Morgunblaðið - 08.08.2003, Blaðsíða 22

LISTIR
22 FÖSTUDAGUR 8. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SAGA Guðríðar Þorbjarnardóttur,
sem á öld víkinga ferðaðist víðar en
aðrar konur, er ekki síður ferðasaga
í dag. Í Skemmtihúsinu við Laufás-
veg 22 hefur verkið verið sýnt á
ensku og þýsku í sumar og á sunnu-
dagskvöld kl. 20.30 verður það frum-
sýnt hér á landi á frönsku og sama
dag verður síðasta sýning leikársins
á þýsku, klukkan 18.
Síðastliðin tvö sumur hafa Ferðir
Guðríðar verið sýndar fyrir ferða-
menn í Skemmtihúsinu og hafa leik-
konurnar Valdís Arnardóttir og Þór-
unn E. Clausen farið með hlutverkið
á ensku og þýsku. Nú bætist þriðja
leikkonan við, Sólveig Sihma, en hún
hefur sýnt verkið í París frá 8. febr-
úar síðastliðnum – og mun halda
áfram í haust – og sýna að minnsta
kosti fram í miðjan febrúar.
Alls hefur þetta leikrit Brynju
Benediktsdóttur leikstjóra þá verið
sýnt á fimm tungumálum, í átta lönd-
um Evrópu og er nú á leið í níunda
landið, á leiklistarhátíð í Króatíu,
auk þess sem sýningin hefur farið
víða í Bandaríkjunum og Kanada.
Hrifning franskra kvenna
Það er nokkuð óvenjulegt að ís-
lensk leikverk séu þýdd á frönsku,
sýnd í París mánuðum saman og
njóti svo mikilla vinsælda að þau séu
flutt yfir á næsta leikár. Þegar Sól-
veig er spurð hvaða erindi saga þess-
arar íslensku fornkonu eigi við Par-
ísarbúa í dag segir hún:
„Björk kom Íslandi endanlega á
kortið hjá Frökkum. Þeir eru gríð-
arlega hrifnir af henni – sem og Vig-
dísi Finnbogadóttur sem hefur verið
óþreytandi við að kynna land og þjóð
í Frakklandi. Þessar tvær konur
hafa átt stóran þátt í að vekja áhuga
Frakka á Íslandi – og nú er þriðja
konan komin, Guðríður Þorbjarnar-
dóttir. Engu að síður kom mér á
óvart með hversu mikilli eftirvænt-
ingu sýningarinnar var beðið í París.
Hennar var beðið af frönskum kon-
um og þær hafa tekið henni af mikilli
hrifningu.“
Hvers vegna?
„Vegna þess að hún veitir þeim
hvatningu. Þeim finnst verkið hafa
mjög sterka pólitíska og femíníska
skírskotun. Ein ástæðan er sú að
flestar konur sem getið er í sögu
Frakklands eru drottningar og
aðalsfrúr sem hin venjulega kona í
Frakklandi samsamar sig ekki. Þar
eru engar alþýðukonur. Guðríður er
hins vegar allþýðukona sem giftist
þrisvar og ákveður sjálf að leggjast í
löng ferðalög um heiminn.
Til að byrja með hélt ég að á sýn-
inguna myndi aðeins koma fólk sem
hefði áhuga á Íslendingasögum og
þetta yrðu aðeins nokkrar sýningar.
Smám saman áttaði ég mig á því að
margir af áhorfendum mínum voru
fólk sem hafði heyrt um verkið og
vildi sjálft heyra og sjá sögu þess-
arar kraftmiklu og huguðu konu sem
fór til Vínlands árið 1005.“
Frökkum finnst ég íslensk
Hvers vegna ákvaðstu að þýða
þetta verk og sýna í París?
„Ég er íslensk í aðra ættina og mig
langaði til þess að læra meira um
bakgrunn minn. Það var Þór Tul-
inius sem benti mér á þetta verk og
þegar ég kom hingað til lands í heim-
sókn fyrir þremur árum sá ég sýn-
inguna með Tristan Gribbin, hitti
Brynju og ákvað í kjölfarið að leika
sýninguna í París.“
Eru konur í meirihluta þeirra sem
sækja sýninguna þar?
„Nei, það er jafnmikið af konum
og körlum. Hins vegar gera konurn-
ar meira af því að koma að máli við
mig á eftir til þess að ræða verkið og
þessa makalausu konu.“
Þegar Valdís og Þórunn eru
spurðar hvort Guðríður sé ein og hin
sama í meðförum þeirra allra segir
Þórunn: „Nei, Sólveig er mjög ólík
okkur. Hún er svo frönsk.“
„Ég get ekki dæmt um það,“ segir
Valdís, „vegna þess að ég skil ekki
frönsku, en líkamsbeiting hennar er
allt öðruvísi. Mér finnst hún á marg-
an hátt mun kvenlegri.“
„Samt finnst Frökkum ég mjög ís-
lensk,“ skýtur Sólveig inn í.
