Morgunblaðið - 29.05.2003, Blaðsíða 14

ERLENT
14 FIMMTUDAGUR 29. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ARIEL Sharon hefur um margra
áratuga skeið verið hetja í hugum ísr-
aelskra harðlínumanna, enda hefur
hann jafnan þrýst á um landnám gyð-
inga á Vesturbakkanum og á Gaza-
ströndinni og barist gegn því að Pal-
estínumenn fengju aukið landsvæði.
Sú staðreynd að ísraelski forsætis-
ráðherrann hefur nú samþykkt Veg-
vísinn svonefnda, fjölþjóðlega frið-
aráætlun sem gerir ráð fyrir að
deilur Ísraela og Palestínumanna
verði settar niður í áföngum og sjálf-
stætt palestínskt ríki stofnað árið
2005, hefur hins vegar vakið undrun
meðal Ísraela; ekki síður en sú yf-
irlýsing hans að „hernámi“ Ísraela á
heimastjórnarsvæðum Palest-
ínumanna verði að ljúka, en þetta orð
hefur Sharon aldrei áður tekið sér í
munn. Velta margir fyrir sér hvort
Sharon hafi raunverulega tekið
sinnaskiptum, eða hvort einfaldlega
sé um pólitískt herbragð að ræða.
„Besta leikritið á fjölunum“
Margar skýringar hafa heyrst á
stefnubreytingu Sharons. Sumir
segja að hann sé að reyna að tryggja
sér sess í sögunni sem maðurinn sem
tryggði frið í Mið-Austurlöndum.
Aðrir að hann sé einfaldlega að
bregðast við þrýstingi Bandaríkja-
stjórnar. Enn aðrir telja að hann sé
aðeins að búa svo um hnútana að hon-
um verði ekki kennt um þegar allt
rennur út í sandinn; byggist sú kenn-
ing á því að Palestínumenn muni
valda því að friðaráætlunin fari út um
þúfur með því að ná ekki að ráða nið-
urlögum hryðjuverkahópa.
„Kannski veit hann ekki einu sinni
sjálfur hvort honum hefur snúist
hugur eða ekki,“ segir Yossi Beilin,
sem í gegnum tíðina hefur komið að
friðarferlinu í Mið-Austurlöndum.
Fréttaskýrandinn Hemi Shalev kall-
ar hamskipti Sharons hins vegar
„besta leikritið á fjölunum nú um
stundir“.
„Enginn veit fyrir víst hvort Shar-
on hefur sannarlega verið end-
urfæddur sem unnandi friðar, eða
hvort hann er áfram sami gamli úlf-
urinn í sauðargæru,“ sagði Shalev í
grein í dagblaðinu Maariv.
Aldrei stutt friðarsamninga
Sharon fékk ríkisstjórn sína til að
leggja blessun sína yfir Vegvísinn sl.
sunnudag. Daginn eftir varði hann þá
afstöðu fyrir harðlínumönnum í eigin
flokki, Likud, og kom þá öllum í opna
skjöldu með ummælum sínum. „Ég
tel að hugmyndin um að halda þrem-
ur og hálfri milljón Palestínumanna
undir hernámsstjórn sé slæm fyrir
Ísrael, fyrir Palestínumenn og ekki
síður fyrir ísraelskt efnahagslíf,“
sagði Sharon.
Segja fréttaskýrendur að það sé
eins og nýr maður hafi stigið fram á
sviðið. Ummælin minni helst á ræður
hans allra hörðustu andstæðinga í
stjórnmálum, vinstrimannanna sem
um áraraðir hafa talið 36 ára langt
hernám Ísraela á Vesturbakkanum
og Gaza mikil mistök.
Sharon reyndi að vísu á þriðjudag
að gera lítið úr ummælunum sem
hann lét falla á mánudag. Engu að
síður eru Ísraelar furðu lostnir.
„Mér þóttu ummæli forsætisráð-
herrans heimskuleg,“ sagði Shaul
Yahalom, liðsmaður Trúarflokksins,
en hann á aðild að ríkisstjórn Shar-
ons og styður landnámið á svæðum
Palestínumanna.
Sharon hefur í þingmannstíð sinni
aldrei nokkurn tíma greitt atkvæði
með þeim friðarsamningum sem
gerðir hafa verið við arabaríkin, sem
landamæri eiga að Ísrael, eða við Pal-
estínumenn. Oftast nær hefur hann
gagnrýnt harkalega þá stjórn-
málaleiðtoga sem reynt hafa að
semja um frið við Palestínumenn.
