Morgunblaðið - 16.05.2003, Blaðsíða 26

Í VAXANDI fjölmenningarlegri
starfsemi í þjóðfélaginu virðist kirkj-
an ekki vita hvernig hún á að haga sér
og hvað hún á að
segja. Það er alls
ekki skammarlegt,
heldur skiljanlegt.
Forsenda fjölmenn-
ingarlegs sam-
félags er virðing
fyrir gildismati
hvers og eins.
Grunnstefna kirkjunnar er hins veg-
ar sú að boða og færa fagnaðar-
erindið til hvers einasta einstaklings í
heiminum og vissulega er árekstur
milli þessara tveggja viðhorfa. Í
hvaða átt á kirkjan að stefna til að
komast hjá þessum árekstri?
Sjálfsmynd allra jarðarbúa
Til þess að hugsa málið vil ég fyrst
og fremst skoða þann tíma og stað
sem við lifum á þessari öld. Jörðin
birtist núna skýrt fyrir augum okkar
sem örk mannkyns. Í þeirri örk virk-
ar aðskilnaðarstefna ekki lengur, en
hún felst í því að menn byggi sjálfs-
mynd sína á einkennum sem greina
þá frá öðrum og dragi svo línu á milli
þeirra og hinna.
Stefna arkar jarðarinnar er frekar
sambúðarstefna, þar sem sérhver
hópur á jörðinni hlýtur sjálfsmynd
sína í samhengi við aðra hópa og í
samskiptum við þá.
Ég segi um kirkjuna, að henni sé
það ekki lengur nægilegt að aðgreina
sig aðeins með kristilegum einkenn-
um. Hún verði jafnframt að sýna
fram á viðhorf t.d. til annarra trúar-
bragða eða fólks sem er utan kirkj-
unnar. Hvernig metur kirkjan mis-
munandi trú fólks, sem er
samferðarfólk okkar í örk jarð-
arinnar? Horfir hún á það á upp-
byggilegan hátt? Eða telur hún það
aðeins vera viðtakendur fagnaðar-
erindisins? Afstaða til þessa er ómiss-
andi hluti af kristinni kirkju á 21. öld.
Sjálfsskilgreining kirkjunnar á nefni-
lega að ná til allra á jörðinni og sýna
þeim fram á hver kirkjan er fyrir þá.
Þannig verður kirkjan líka sjálf metin
að verðleikum.
Það er alls ekki róttækt eða
ókirkjulegt að hugsa á þennan hátt.
Það að þjóna náungum sínum, hverjir
sem þeir eru, hefur alltaf verið hjart-
sláttur kristinnar trúar.
Engu að síður er fólgin ákveðin að-
skilnaðarstefna í kristninni eins og í
flestum trúarbrögðum. Trúarbrögð
hneigjast yfirleitt að því að aðgreina
fólk sem getur farið til himnaríkis frá
hinum sem geta það ekki. Í kristni
þróaðist þessi aðskilnaðarhugmynd í
kirkjum í Evrópu en þær voru reynd-
ar ríkjandi afl í sögu kristninnar. Að-
skilnaðarstefnan var þannig annars
vegar fólgin í yfirburðakennd krist-
inna manna gagnvart íbúum utan
Evrópu og hins vegar í áhugaleysi
kristni á öðrum trúarbrögðum. Þessi
yfirburðakennd og áhugaleysi er
ástæða þess að kirkjan hefur lengi
vanrækt að dýpka hugmyndir sínar
um þá mannveru sem er ekki inni í
kirkjunni. Að sjálfsögðu eru flestir
kristnir menn í nútíma ekki lengur
með slíka villu-hugmynd en afstaða
hinnar evrópsku kristni breytist ekki
svo auðveldlega.
Guðfræðileg útleiðsla og
aðleiðsla
Aðskilnaðarstefna kirkjunnar er
einnig nátengd trú á Biblíunni sem
opinberun Guðsorðs. Biblían er dýr-
mæt gjöf sem við skulum þiggja og
það sem kveðið er á í henni er mæli-
kvarði lífsins. Það sem er ekki talað
um í Biblíunni þurfum við að hugsa
og þróa samkvæmt henni. Þetta við-
horf kallast guðfræðileg útleiðsla.
