Morgunblaðið - 04.06.2003, Blaðsíða 14

ERLENT
14 MIÐVIKUDAGUR 4. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
AUSTURRÍSK börn liggja hér á
götu í Salzburg til að mótmæla
breytingartillögum stjórnarinnar
á eftirlaunakerfi landsmanna í
stærsta verkfalli landsins síðan í
seinni heimsstyrjöldinni. Verkföll
hafa undanfarið valdið usla víðar
í Evrópu. Þannig lömuðust lestar-
og flugsamgöngur í Frakklandi í
gær og tugir þúsunda mótmæltu
á götum úti í helstu borgum
landsins en þetta er annað verk-
fall ríkisstarfsmanna á minna en
mánuði vegna fyrirhugaðra
breytinga stjórnvalda á eft-
irlaunakerfi þeirra. Á Ítalíu varð
að hætta við 285 flug Alitalia í
gær vegna fjögurra daga verk-
falls starfsmanna sem mótmæla
sparnaðaraðgerðum flugfélags-
ins.
EPA
Verkföll víðs vegar í Evrópu
LEIÐTOGAR átta helstu iðnríkja
heimsins lýstu í gær yfir stuðningi
við það markmið að íraskt samfélag
verði þróað í átt til frelsis og lýð-
ræðis. „Sameiginlegt markmið okk-
ar er að fullvalda, stöðugt og lýð-
ræðislegt Írak verði til; ríki sem á
friðsamleg samskipti við nágranna
sína og sem tekið hefur stór skref á
veginum til framfara,“ sagði í loka-
yfirlýsingu fundar leiðtoganna í
Evian í Frakklandi.
Á fundinum í Evian ræddust þeir
Jacques Chirac Frakklandsforseti
og George W. Bush, forseti Banda-
ríkjanna, við í fyrsta skipti frá lok-
um Íraksstríðsins og virtist fara vel
á með þeim. Athygli vakti hins veg-
ar á fréttamannafundi í gær að
Chirac gerði lýðum ljóst að hann
teldi enn að hernaðarárás Banda-
ríkjanna á Írak hefði verið ólögmæt;
jafnvel þó að Frakkland hafi eftir
stríð tekið þá ákvörðun að leggja
blessun sína yfir ályktun í örygg-
isráði Sameinuðu þjóðanna sem
veitir Bandaríkjamönnum og Bret-
um umfangsmikil völd til að stjórna
Írak.
Tilgangslausir fundir?
Nokkrir fjölmiðlar á Vesturlönd-
um veltu því í gær fyrir sér til hvers
fundurinn í Evian hefði verið hald-
inn; en þó að leiðtogarnir átta hafi
samþykkt ýmsar ályktanir þótti
mörgum heldur lítið kjöt á bein-
unum. „Fáir þátttakendanna [á
fundinum] sýndu mikinn áhuga á
verkefninu. George W. Bush Banda-
ríkjaforseti var ekki í Evian nema
rétt sólarhring en hann hefur eytt
jafn miklum tíma í forsetaflugvél
sinni í þessari viku,“ sagði m.a. í
leiðara breska blaðsins Financial
Times í gær.
Tók leiðarahöfundur þó fram að
miðað við hversu stirð samskipti
sumra aðildarríkjanna eru nú um
stundir væri það e.t.v. ekki svo
slæmt að menn hittust til að láta
taka af sér myndir saman.
Reuters
Leiðtogarnir voru duglegir að veifa til ljósmyndara á fundi sínum.
Styðja lýðræð-
isþróun í Írak
Evian. AFP.
manna á alþjóðavettvangi sé í húfi.
Hið sama eigi við um traust banda-
rísku þjóðarinnar til leiðtoga sinna.
Robert Byrd, starfsbróðir hans frá
Vestur-Virginíu, sagði í þingræðu á
dögunum að vera kynni að „banda-
ríska þjóðin [hefði] verið blekkt til að
styðja innrás í fullvalda ríki, þvert á
alþjóðalög og á röngum forsendum.“
Byrd var sá þingmaður sem gekk
einna lengst í gagnrýni sinni vegna
herfararinnar og fer nú fyrir þeim
sem fullyrða að bandarískir ráða-
menn hafi blekkt bæði þjóð og þing til
að kalla fram stuðning við herförina
gegn stjórn Saddams forseta.