Jafnframt hefur hann jafnan notað
tækifærið, er hann hefur átt sæti í
ríkisstjórn, til að stuðla að landnámi
gyðinga á Vesturbakkanum og á
Gaza-ströndinni.
Leikur í pólitískri refskák?
Því verður reyndar ekki á móti
mælt að stjórnmálaskoðanir Sharons
hafa tekið breytingum í gegnum tíð-
ina. Um miðjan níunda áratuginn
hélt hann því t.d. staðfastlega fram
að Palestínumenn ættu þegar sitt
eigið ríki, þ.e. Jórdaníu, og þyrftu
ekki annað. Á síðasta áratug við-
urkenndi hann hins vegar að atburðir
hefðu gert það að verkum að þessi
skoðun ætti ekki lengur við.
Gerði hann að vísu ráð fyrir því að
Ísraelar réðu áfram Gazasvæðinu og
Vesturbakkanum. Í ræðu sem hann
flutti í september 2001 sagðist Shar-
on í fyrsta skipti telja að Palest-
ínumenn ættu skilið að fá að stofna
sitt eigið ríki. Hefur hann síðan gefið
í skyn að hann gæti sætt sig við pal-
estínskt ríki á þeim svæðum sem Pal-
estínumenn ráða nú þegar (a.m.k. í
orði); þ.e. 42% af Vesturbakkanum
og tveimur þriðju af Gaza-ströndinni.
Slíkt myndu Palestínumenn þó
aldrei sætta sig við, þeir vilja fá allan
Vesturbakkann og alla Gaza-
ströndina undir ríki sitt, auk þess
sem þeir vilja að arabahluti Jerúsal-
em-borgar verði höfuðstaður sjálf-
stæðrar Palestínu.
Ýmsir fréttaskýrendur segja
reyndar að ekkert komi sér á óvart
þegar Sharon er annars vegar. Hann
hafi aldrei verið sannur hug-
sjónamaður, heldur fyrst og fremst
þátttakandi í hinni pólitísku refskák.
„Hann er fær um allt, hvort heldur
sem er málamiðlun eða stríð,“ segir
stjórnmálaskýrandinn Hanan Crys-
tal. „Hugsjónin sem stýrir ferðinni er
sú hvað sé gott fyrir Sharon á hverj-
um tíma, hvað tryggi að hann verði
áfram forsætisráðherra.“
Tíminn mun leiða hið rétta í ljós
Ehud Barak, fyrrverandi forsætis-
ráðherra Ísraels, segir hugsanlegt að
Sharon hafi einfaldlega samþykkt
Vegvísinn til að kaupa sér velvild
ráðamanna í Washington, vitandi vel
að þegar George W. Bush Banda-
ríkjaforseti byrjar baráttu sína vegna
endurkjörs muni allar friðaráætlanir
mæta afgangi.
„Sumir í Ísrael telja að Sharon vilji
hugsanlega bara tryggja sér þetta
eina og hálfa ár í viðbót og búa þann-
ig um hnútana að ekki verði hægt að
kenna honum um að hafa skaðað við-
leitni forsetans [til að stuðla að friði].
Aðrir telja enn að innst inni vilji hann
gjarnan breytast úr hauk í dúfu og
leggja sig allan fram um að ná friði,“
sagði Barak. „Aðeins tíminn mun
leiða í ljós hvort er hið rétta.“
Ísraelar velta vöngum
yfir „hinum nýja“ Sharon
Jerúsalem. AP.
’ Kannski veit hannekki einu sinni sjálf-
ur hvort honum hef-
ur snúist hugur eða
ekki. ‘
ReutersAriel Sharon
TVEIR fórust og sjö slösuðust í þyrluslysi sem
varð í grunnbúðum Everest-fjalls í gær. Fjall-
göngumenn urðu vitni að slysinu sem varð að-
eins örskammt frá tjaldbúðum þeirra. Slysið
varpar skugga á hátíðarstemmninguna á fjallinu
en í dag eru 50 ár liðin frá því Nýsjálendingurinn
Sir Edmund Hillary og nepalski sherpinn Tenz-
ing Norgay urðu fyrstu mennirnir til að komast
á tind Everest þann 29. maí 1953.