„Þú skalt ekki hafa aðra guði en mig“
segir Guð og þess vegna koma önnur
trúarbrögð ekki til greina. Hugmynd
um opinberun Guðsorðs er að vissu
leyti aðskilnaðarstefna. Sem prestur
virði ég mikils þessa opinberun en
viðurkenni jafnframt hættuna á mis-
notkun hugmyndar hennar. Guð-
fræðileg útleiðsla getur verið hættu-
leg þegar skilningur á orði Biblíunnar
er rangur eða lélegur. Raunar getur
maður „leitt út“ álit, um hvað sem er,
eða um tiltekið málefni, að geðþótta
sínum með því að misnota Biblíuna
sjálfa.
Aftur á móti er hugmyndin um örk
jarðarinnar tengd við sambúð-
arstefnu. Hún felur í sér viðurkenn-
ingu á mannkyninu öllu sem sköpun
Guðs og enginn er settur út af örk-
inni. Hún hvetur okkur til að hugsa
málin jafnframt út frá reynslu hvers
og eins. Við lærum ýmislegt af
reynslu okkar. Við getum skilið virði
hverrar og einnar manneskju út frá
okkar eigin lífi. Við verðum að meta
þessa opinberun kærleika Guðs sem
birtist okkur utan Biblíunnar. Þetta
má kallast guðfræðileg aðleiðsla en
hún gerir okkur kleift að sjá ýmislegt
öðruvísi en á útleiðsluhátt. Lifa ekki
margir búddistar sínu lífi í friði þótt
þeir trúi ekki á Guð okkar? Geta trú-
leysingjar ekki líka birt fegurð mann-
eskju sem við getum hrósað? Guð-
fræðileg aðleiðsla útilokar ekki
þessar spurningar og pælingar. Hún
reynir að mynda breiðara sjónarhorn
sem rúmar hugtak, sem er hafnað í
guðfræðilegu útleiðslunni. Guð-
fræðilega aðleiðslan er guðfræði sem
játar að kristni sé enn á leið þroskans.
Ég held að kirkjan eigi að hafa að
leiðarljósi bæði hina guðfræðilegu út-
leiðslu og aðleiðslu. Of rík áhersla á
útleiðsluna leiðir kirkjuna í öfga-
stefnu. Of rík áhersla á aðleiðslu gerir
kristna trú að almennri hug-
myndafræði. Við verðum að halda
jafnvægi á milli þessa tveggja. Með
því munum við kristnir menn geta
haldið trú okkar á Krist og um leið
borið virðingu fyrir öðru gildismati.
Ég tel að lykill kirkjunnar að fjöl-
menningarlegu samfélagi liggi hér.
Opnum dyrnar!
Kirkjan í
fjölmenningar-
legu samfélagi
Eftir Toshiki Toma
UMRÆÐAN
26 FÖSTUDAGUR 16. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
RSH.is
Dalvegi 16b • 201 Kópavogur
Sími 544 5570 • Fax 544 5573
www.rsh.is • rsh@rsh.is
VERSLUN • VERKSTÆÐI
Radíóþjónusta Sigga Harðar
Öryggis- og vinnuljós
í miklu úrvali
Ísetning á öllum ljósum
LJÓS
w
w
w
.d
es
ig
n.
is
©
20
03
RAFVÉLA
VERKSTÆÐI
Vagnhöfði 21 • 110 Reykjavík
Sími: 577 4500 • www.velaland
velaland@velaland.is
d
es
ig
n.
is
2
00
3
EINHVERN tímann á síðustu öld,
þegar ég var smástrákur, man ég eft-
ir að hafa velt fyrir mér undarlegu
tákni á stað-
greiðslunótum úr
matvörubúðum og
öðrum verslunum.
Fyrir neðan nafn
verslunarinnar kom
breitt strik en ann-
að nokkru grennra
þar fyrir neðan. Þá
komu fimm misbreiðir dálkar. Fyrir
ofan þann fremsta stóð skammstöf-
unin an. sem átti að tákna dagsetn-
ingu. Fyrir ofan þann þriðja stóð
skammstöfunin ein. sem þýddi ein-
ingafjöldi og fyrir ofan þann fjórða
var skrítið tákn; a sem hafði hreiðrað
um sig inni í einskonar hring og leit út
einhvernveginn svona: @. Það tákn-
aði verð á hverri einingu sem keypt
var. Fyrir ofan fimmta dálkinn stóð
ýmist alls eða samt. sem þýddi heild-
arverð.
