Morgunblaðið - 20.07.2003, Blaðsíða 26

LISTIR
26 SUNNUDAGUR 20. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
GALLERÍ Písl hefur verið opnað í
nýju kaffihúsi í Hveragerði. Það er
Helga Björnsdóttir, eigandi Blóma-
borgar í Hveragerði, sem rekur gall-
eríið og kaffihúsið að Breiðörk 12.
Helga hyggst gefa listamönnum
tækifæri til að vera með sölusýning-
ar í Galleríi Písl ásamt öðrum við-
burðum.
Nú stendur yfir yfirlitssýning á ol-
íuverkum Birgis Þórðarsonar. Á
sýningunni verða landslagsmyndir
sem Birgir hefur málað, m.a. myndir
af Fuji-fjalli í Japan, af Rangárvöll-
um og Snæfellsnesi.
Birgir stundaði nám í Kanada m.a.
í listsögu sem hliðargrein við nám í
umhverfiskipulagsfræðum.
Gallerí Písl og kaffihúsið er opið
alla daga frá 9.30–23.
Gallerí Písl
opnað í
Hveragerði
Í BÆJAR- og héraðsbókasafni Ár-
nessýslu stendur nú yfir sýning á
vatnslitamyndum Svövu Sigríðar
Gestsdóttur. Myndirnar eru allar
unnar út frá íslenskri náttúru.
Svava er einn af stofnendum
Myndlistarfélags Árnessýslu. Hún
hefur haldið margar einkasýningar
og tekið þátt í mörgum samsýning-
um frá því hún lauk námi frá Mynd-
listarskólanum við Freyjugötu og
síðar stundaði hún einnig nám í
Kaupmannahöfn.
Sýningin stendur til 10. ágúst.
Eitt verka Svönu Sigríðar.
Vatnslita-
myndir í
Árnessýslu
L
ÖGMÁL velgengninnar heimtar
stöðugt meiri umsvif eins og allir
athafnamenn vita. Um leið og
áhugi vex og markaðurinn tekur
við sér, eins og sagt er, eykst kraf-
an um viðameira framboð af hinni eftirsóttu
vöru og þjónustu. Grósku fylgja óumflýjanlega
væntingar um gæði og stöðugleika, en hvort
tveggja er talið til marks um traust og festu
sem ríkja verður á hverju sviði. Allir virðast
skilja þessar sjálfsögðu kröfur þegar iðnaður
og viðskipti eru annars vegar. Engin þjóð getur
umgengist framleiðslu sína og þjónustu með
svo mikilli léttúð að hrun blasi við viðskiptalífi
hennar og hagstjórn. Átök í íslenskum stjórn-
málum snúast fyrst og síðast um væntingar
tengdar trausti og stöðugleika.
Fyrir fáeinum áratugum urðu nokkrum
frönskum vínframleiðendum á þau herfilegu
mistök að spilla vínframleiðslu sinni í fíkn eftir
stundlegum gróða. Þegar upp komst um sví-
virðuna hættu menn ekki einungis að kaupa vín
af tegundinni Beaujolais, þar sem glundrið var
upp runnið, heldur guldu allir franskir vín-
framleiðendur þessa ómerkilega hrekkja-
bragðs kollega sinna. Vínmarkaðurinn í Frakk-
landi hrundi eins og hann lagði sig og það eru
áhöld um hvort hann hafi nokkurn tíma náð sér
eftir þessa hverfulu og einskæru skammsýni
fáeinna spilltra framleiðenda. Þegar dómur féll
var hann þungur því tekið var tillit til þess að
glæpamennirnir höfðu skaðað alla starfsfélaga
sína og eyðilagt þá virðingu sem þeir og for-
verar höfðu áunnið sér með miklu erfiði. Mikil-
væg starfsgrein í einu landi hafði beðið hnekki.