Reuters
Mannskætt þyrluslys á Everest-fjalli
STRÍÐIÐ gegn hryðjuverkum undir
forystu Bandaríkjamanna hefur leitt
til þess að mannréttindi eru í aukn-
um mæli virt að vettugi í heiminum
og óöryggi borgara hefur aukist, að
mati Amnesty International en sam-
tökin birtu ársskýrslu sína í gær.
Irene Khan, aðalritari mannrétt-
indasamtakanna, segir að andrúm-
loftið sé þrungið óöryggi sem hafi
ekki verið meira síðan í kalda stríð-
inu. Bent er á hertar reglur í Bret-
landi um landvist flóttafólks og hæl-
isleitenda í því sambandi og lög sem
sett voru í Bandaríkjunum eftir
hryðjuverkin 11. september sem
leyfa að menn sem grunaðir eru um
aðild að hryðjuverkum séu í haldi án
ákæru. Þá er hart deilt á Banda-
ríkjamenn fyrir að halda enn 600
stríðsföngum frá Afganistan í
Guantanamo-flóa á Kúbu.
„Hlutir sem hefðu verið óhugsandi
10. september 2001 eru nú taldir
eðlilegir,“ segir Khan og bætir við að
stórþjóðir eins og Bretar og Banda-
ríkjamenn séu svo uppteknar af
stríðinu gegn hryðjuverkum að þær
hafi kosið að virða mannréttindi að
vettugi. Þá gagnrýna samtökin rík-
isstjórnir fyrir að eyða milljörðum
dollara í stríð á meðan milljónir
manna, sem búa við fátækt og eyði-
leggingu, fái ekki meðferð við sjúk-
dómum á borð við alnæmi.
Deilt á Mið-Austurlönd
Í skýrslunni er bent á að í Evrópu
hafi aðgerðir til að koma í veg fyrir
hryðjuverk leitt til aukins kynþátta-
haturs og þess að gyðingar, arabar
og sígaunar séu beittir auknu mis-
rétti. Þá hafi stríðið leitt til þess að
málfrelsi hafi víða verið takmarkað,
t.d. í löndum á borð við Egyptaland,
Jórdaníu og Jemen. Hryðjuverka-
ógnin sé einnig notuð til að réttlæta
gróf mannréttindabrot, t.d. sé gagn-
rýni á framgöngu Rússa í Tétsníu
þögguð niður undir því yfirskyni að
þar sé á ferðinni einn þáttur stríðsins
gegn hryðjuverkum.
Í skýrslunni er bæði deilt á Ísraela
og Palestínumenn fyrir mannrétt-
indabrot. „Þeir sem sprengja stræt-
isvagna í loft upp í Tel Aviv eiga að
svara til saka rétt eins og menn sem
sprengja skemmtistað á Bali. En það
sama á líka að gilda um ísraelska
hermenn sem drepa Palestínumenn
á hernumdu svæðunum,“ segir
Kahn. Þá segir í skýrslunni að þótt
mikið sé fjallað um deilurnar á milli
þjóðanna tveggja geri alþjóðasam-
félagið lítið sem ekkert til að koma í
veg fyrir mannréttindabrot þar.
Amnesty International
Gagnrýna
stríð gegn
hryðju-
verkum
Lundúnum. AP, AFP.
EFRI deild rússneska þingsins stað-
festi í gær samkomulag við Banda-
ríkjamenn um fækkun kjarnorku-
vopna.
Staðfesting efri deildarinnar, Sam-
bandsráðsins, var talin formsatriði
þar eð neðri deildin, Dúman, hafði áð-
ur lagt blessun sína yfir gjörninginn.
Samkomulagið felur í sér um 60%
fækkun langdrægra gjöreyðingar-
vopna. Mun hvort ríki um sig ráða yfir
1.700 til 2.200 kjarnaoddum árið 2012.
Samkomulagið, sem oftast er nefnt
Moskvu-sáttmálinn, kveður ekki á um
upprætingu þessara vopnakerfa.
Þess í stað verða kjarnaoddarnir
teknir úr notkun.
Gert er ráð fyrir að þeir George W.
Bush Bandaríkjaforseti og Vladímír
Pútín, forseti Rússlands, skiptist á
staðfestingarskjölum vegna sáttmál-
ans í Sankti Pétursborg á sunnudag.
Öðlast sáttmálinn þá þegar gildi.
Afvopnun
staðfest
í Rússlandi
Moskvu. AP.
♦ ♦ ♦