háhita og jarð-
gufu og eins í vatnasvæði Þjórsár og víðar.
En við höfum náð þeim mörkum að við virkj-
um ekki nema menn hafi sannfært sig um það,
að rask og spjöll á náttúru hafi verið rannsökuð í
þaula og ekki sé farið af stað ef menn telja að þar
sé um meiriháttar voðaverk að ræða.
Niðurstaða stjórnvalda varðandi Norðlinga-
öldu er að það er gengið afar langt gagnvart
virkjunaraðilanum að setja honum takmörk.
Friðlandið var mjög vítt dregið og í rauninni
ekki skylt að halda sig utan þess.
En það var ákveðið og í öllum þeim lausnum
sem menn skoða núna er það megininntakið. Og
inn fyrir friðlandið verður ekki farið. Það liggur
alveg klárt fyrir.
Nú náðist mjög stór áfangi í stjóriðjumálum á
þessu ári sem lengi hefur verið stefnt að ...
Það var mjög fróðlegt hvernig þessi áfangi
náðist því í raun voru það einungis stjórnar-
flokkarnir sem stóðu að þessu máli af heilindum.
Vinstri grænir og frjálslyndir voru algjörlega á
móti. Formenn þeirra flokka hömuðust á móti
málinu. Samfylkingin var á móti málinu í byrjun
og vildi gera það tortryggilegt á meðan það var í
vinnslu. Borgarstjóri talaði á móti málinu og
gekk á fund viðskiptaráðherra til að lýsa því yfir
að borgin myndi ekki veita ábyrgðir. Þannig
reyndi hún að setja málið í uppnám. Fulltrúi
hennar í stjórn Landsvirkjunar lagðist þvert
gegn málinu og reyndi að eyðileggja það.
Það var ekki fyrr en málið var í höfn og komn-
ir átta borgarfulltrúar sem studdu það frá Sjálf-
stæðisflokki og Framsóknarflokki að talsmaður
Samfylkingarinnar sagðist ekki vilja „bregða
fæti fyrir málið“. Þetta sagði hún ekki fyrr en
hún gat ekki sett fótinn fyrir það og skoðana-
kannanir sýndu mikinn stuðning þjóðarinnar við
það. Svo stilla þeir sér nú upp, samfylkingar-
mennirnir, á myndum fyrir framan Alcoa-skiltið
fyrir austan. Ég varð var við það á ferð minni um
Austurland að þetta þótti mönnum hjákátleg
mynd.
Samkeppni á háskólastigi er að verða mjög
lífleg og einkareknir háskólar eru nú farnir að
veita Háskóla Íslands harða samkeppni í nokkr-
um greinum. Þessi þróun hefur hins vegar ekki
náð til annarra skólastiga í neinum mæli. Telur
þú æskilegt að stefna beri að því að svo verði í
framtíðinni?
Ég held í fyrsta lagi varðandi háskólana að
þar séu gerðar mjög merkilegar tilraunir og
reyndar kannski komnar af tilraunastigi. En ég
er líka sannfærður um það að ríkisstjórn sem
Sjálfstæðisflokkurinn á ekki aðild að myndi
styðja þessa viðleitni með hangandi hendi, svo
ekki sé meira sagt. Við sjáum hvernig þetta hef-
ur gerst í Hafnarfirði þótt það hafi verið á öðru
sviði. Við sjáum hvernig R-listinn hefur sýnt
tómlæti gagnvart Ísaksskóla og Landakots-
skóla. Allt svona framtak virðist vera eitur í
þeirra beinum.
Þótt menn tali fjálglega núna þá sögðu þeir
heldur ekki fyrir síðustu borgarstjórnarkosn-
ingar að þeir myndu þrengja að Ísaksskóla.
Ég tel að Háskóli Íslands eigi að vera sterkur
og öflugur og að það þurfi að huga mjög vel að
hans skilyrðum. Hann er megin menntastofnun
landsins. En við teljum það í þágu hans að skólar
á borð við Háskólann í Reykjavík og Bifröst og
Háskólinn á Akureyri og fleiri fái þrifist með
velvild og helst stuðningi stjórnvalda.
Samkeppni gerir þessum skólum og unga
fólkinu mjög gott. Ekki síst Háskóla Íslands.
Slíka kosti viljum við skoða á fleiri sviðum.
Nú hefur frjálsræði í viðskiptalífinu aukist til
muna á síðustu kjörtímabilum. Með einkavæð-
ingu fjármálafyrirtækja og vaxandi frjálsræðis í
viðskiptalífinu hafa jafnframt mikil völd og áhrif
verið færð frá hinu opinbera til einkaaðila. Verð-
ur ekki samhliða þessu að móta strangari reglur
og herða eftirlit með því hvernig þessu valdi er
beitt?
Ég tel að það sé rétt að mjög mikið hafi verið
gert á þessu sviði, ekki einungis varðandi einka-
væðingu heldur á mörgum sviðum. Ríkisvaldinu
hefur verið settur stóllinn fyrir dyrnar og staða
einstaklingana í viðskiptum við ríkisvaldið hefur
stórstyrkst.
Þessu fylgja langtímaáhrif og ég er mjög
ánægður með það. Ég er mjög þakklátur fyrir
óvænta grein Davíðs Þórs Björgvinssonar pró-
fessors sem hann skrifaði í Morgunblaðið vegna
þess að honum höfðu bersýnilega ofboðið full-
yrðingar um að afskipti stjórnmálamanna hefðu
aukist.