Nú má spyrja hvers vegna heimsins bestu
vínsmakkarar létu þessa framleiðslu komast á
markað óátalið, en það er önnur saga og rétt-
lætir í engu hlut óþokkanna. Eftir stendur að
glæpur var framinn sem franskur efnahagur
galt dýru verði með tilheyrandi samdrætti og
atvinnuleysi. Má ætla að framleiðendurnir
óprúttnu hafi drýgt framleiðslu sína með ódýr-
ari miði af ást á faginu? Það er ólíklegt. Miklu
nær er að halda að taumlaus gróðavon hafi ráð-
ið gerðum þeirra. Þótt málverkafalsanir undan-
farinn áratug, og gott betur, geti vart talist eins
afdrifaríkar fyrir íslenskt athafnalíf og vín-
svindlið fyrir hið franska er engin ástæða til að
taka þeim með kæruleysislegri léttúð. Glæp-
urinn er hinn sami þegar öllu er á botninn
hvolft.
Nú þegar hafa málverkafalsanirnar skaðað
ímynd íslenskrar myndlistar, og víst er að ís-
lenski listheimurinn hefur beðið álitshnekki
víðar en hér heima. Grein franska blaðamanns-
ins Sylvie Briet, sem birtist í dagblaðinu Lib-
ération, 10. júní, tekur af allan vafa um það. Það
er ekki laust við að henni finnist svolítið skond-
ið þegar reykvískur skartgripasali segir henni
frá spenningi sínum yfir þrem fölsuðum verk-
um, afmælisgjöfinni það árið. „Þetta var eins og
fyrir þig sem Frakka að komast yfir Picasso,“
hélt hinn svikni skartgripasali fram, bersýni-
lega án þess að gera sér grein fyrir því að ís-
lensku frumherjarnir, þótt ófalsaðir væru, geta
með engu móti talist í flokki með þeim ágæta
Spánverja. Það er töluvert langur vegur frá lítt
þekktum, þjóðlegum meisturum á borð við
frumherjana okkar, hversu góðir sem þeir eru,
til alþjóðlegrar, heimsfrægrar stórstjörnu á
borð við Picasso.
Hér er eflaust komin ein af fjölmörgum
ástæðum fyrir varnarleysi íslenskra listkaup-
enda gagnvart lævísum fölsurum. Þeir mikla
svo fyrir sér stöðu okkar ágætu meistara að
þeir ímynda sér að þar fari listmálarar á heims-
mælikvarða. Í því sambandi minnist ég sýning-
ar á vatnslitamyndum í einu af virðulegri lista-
söfnum okkar. Ég var varla kominn í salinn
þegar þekktur framámaður og ágætur frí-
stundamálari vék sér að mér og sagði stund-
arhátt, frá sér numinn, að sýningin sannaði
ótvírætt að viðkomandi málari væri mesti
vatnslitamálari sem heimurinn hefði alið.
Þegar hann sá tortryggnina í svip mínum
virkaði það á hann sem leiðinlegar úrtölur og
ekki bætti úr skák að ég dró fullyrðingar hans
stórlega í efa. Hann bað mig um að segja sér
hverja ég teldi geta skákað hinum íslenska
meistara og þegar ég hafði talið upp nokkur
nöfn kvaddi hann mig dapur í bragði. „Alltaf er-
uð þið við sama heygarðshornið,“ tautaði hann
um leið og hann hvarf á braut. Hann átti aug-
ljóslega við listfræðingastéttina eins og hún
leggur sig. Mér þótti mjög fyrir því að valda
honum vonbrigðum enda er fátt eins ömurlegt
og það hlutskipti að þurfa að tosa menn niður á
jörðina þegar þeir svífa í hæstu hæðum. En
sýnu verra er þó að taka undir glamrið.