Þeir sem voru alvanir að lesa svona
nótur vissu að setning eins og þessi:
„an. 12/5 53 Pepsi Cola ein. 4 l. @ 1,50
samt. 6,00“ þýddi: „12. maí, 1953 voru
keyptir fjórir lítrar af Pepsi Cola á
eina krónu og fimmtíu aura hver lítri
sem gerir samtals sex krónur.“
Táknið @ kom líklega hingað til
lands úr ensku en á því tungumáli
heitir það at sem er forsetning og get-
ur þýtt ýmislegt, s.s. í, á, að og hjá.
Það fer síðan svolítið eftir íslenskunni
hvernig þýtt er, því eins og margir
vita geta Íslendingar búið á einum
firði eða í öðrum; á Siglufirði eða í
Hafnarfirði. Það sama á við um víkur
landsins; á Húsavík eða í Keflavík.
Þegar enskumælandi útlendingar
tala um að hafa verið í einhverju
stóru landi eða stórborg nota þeir
orðið in sem þýðir oftast nær í; in
Germany, in Berlin, in Reykjavík, in
Iceland (í Þýskalandi, í Berlín, á Ís-
landi og í Reykjavík). Þeir segjast
jafnvel hafa verið in Spain og in Ak-
ureyri þótt við segjumst hafa verið á
Spáni og á Akureyri. Orðið in þýðir
því yfirleitt í en þó ekki alltaf. Það
getur líka þýtt á, þótt enska orðið on
þýði líka á; on horseback (á hestbaki).
Orðið at þýðir hins vegar oftar á en
hjá. Enskumælandi fólk gæti sagt; „I
stayed at Hótel Borg“ sem þýðir „ég
dvaldi á Hótel Borg“ eða einfaldlega
„ég var á Hótel Borg“. Það væri
ófært að þýða setninguna svona: „Ég
dvaldi hjá Hótel Borg.“ Það gefur
eiginlega til kynna að sofið hafi verið í
svefnpoka á Austurvelli – rétt hjá
Hótel Borg. Enska orðið by er betra
að þýða sem hjá.
Fyrir tæpum áratug fór almenn-
ingur að sjá táknið @ í nýju sam-
hengi, þegar tölvupóstur fór að ryðja
sér rúms um víða veröld. Svokallaðar
e-mail addressur (rafföng) gátu þá lit-
ið út einhvernveginn svona: the-
@centrum.is sem þýðir the (skamm-
stöfun nafns) á netpósthúsinu
centrum. Síðan kemur punktur og þá
skammstöfunin is sem bendir til að
netpósthúsið sé á Íslandi. Samkvæmt
þessum vangaveltum finnst mér rétt
að þýða rununa the@centrum.is
svona; the á centrum punktur is en
ekki the hjá centrum punktur is.
Svo finnst mér fráleitt að gefa upp
stafina vvv á netsíðum þegar stafirnir
www eru þar í rauninni. Sá sem slær
inn þrjú v í staðinn fyrir þrjú w kemst
einfaldlega ekki inn á heimasíðuna
sem hann vill heimsækja vegna þess
að v og w eru gerólíkir stafir – en það
er önnur saga.
@ – á eða hjá?
Höfundur er söngvaskáld og
rithöfundur í Reykjavík.