Þeir George Bush Bandaríkjafor-
seti, Colin Powell utanríkisráðherra
og Tony Blair, forsætisráðherra
Bretlands, hafa ítrekað lýst yfir því á
undanliðnum dögum að fullyrðingar
um gereyðingarvopnaeign Íraka hafi
verið byggðar á traustum upplýsing-
um. Þær hafi ekki verið oftúlkaðar
eða nýttar í áróðursskyni. Blair hefur
þráfaldlega sagt að hann sé þess full-
viss að gereyðingarvopn muni finnast
í Írak.
Andvígir rannsókn
Breski forsætisráðherann sætir
hins vegar vaxandi þrýstingi. Tals-
maður Blair sagði í gær að stjórnvöld
teldu enga þörf á því að efna til op-
ráðamanna um meint gereyðingar-
vopn Íraka og þær upplýsingar sem
þau ummæli hefðu verið byggð á.
Warner kvaðst þeirrar hyggju að
gereyðingarvopn myndu að lokum
finnast í Írak. Vísaði hann til þess að
fundist hefðu í landinu flutningabílar
sem virtust hafa verið nýttir sem fær-
anlegar rannsóknarstofur vegna þró-
unar sýklavopna. Warner gat þess
einnig að einungis hefði um þriðjung-
ur þeirra staða verið skoðaður þar
sem grunur léki á að Írakar hefðu
geymt eða þróað gereyðingarvopn.
Paul Bremer, yfirmaður hernáms-
stjórnar Bandaríkjamanna í Írak, tók
í sama streng á mánudag. Kvaðst
hann telja að einungis væri spurning
um tíma hvenær gereyðingarvopn
fyndust í landinu. Rökstuddi Bremer
þessa ályktun sína með því að vísa til
þess að Saddam Hussein Íraksforseti
hefði tæpast kallað refsiaðgerðir og
hörmungar yfir þjóð sína árum saman
hefði hann ekki haft neitt að fela.
Þjóðin blekkt?
Sumir bandarískir þingmenn hafa
hins vegar lýst yfir áhyggjum sökum
þess að ekki hafi tekist að færa sönn-
ur á gereyðingarvopnaeign Íraka.
Bob Graham, öldungadeildarþing-
maður frá Flórída, hefur m.a. vísað til
þess að trúverðugleiki Bandaríkja-
BANDARÍKJAÞING hyggst rann-
saka forsendur þær sem lágu leyni-
þjónustuskýrslum til grundvallar um
meinta gereyðingarvopnaeign Íraka.
Upplýsingar um að Írakar réðu yfir
slíkum vopnabúnaði voru nýttar til að
réttlæta herför Breta og Bandaríkja-
manna gegn stjórn Saddams Huss-
eins í Írak. Bresk stjórnvöld lýstu yfir
því í gær að þau væru andvíg því að
slík rannsókn færi fram í Bretlandi en
fram til þessa hafa gereyðingarvopn
ekki fundist í Írak.
John Warner, öldungadeildarþing-
maður, sagði að tvær þingnefndir
hygðust brátt efna til yfirheyrslna til
að kanna hvort leyniþjónustustofnan-
ir Bandaríkjanna hefðu hugsanlega
brugðist eða hvort bandarískir ráða-
menn hefðu jafnvel oftúlkað þær upp-
lýsingar sem fyrir lágu til að réttlæta
hernaðinn í Írak. Í máli Warners kom
fram að leyniþjónustunefnd öldunga-
deildarinnar og hermálanefnd hennar
hygðust standa fyrir yfirheyrslum
þessum.
CIA heitir aðstoð
Warner sagði í viðtali við CNN-
sjónvarpsstöðina að bandaríska leyni-
þjónustan, CIA, hefði heitið því að að-
stoða þingheim við rannsóknina.
Sagði Warner að CIA myndi leggja
fram allar yfirlýsingar bandarískra
inberrar rannsóknar á yfirlýsingum
forsætisráðherrans fyrir herförina og
þeim upplýsingum sem þær hefðu
verið byggðar á. Kvað hann fjarri lagi
að breskar leyniþjónustustofnanir
hefðu sætt pólitískum þrýstingi í því
skyni að leggja fram sannanir sem
réttlætt gætu herförina.