Af öllu þessu má ráða að fyrrnefnt varnar-
leysi gagnvart blekkingum óprúttinna falsara
stafar – að minnsta kosti sumpart – af frá sér
numdum huga ölvuðum af tilhugsuninni um að
næla megi sér í ómetanlegt meistaraverk við
vægu verði og þannig detta í lukkupottinn með
lítilli fyrirhöfn. Ég hef það enda fyrir víst að
uppboðin á árum áður – sem gjarnan fóru fram
á virðulegum veitingahúsum – hafi einna helst
líkst bandóðu bingókvöldi. Slíkur framgangs-
máti skýrir betur en nokkuð annað hvers vegna
væntanlegir kaupendur listaverka leita sér
sjaldnast álits sérfræðinga.
Sé bingóstemningin sannleikanum sam-
kvæm þýðir það að spilavítistöfrarnir ráða
fremur kaupum manna en ómenguð ást þeirra
á myndlist. Það er synd þegar þess er gætt að
Þórarinn B. Þorláksson, Ásgrímur Jónsson,
Jón Stefánsson, Kjarval og fleiri fórnarlömb
falsara sneru baki við fjálglegri ofurrómantík
19. aldarinnar og tömdu sér yfirvegað og lát-
laust viðhorf módernismans eins og hann þró-
aðist á öldinni sem leið. Það er því beinlínis
ómaklegt að nálgast verk þeirra með eintómri
loftkenndri stundarástríðu. Þessir ágætu lista-
menn sýndu að þeir vildu fremur höfða til með-
vitandi hófstillingar áhorfandans en blindra til-
finninga hans. Stóra spurningin er því þessi:
Má vænta aukins þroska og yfirvegunar í við-
skiptum með listaverk eftir fölsunaráfallið eða
munu listkaupendur halda áfram að taka svikið
glundur fyrir höfugt gæðavín?
Vandi fylgir
vegsemd hverri
Eftir Halldór Björn Runólfsson
Morgunblaðið/Halldór Björn Runólfsson
„Kona og fuglar“, var sögð vera eftir dada-
meistarann fræga Francis Picabia og ársett
1929–30. Safnarinn og listaverkasalinn Alain
Tarica kom í veg fyrir tilraun til að smygla
myndinni á markað. Í kjölfarið létu William
Camfield, listfræðiprófessor frá Texas, og
Maria Borràs, meðlimur Miró-stofnunarinnar
í Barcelona, sig hverfa hljóðlaust úr hinni
virtu Picabianefnd, sem Olga Picabia, ekkja
listamannsins, veitir forstöðu. Ekkert lát hef-
ur verið á fölsunum á Picabia og ógnar það
stöðu verka hans á listmarkaðnum.
ÞESSI myndarlegi 42. árgangur
Ársritsins gefur forverum sínum síst
eftir. Sögufélagsrit er það svo sann-
arlega því að allar ritgerðirnar, níu
talsins, eru sögulegs efnis. Ritstjór-
inn, Jón Þ. Þór, ríður á vaðið með
frásögn um upphaf vélbátaútgerðar
þar vestra, sem jafnframt er upphaf
slíkra veiða á Íslandi. Hann er þar á
heimavelli og leiðréttir áður gerðar
villur. Ólafur Halldórsson, handrita-
fræðingur, birtir hér gamla grein
séra Björns í Sauðlauksdal um Jón
bónda Íslending. Auk greinar sr.
Björns eru miklar skýringar Ólafs
og missagnir leiðréttar. Til að
mynda hafði klerkurinn kunni slengt
saman tveimur Jónum Jónssonum.
En það er víst ekki í fyrsta skipti,
sem slíkt hefur gerst með Jónana
okkar íslensku. Þetta er mikil og
lærð syrpa, en kannski ekki alls
kostar við alþýðuskap. Þá segir hér
af fyrsta Færeyjaflugi Íslendinga og
Færeyjaflugi ísfirzkra íþróttamanna
1949. Skemmtileg frásögn rituð af
Jóni Páli Halldórssyni. Óhappafleyið
Skarpheðinn er stutt frásögn eftir
Heimi G. Hansson. Skarpheðnarnir
voru raunar tveir, báðir jafnmikil
óhappafley. Tvö ástabréf frá því
snemma á 19. öld eru hér birt og sitt
hvað til skýringar þeim, sem Erla
Hulda Halldórsdóttir og Erna
Sverrisdóttir hafa búið til prentunar.