Eftir Þorstein Eggertsson
FYRIR mörgum árum var það
talin hefðbundin verkaskipting
milli atvinnulífs og hins opinbera
að atvinnulífið
skyldi afla þess
fjár sem nota ætti
í samfélaginu, en
hið opinbera að
passa upp á um-
hverfið, bæta fé-
lagslegar að-
stæður, annast
heilbrigðismál o.s.frv. Þessi hug-
myndafræði einkenndi iðn-
aðarsamfélagið en nú má segja að
menn hugsi öðruvísi. Aðilar sam-
félagsins eru háðari hverjir öðrum
en nokkurn tíma áður. Bæði at-
vinnulíf og opinberir aðilar standa
sífellt andspænis nýjum verk-
efnum, sem þeir geta oft leyst á
skilvirkari hátt með samstarfi sín
á milli. Samkeppnishæfni og vel-
ferð eflist í nánu samstarfi milli
opinberra aðila og einkafyr-
irtækja. Um þetta eru mörg dæmi
þekkt frá öðrum löndum þar sem
víða hefur verið stofnað til svæð-
isbundins samstarfs sveitar- og
héraðsstjórna, annarra opinberra
aðila, fulltrúa atvinnulífsins og
jafnvel félagasamtaka. Samstarf
þetta er byggt upp með mismun-
andi hætti og áherslur ekki alltaf
þær sömu í starfseminni, því að-
stæður eru oft ólíkar eftir löndum
eða landsvæðum. Almennt eru
þrenns konar markmið með slíku
samstarfi:
1. Efling byggðarlaga og sveit-
arfélaga á svæðinu.
2. Efling atvinnulífs á svæðinu.
3. Efling þekkingar og mennt-
unar á svæðinu.
Í tengslum við nýsamþykkt
svæðisskipulag höfuðborgarsvæð-
isins var unnið að því að sveit-
arfélögin á höfuðborgarsvæðinu
beittu sér fyrir stofnun samstarfs-
ráðs fyrir svæðið í því skyni að
skapa breiðan vettvang fyrir um-
ræður og stefnumótun um málefni
höfuðborgarsvæðisins sem heildar.
Þessar hugmyndir náðu ekki fram
að ganga á sínum tíma og kannski
var ástæðan sú að þær voru mjög
háleitar; stefnt var að því að ná
yfir mjög vítt svið og þátttak-
endur í samráðinu áttu að verða
mjög margir.
Ég held að flestir séu sammála
um að samráð milli opinberra og
atvinnulífs sé nauðsynlegt til þess
að ná fram sameiginlegum hags-
munum sem skipta máli fyrir alla.
Með samstarfi af þessu tagi er
hægt að ná fram samlegð-
aráhrifum, með því er hægt að
nýta betur þekkingu hvors aðila
um sig í þágu sameiginlegra hags-
muna og í sameiginlegum tilgangi.
Þá er einnig augljóst að það er
hægt að fjarlægja ýmsar hindr-
anir og koma í veg fyrir ýmiss
konar misskilning með nánu sam-
starfi á milli þessara aðila.
Markmið Aflvaka hf. eru m.a. að
stuðla að auknu samstarfi milli at-
vinnulífs og opinberra aðila og
einnig að stuðla að auknu sam-
starfi sveitarfélaga á höfuðborg-
arsvæðinu. Nauðsyn meira sam-
starfs milli sveitarstjórna og
atvinnulífs hefur ítrekað verið
rædd í stjórn félagsins, sem sam-
anstendur af fulltrúum frá Borg-
arstjórn Reykjavíkur og atvinnu-
lífinu. Þar hefur verið ræddur sá
möguleiki að ráðast neðar á garð-
inn en gert var í sambandi við
svæðisskipulagið og reyna að
stuðla að samráði milli sveit-
arstjórna og atvinnulífs á
ákveðnum sviðum. Þar yrði þá um
óformlegra og óbundnara samráð
að ræða en stefnt var að með hug-
myndunum um Samstarfsráð höf-
uðborgarsvæðisins.
Einn af þeim málaflokkum sem
brenna mikið á atvinnulífinu eru
innkaupa- og útboðsmál sveitarfé-
laganna. Sveitarfélögin á höf-
uðborgarsvæðinu eru stórir kaup-
endur gagnvart atvinnulífinu, t.d.
á verklegum framkvæmdum og
þjónustu af ýmsu tagi. Af hálfu at-
vinnulífsins hefur ítrekað verið
bent á nauðsyn skýrra og gegn-
særra reglna í þessum efnum.
Innkaupa- og útboðsmál hafa al-
mennt verið í brennidepli og mikið
gerst í þeim á síðustu árum, við
höfum t.d. þurft að taka upp Evr-
ópureglur á því sviði. Í þessu sam-
bandi má líka nefna að nú nýverið
var samþykkt ný innkaupastefna
fyrir Reykjavíkurborg, sem hefur
fengið mjög góðar viðtökur hjá at-
vinnulífinu. Ákveðin stefna og
reglur á þessu sviði tíðkast því
miður ekki almennt innan sveitar-
félaganna.