Þær Valdís og Þórunn eru sam-
mála um að tungumálið hafi mikil
áhrif á karakter verksins. „Á vissum
stöðum gefur franskan því meiri
blíðu en er í hinum málunum,“ segir
Þórunn, „og á öðrum stöðum meiri
hörku.“
Í hringleikahúsi í Króatíu
Á meðan sýningar verða á frönsku
í Skemmtihúsinu fer Þórunn, ásamt
höfundi og leikstjóra, Brynju Bene-
diktsdóttur, til Króatíu þar sem sýn-
ingin verður sýnd þrisvar sinnum á
alþjóðlegri leiklistarhátíð, meðal
annars í rómversku hringleikahúsi
sem er eitt af stærstu hringleika-
húsum sem enn eru til í heiminum.
Ferðir Guðríðar verða sýndar í Pula
16. ágúst, Porec 19. ágúst, og í borg-
inni Opatija 20. ágúst – en það er
lokakvöld hátíðarinnar sem hefur
staðið frá 10. júlí.
„Upphaflega ætluðum við aðeins
að leika sýninguna á ensku,“ segir
Brynja en nú er niðurstaðan sú að
Þórunn leikur að öllum líkindum
eina sýningu á þýsku.
Hvers virði er fyrir leikhúsið að
vera boðið á þessa alþjóðlegu leik-
listarhátíð?
„Þetta er auðvitað reynsla og leið-
ir af sér áframhaldandi boð. Fyrir
leikhúsfólk er alls virði að hitta koll-
ega frá öðrum löndum og þótt þetta
sé býsna strembin ferð, þar sem við
leikum þrjár sýningar á þremur mis-
munandi stöðum, höfum við tækifæri
til þess að sjá aðrar sýningar. Það er
mikil reynsla fyrir mig sem höfund
að sjá viðbrögð annars leikhúsfólks
og annarra þjóða við þessari maka-
lausu sögu Guðríðar Þorbjarnardótt-
ur. Sagan af ferðalögum hennar end-
aði í Róm og það má segja að við
séum núna að nálgast Róm. Hins
vegar höfum við þegar fetað slóð
hennar til Vesturheims og enn víðar.
Hvað verða sýningar lengi í
Skemmtihúsinu í sumar?
„Fastar sýningar á ensku og
frönsku verða til 25. ágúst en þar
fyrir utan er hægt að panta sýningar
fyrir hópa. Það er stöðugt að færast í
aukana hjá okkur og við getum farið
með sýninguna hvert sem er, auk
þess sem við getum sýnt hana í
Skemmtihúsinu.“
Pólitísk og
feminísk
hvatning
Leikritið um ferðir Guðríðar er á leið á leiklist-
arhátíð í Króatíu, auk þess sem það er nú sýnt á
þremur tungumálum í Skemmtihúsinu við
Laufásveg, ensku, þýsku og frönsku.
Morgunblaðið/Þorkell
Leikkonurnar þrjár, Þórunn Clausen, Valdís Arnardóttir og Sólveig Sihma
ásamt Brynju Benediktsdóttur leikstjóra og höfundi.
MEÐLIMIR hins ársgamla tríós
Kötlu, er öll starfa í Gautaborg, komu
fram fyrir fullu húsi í Listasafni Sig-
urjóns Ólafssonar sl. þriðjudag. Dag-
skráin var blanda af eldri sænskum
og nýlegum íslenzkum smáverkum.
Flest var ýmist frumsamið eða um-
ritað fyrir hina óneitanlega fáheyrðu
samstæðu söngraddar, básúnu og pí-
anós, sem mann rekur ekki í fljótu
bragði minni til að hafa heyrt áður á
okkar fjörum. Skringileg áhöfnin
kom samt yfirleitt furðuvel út, enda
var oftast gætilega leikið, nema hvað
básúnan varð stöku sinnum fullsterk.
Var í því sambandi hálfundarlegt að
hvergi skyldi dempara troðið í trekt –
vel að merkja ekki aðeins til að
tempra styrkvægi heldur einnig til að
fjölga litbrigðum – og gæti sú ábend-
ing e.t.v. komið að gagni, sé sá sjálf-
sagði möguleiki jafnvannýttur í öðr-
um dagskrám hópsins.
Fyrstu atriði voru „Tre sångar ur
musiken till „Kvinnan i Hyllos hus““
– þrjú lítil leikhúslög eftir Hilding
Rosenberg (1892–1985) þar sem upp-
hafsinnkoma söngraddar kvað við
„lontano“ utan úr anddyri; öll á
vængjum ljóðrænnar síðrómantíkur.