Þá er hér um hálfrar aldar gömul
ferðasaga Þorbjarnar læknis Þórð-
arsonar. Frá hreppsverslun í Bol-
ungarvík 1917–19 segir Geir Guð-
mundsson. Einar Jónsson á hér
langa og athyglisverða grein um tvo
forna garða við Núp í Dýrafirði.
Maður hefði haldið að ekki væri unnt
að bæta við hina yfrið nákvæmu og
ítarlegu bók Kjartans Ólafssonar,
Firði og fólk, en það tekst þó Einari
Jónssyni. Lýður Björnsson segir vel
frá upphafi verslunar í Flatey á
Breiðafirði. Það er vönduð og mikil
ritgerð. Hún hefði sómt sér vel í Ár-
bók Barðastrandarsýslu. En kannski
hefur ekki verið ljóst orðið hvort eða
hvenær Árbókin sú myndi vakna af
Þyrnirósarsvefni sínum, þegar
greinin var send til birtingar. Nú er
hún glaðvöknuð og við bestu heilsu.
Kristján Bersi Ólafsson rekur þessa
löngu ritgerðalest með mikilli grein
um kennararáðningar á Ísafirði
1920–24. Þar verður maður margs
vísari og er ekki allt fallegt.
Þetta ársrit er því mikil og góð
fróðleikssyrpa og vel frá því gengið á
alla lund.
Mannlíf og saga fyrir vestan
Hið litla og snotra hefti, Mannlíf
og saga fyrir vestan, lætur ekki mik-
ið yfir sér, en lumar þó á ýmsu bæði
fróðlegu og skemmtilegu.
Þau fylla nú orðið tylftina heftin að
vestan og hafa flutt margt bitastætt
á liðnum sjö árum. Margt mætti
vissulega nefna, en tvennt finnst mér
bera hæst. Annað er mikill fjöldi
gamalla mynda, sem ritstjórinn hef-
ur bersýnilega lagt mikla rækt við að
safna og halda til haga. Í þessu hefti
eru t.a.m. margar myndir teknar af
Dýrfirðingnum Davíð Davíðssyni,
auk margra annarra. Ljósmyndir
segja oft mikla sögu og eru vissulega
trúverðug sagnfræði. Hitt er sagna-
bálkur Ingivalds Nikulássonar
(1877–1951), Sagnir frá Bíldudal.
Hér birtist 4. kaflinn og sá síðasti, er
fjallar um fyrri hluta tuttugustu ald-
ar. Er það aðallega tímabil Thor-
steinssonar og hinna miklu umsvifa
hans. Í 10. og 11. heftinu voru kaflar
um 19. öldina, en í 9. heftinu hófst
þessi sagnabálkur og þar var enn-
fremur kynning á þessum merka,
sjálfmenntaða alþýðumanni. Ingi-
valdur naut engrar skólagöngu, en
með fádæma áhuga og elju varð
hann vel að sér í ýmsum raunvísind-
um og tungumálum, fræðasjór var
hann mikill og ágætlega ritfær eins
og þessir þættir sýna. Hann var
áreiðanlega mjög fágætur maður.
Í þessu hefti er og að finna minn-
ingabrot Helga Pálssonar frá
Haukadal í Dýrafirði. Þá er þáttur úr
sögu vegagerðar á Vestfjörðum. Er
það viðtal við Gunnar Friðfinnsson
fyrsta ýtustjórann í Dýrafirði. Þá er
hér margt smápistla og gamansagna
að vestan, eins og jafnan er í þessari
ritröð.
Skaftfellingur
Skaftfellingur kom fyrst út árið
1978 eða fyrir 24 árum. Mun ætlunin
hafa verið, að ritið kæmi út annað
hvert ár og hefur því verið vel við það
staðið, enda hefur það komið út ár-
lega undanfarin ár. Brot er nú orðið
mun stærra en var framan af og ritið
allt nýtískulegra eins og vera ber.