Sem skref í þá átt að auka sam-
starf og samráð á milli atvinnulífs
og sveitarfélaga hefur Aflvaki hf.
boðað til ráðstefnu um innkaupa-
og útboðsmál sveitarfélaga mánu-
daginn 19. maí nk. kl. 16.00 í sal A
á Radisson Hótel Sögu. Á ráð-
stefnunni mun verða fjallað ít-
arlega um þessi mál og stöðu
þeirra innan sveitarfélaganna á
höfuðborgarsvæðinu. Þar munu
sjónarmið atvinnulífsins um stöðu
þessara mála hjá sveitarfélög-
unum á höfuðborgarsvæðinu koma
fram og þar verður einnig fjallað
um þær reglur sem eru í gildi hjá
ríkinu og Reykjavíkurborg. Með
ráðstefnunni er því stefnt að því
að fá fram eins mörg sjónarmið og
mögulegt er og gagnlega umræðu
um þessi brýnu málefni.
Samstarf
atvinnulífs og
sveitarfélaga um
innkaupa- og
útboðsmál
Höfundur er framkvæmdastjóri Aflvaka hf.
Eftir Ara Skúlason
ALLIR lögreglumenn kynnast í sínum störfum þeim afleiðingum sem
fylgja fíkniefnaneyslu. Það fer talsvert eftir þeim vettvangi sem lög-
reglumenn starfa á hvaða birtingarform er mest áberandi en sú mynd sem
þeir sjá er ekki fögur. Þar eru lygar, þjófnaðir, líkamsmeið-
ingar, innbrot og fangelsanir daglegt brauð því fíknin er
harður húsbóndi.
Sérstaklega er það átakanlegt fyrir okkur lögreglumenn
að sjá hversu margir ungir einstaklingar verða háðir
neyslu fíkniefna og þá einkum hversu skamman tíma það
getur tekið einstakling að verða heltekinn af neyslu efna.
Þegar svo er orðin staðan stjórnast allt líf viðkomandi af
fíkninni og fjölskylda, börn eða vinir sem ekki eru í neyslu
verða aukaatriði.
En þegar við fáum tækifæri til að ræða við þá sem eru í neyslu þá sjáum við
að undir harðri skelinni er oftar en ekki ráðvillt manneskja sem þráir ekkert
heitar en hætta í neyslu og snúa við blaðinu. Við finnum að undir niðri er vilji
til að lifa lífi án fíkniefna, vilji til að lifa eðlilegu lífi en viljinn er ekki alltaf
nægjanlega sterkur. Þau kalla eftir aðstoð og brýnt er að hlusta og bregðast
við þegar slíkt kall kemur.
Til allrar hamingju býður þjóðfélagið vímuefnasjúku fólki tækifæri til að
snúa við blaðinu. Það er okkur lögreglumönnum alltaf ánægja að geta bent
ungum vímuefnaneytendum á hvar slíka aðstoð er að fá. Þó þeim úrræðum
hafi fjölgað undanfarið sem hægt er að vísa til er ljóst að starfsemi SÁÁ hef-
ur verið leiðandi á þessu sviði og samtökin hafa unnið markvisst að skipu-
legri uppbyggingu einstaklinga sem þarfnast aðstoðar.
Þó þessi lýsing mín sé kannski talsvert dökk þá eru bjartari hliðar sem við
lögreglumenn verðum líka vitni að. Þá kemur einkum í huga minn þegar við
hittum einstaklinga sem hefur tekist að ná tökum á neyslu sinni og takast á
við tækifæri samfélagsins eins og þau birtast okkur dag hvern. Einstaklingar
sem hafa lifað erfiða tíma en hafa fengið leiðbeiningar og leiðsögn til að fóta
sig. Starfsemi SÁÁ hefur gegnt lykilhlutverki á þessu sviði og lögreglumenn
hafa átt ánægjuleg og árangursrík samskipti sem ég vona að verði áfram-
hald á um ókomna tíð hvort sem er á sviði meðferðar eða forvarna.
Samskipti lögreglu og SÁÁ
Höfundur er aðstoðaryfirlögregluþjónn.
Eftir Karl Steinar Valsson
Höfundur er prestur innflytjenda.