Langbest er að leikreglur á markaði séu ein-
faldar, ljósar og skýrar og að eftirlit sé sem
minnst. Engu að síður er óhjákvæmilegt, því að
við búum á samkeppnissvæði sem er heimurinn
allur, að við lútum sömu reglum og aðrir hvað
það varðar. Aðilar á markaði geta ráðið mjög
miklu um það sjálfir hversu fyrirferðarmiklir
eftirlits- og reglugerðaraðilar eru. Það geta ver-
ið dæmi um það að sumir aðilar á markaði með
framgöngu sinni kalli eftirlit og vald yfir alla
hina sem engar reglur brjóta og það er mikill
skaði.
Neikvæði tónninn að mestu horfinn
Ekkert lát virðist vera á þeirri þróun að fólk
utan af landsbyggðinni flytjist til höfuðborgar-
svæðisins. Margar af smærri byggðum landsins
eru í tilvistarkreppu en jafnframt eru að mynd-
ast sterkir byggðakjarnar í flestum landshlut-
um. Er þetta óhjákvæmileg þróun þótt sárs-
aukafull sé eða verður að grípa til einhverra
aðgerða til að stuðla gegn byggðaröskun?
Ég held að þessi þróun hafi um sumt verið
þess eðlis að við hana hafi ekki verið ráðið. Hún
tók mið af búháttabreytingum og atvinnuhátta-
breytingum, tækniframförum eins og alls staðar
annars staðar hafa gerst.
Það hefur þó ekki breytt hinu að ýmsar þær
aðgerðir sem menn hafa farið í munu til lengri
tíma stuðla að því að úr þessu dragi. Ég held að
við séum komin nálægt botni hvað það varðar.
Maður sér gríðarlega víða bendingar í þá átt. Ég
hef ferðast mjög mikið um landið í tengslum við
kosningarnar og það hef ég gert áður nokkrum
sinnum.
Það er reginmunur á þessum ferðalögum og
þessum fundum nú og meginmunurinn er sá að
hinn neikvæði tónn sem var svo hávær áður er
horfinn að mestu.
Það er bjartsýnt fólk á ferðinni að kynna
manni fjölmargar hugmyndir sem það hefur um
framtíðina. Það er kraftmikið og lífvænlegt fólk
á þessum stöðum sem er að taka forystu víða.
Sveitarstjórnamennirnir eru margir ungir og
virkir og fullir bjartsýni. Menningarþjónustan
er að aukast alls staðar og fjölbreytni atvinnu-
lífsins hefur tekið stakkaskiptum. Þannig að ég
var afskaplega glaður að finna á þessum fjöl-
mennu fundum hvernig fólkið er stemmt. Það
finnur að það er komin viðspyrna og að það sjálft
er lykillinn að breyttri og bættri stöðu. Opinber-
ir aðilar eiga að koma til stuðnings en ekki hafa
frumkvæðið nema að að takmörkuðu leyti.
Þetta sést um allt land. Þetta er gjörbreytt
hugarfar. Menn eru að huga að menntun, fjar-
kennsla hefur aukist um 500%. Mér finnst að við
séum komin að þeim mörkum að varnarbarátt-
unni sé að ljúka og sóknin að hefjast.
Þegar efnahagsástandið gengur vel, eins og
við ætlumst til að það geri, þá verður góður jarð-
vegur fyrir þessar breytingar. Ef menn hins
vegar setja meginatvinnugrein landsbyggðar-
innar, sjávarútveginn, í uppnám, eins og tillögur
eru nú um hjá Samfylkingunni og vinstri græn-
um, að ég tali nú ekki um tillögur Frjálslynda
flokksins sem ekki er heil brú í þá er ekki bjart
framundan. Nú eru 92% kvótans úti á landi.
Þessar breytingar myndu setja það allt í upp-
nám með stórkostlegum tilflutningi kvótans,
væntanlega þangað sem fjármagnið er mest.
Það yrði meiri samþjöppun því þeir minnstu
ættu ekki möguleika á að kaupa kvóta á upp-
boði.
Það myndi fækka í sjómannastétt og laun þar
hríðfalla vegna þess að útgerðin yrði að setja
stórkostlega fjármuni í að endurnýja sína eigin
kvóta. Sjávarútvegurinn heldur niðri í sér and-
anum vegna þessara tillagna. Menn eru ótta-
slegnir víða um land. Þetta er mikið alvörumál.
Sjávarútvegskerfið hefur verið mikið til um-
ræðu í þessari kosningabaráttu og sumir flokk-
ar, líkt og þú nefnir, boðað að þeir vilji gera mjög
róttækar breytingar á núverandi kerfi. Það fylgi
Skattar ekki lækkaðir
án Sjálfstæðisflokksins
Það er brýnasta verkefni næsta kjörtímabils að tryggja að haldið
verði þannig á stjórn efnahagsmála að hægt verði að standa við
áform um lækkun skatta, segir Davíð Oddsson forsætisráðherra í
samtali við Steingrím Sigurgeirsson. Hann segir ekki öruggt að
skattar verði lækkaðir nema Sjálfstæðisflokkurinn eigi aðild að
næstu ríkisstjórn. Hann segir það eina sem stjórnarandstaðan geti
sameinast um sé að setja allan sjávarútveg á Íslandi í uppnám.
Alþingiskosningar 10. maí 2003