Í skýrslu sem bresk stjórnvöld
birtu í september í fyrra sagði m.a. að
Írakar réðu yfir gereyðingarvopnum
sem Saddam Hussein gæti beitt með
45 mínútna fyrirvara. Athygli vakti að
íhaldsmenn, sem studdu þá ákvörðun
Blair að taka þátt í hernaðinum í Írak,
tóku í gær að hvetja stjórnvöld til
þess að skýra mál sitt. Sagði talsmað-
ur flokksins í gær að ekki væri unnt
að útiloka að íhaldsmenn kæmu til
með að styðja kröfuna um opinbera
rannsókn á því hvort ráðamenn hefðu
þrýst á bresku leyniþjónustuna.
Tony Wright, samflokksmaður for-
sætisráðherrans og formaður stjórn-
sýslunefndar þingsins, sagði í gær að
„næstum óhjákvæmilegt“ væri að
rannsókn færi fram. Fyrir þingi ligg-
ur nú ályktunartillaga þess efnis að
stjórnvöldum beri að birta upplýsing-
ar þær sem lágu til grundvallar
skýrslunni er birt var í september. Að
þingsályktunartillögunni standa rúm-
lega 50 þingmenn Verkamanna-
flokksins.
Rannsaka fullyrðingar um
gereyðingarvopn Íraka
Breska stjórnin vill ekki fara að dæmi öldungadeildar Bandaríkjaþings
Washington. Lundúnum. AFP.
Í UTAH í Bandaríkjunum er nú leit-
að að sjálfboðaliðum í aftökusveitir
til að framfylgja í júní dauðadómum
yfir tveimur morðingjum er farið
hafa fram á að verða skotnir.
Í þremur af þeim 38 ríkjum
Bandaríkjanna þar sem dauðarefs-
ingum er beitt, Utah, Idaho og
Oklahóma, er aftökusveit einn kost-
urinn, auk eiturgjafar í æð og aftöku
með rafmagni. Einungis í Utah fá
dauðamennirnir sjálfir að ákveða
með hvaða hætti þeir eru líflátnir.
Það eru þeir Michael Kell, yfir-
lýstur kynþáttahatari sem dæmdur
var til dauða fyrir að myrða þel-
dökkan fanga 1994, og Roberto
Arguelles, sem játaði á sig að hafa
misþyrmt kynferðislega og síðan
myrt þrjár táningsstúlkur og 42 ára
konu 1992, sem hafa farið fram á að
verða teknir af lífi með þessum
hætti.
Andstæðingar dauðarefsinga
segja að það flokkist undir grimmi-
legar og óvenjulegar refsingar að
skjóta dauðamenn og stangist því á
við stjórnarskrána.
Fimm manns eru í hvorri aftöku-
sveit og er leitað sjálfboðaliða úr
röðum lögreglumanna í þeim byggð-
um þar sem Kell og Arguelles
frömdu glæpi sína. Skytturnar
verða ekki nafngreindar og verður
bannað að ræða opinberlega um af-
tökurnar. Einhver þeirra mun
skjóta púðurskoti og því verður
ógerningur að segja til um hverjir
hafi banað dauðamönnunum.
Leita sjálfboðaliða í aftökusveitir
Salt Lake City. AP.
BANDARÍSK yfirvöld brutu á
réttindum hundraða innflytj-
enda sem handteknir voru í
kjölfar hryðjuverkanna 11.
september 2001, samkvæmt
nýútkominni skýrslu dóms-
málaráðuneytisins um meðferð
yfirvalda á þeim sem hnepptir
voru í varðhald vegna gruns um
aðild að hryðjuverkunum.
Alls voru 762 innflytjendur,
flestir af arabísku bergi brotnir
eða frá Suður-Asíu, teknir
höndum víðs vegar um landið
og var þeim að meðaltali haldið
í þrjá mánuði á meðan Alrík-
islögreglan (FBI) hreinsaði þá
af grun um aðild að hryðjuverk-
um. Þeir áttu ekki kost á að
vera látnir lausir gegn trygg-
ingu, og oft liðu vikur áður en
þeir fengu símtöl og samtöl við
lögfræðinga. Þá kemur fram að
þeim var haldið í klefum sem
voru upplýstir allan sólarhring-
inn og þeir voru færðir til í
hand- og fótajárnum og mitt-
iskeðjum. Þá máttu sumir þola
líkamlegt ofbeldi fangavarða og
svívirðingar. Allir höfðu þeir
brotið lög um innflytjendur á
einhvern hátt.
Rannsóknin eftir 11.
september
Yfirvöld
brutu á
innflytj-
endum
Washington Post.