Vart leikur á tveimur tungum, að
Austur-Skaftfellingar eru mikið
menningarfólk. Löngum hafa þeir
átt haga menn til orðs og handa. Þeir
eiga nú kappsama eldhuga til að
leiða för og samhugur fólks virðist
vera mikill. Sagnaþulum gömlum,
sem settu svip á líf og list, fækkar,
sem vonlegt er, en þó örlar hér enn á
ágætu framlagi þeirra. Þetta rit ber
þessu fagurt vitni. Það er að hluta til
helgað glæsilegu framtaki með
byggingu stórhýsisins Nýheimar,
sem hýsir nú margs konar menning-
arstarfsemi allt frá skólahaldi til vís-
indarannsókna. Um það eru þrjár
greinar. Grein er um Þórbergssetur
á Hala í Suðursveit, um Jöklasetur á
Höfn og Vatnajökulsþjóðgarð. Frá-
sögn er af fornleifarannsókn og sagt
er frá endurbyggingu gamallar
vatnsaflsrafstöðvar. Allt þetta efni,
sem nær yfir rífan þriðjung bókar,
tekur til nútíðar og framtíðar og
sama má í raun segja um langa og
einkar áhugaverða ársskýrslu
Menningarmiðstöðvarinnar (2001).
Þar hefur svo sannarlega verið tekið
til hendi. Smágreinar koma hér einn-
ig sögulegs efnis og tvær merkar og
ítarlegar ritgerðir eru um brúargerð
á Skeiðará og tengingu hringvegar.
Þar er fróðleg byggingarsaga rakin,
sem vissulega er þörf á að geyma.
Sitthvað fleira er hér fróðlegt og
áhugavert og lýkur ritinu á stuttum
eftirmælum um látna á árinu 2001,
,,vestan Fljóta“ og ,,austan Fljóta“,
eins og þar segir.
Þess skal og getið, að á allnokkr-
um stöðum er skotið inn órímuðum
smákvæðum eftir skólabörn. Margt
er þar fallega sagt, en ekki allt mikill
skáldskapur, sem varla er von, en
skemmtileg tilbreytni og virðingar-
vert er að taka yngstu kynslóðina
með.
Þá vekur athygli hversu framar-
lega konur standa í þeirri merku
starfsemi, sem fram fer þar eystra.
Þær eiga líka einar níu ritsmíðar í
þessum árgangi.
Skaftfellingur er prýðilega frá-
genginn hið ytra sem hið innra og hið
eigulegasta og skemmtilegasta rit.
Ævinlega tek ég þessum heftum
fagnandi og verð ekki fyrir vonbrigð-
um. Þá skaðar ekki að geta þess, að
frágangur er góður og útlit einkar
smekklegt.
Ísfirðingar, Skaftfellingar
og mannlíf vestra
Sigurjón Björnsson
BÆKUR
Héraðsrit
Ársrit Sögufélags Ísfirðinga 2002, 42. ár.
Ritstj.: Jón Þ. Þór og Veturliði Ósk-
arsson. Ísafirði, Sögufélag Ísfirðinga,
2002, 266 bls.
SÖGUFÉLAG ÍSFIRÐINGA
Mannlíf og saga fyrir vestan. Vestfirskur
fróðleikur gamall og nýr, 12. hefti.
Ritstj.: Hallgrímur Sveinsson. Vestfirska
forlagið, Hrafnseyri, 2003, 80 bls.
MANNLÍF OG SAGA FYRIR VESTAN
Skaftfellingur, 2002, 15.árg. Ritstj. og
ábm.: Zophonías Torfason. Útg.: Menn-
ingarmiðstöð Hornafjarðar. Höfn, 2002,
175 bls.
SKAFTFELLINGUR
♦ ♦ ♦