Tvö lög komu í kjölfarið eftir Hreiðar
Inga Þorsteinsson (f. 1978), Hrafnar
(undir hjakkandi hrynhætti þjóðlags-
ins Krummi svaf í klettagjá) og hið
angurvært teygða Mánaskin. Pían-
istinn lék þá þrjú lög eftir Jón Leifs
úr Lögum fyrir píanó op. 2 nr. 1, 2 og
4 – Valse lento, hina stuttu Prelúdíu
um Ísland, farsælda frón og Rímna-
kviðu í spegilrondóformi (með Hana,
krumma yzt, Enginn lái öðrum frekt
næstyzt og Sumri hallar í miðju), var-
færnislega en snoturt. Þóra Mar-
teinsdóttir (f. 1978) átti að því loknu
tvö stutt lög, Í draumi hans – leitandi
einleikssmíð fyrir básúnu með ótæp-
um fimmundarglissum og (undir lok)
samstígum yfirþríundum sungnum
með blæstrinum – og hið örstutta en
ljúfa dúó Eins konar ósk, þar sem
básúna og söngkona sneru bökum
saman í Janusarlíki; upphaflega sam-
ið fyrir rödd og kontrabassa.
Aftur komu sænsku tónskáldin við
sögu með þrem lögum, fyrstu tveim
fyrir söng og píanó. Eða nánar til-
tekið När du slutar mina ögon
(Gunnar de Frumerie, 1908–87), hinu
stutta en epískt-dramatíska Vingar í
natten eftir Ture Rangström (1884–
1947) og loks yndislegri kantílenu
eftir Jan Sandström (f. 1954), Sång
till Lotta, þar sem básúnan fékk gull-
ið tækifæri til að syngja ein á stóru
raddsviði við látlausan hljómaundir-
leik píanósins. Næst var frumflutt
nýtt stykki eftir Hreiðar Inga, Fá-
tækt (við ljóð Jakobínu Sigurðardótt-
ur); að mörgu leyti áheyrilegt lag í
nærri hreintónölum moll, nema hvað
deila mátti um fegurðargildi tíðra
smárennsla básúnunnar á milli
granntóna. En kannski var það ein-
mitt meiningin.
Upp úr íslenzku verkum kvöldsins
stóð án efa næsta lag, Vöxtur, úr
Smalasöngvum Mistar Þorkelsdótt-
ur, er skartaði ekta sveitasælli sauða-
kallsstemmningu með m.a. urrandi
básúnustrófum (= smalahundum?)
og fjallferskum víðavangsgjallandi,
þótt ekki væri það frumsamið fyrir
þessa áhöfn. Formlegri dagskrá lauk
síðan með hinu drungaseiðandi
Nachtgesang eftir sænska síðróm-
antíkerinn John Fernström (1897–
1961) við ljóð Goethes.
Segja má að ýmsir vænlegir mögu-
leikar hafi komið fram í flutningi
hópsins þótt enn virtist hann sum-
part leitandi að fullgildri samtján-
ingu, og kannski ekki nema von eftir
aðeins eins árs samstarf. Píanóleik-
urinn var fágaður en frekar hlédræg-
ur og stundum ögn hikandi. Enn virt-
ist mega bæta snerpu og sérstaklega
úthaldi við stundum svolítið andstutt-
ar hendingar básúnunnar, fyrir utan
að rækta betur veikasta part styrk-
skalans. Söngurinn var eins og blást-
urinn tandurhreinn en vantaði –
raunar líkt og með marga aðra hér-
lenda söngvara á ljóðavettvangi – í
heild meiri fjölbreytni í textatjáningu
og einkum raddbeitingu.
Fáheyrt en vænlegt
TÓNLIST
Sigurjónssafn
Verk eftir Rosenberg, Hreiðar Inga
Þorsteinsson, Jón Leifs, Þóru
Marteinsdóttur, de Frumerie, Rang-
ström, Sandström, Misti Þorkelsdóttur
og Fernström. Tríóið Katla (Svava
Kristín Ingólfsdóttir mezzosópran,
Magnús Ragnarsson píanó og
Ingibjörg Guðlaugsdóttir básúna).
Þriðjudaginn 29. júlí kl. 21.30.
KAMMERTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
SUMARKVÖLD við orgelið er
eins og kunnugt er röð sumartón-
leika í Hallgrímskirkju í Reykjavík
og er nú haldin 11. árið í röð. Alls
er um að ræða 27 tónleika í júlí og
ágúst og er þar vel að verki staðið.
Það væri synd að segja að efnis-
skráin 3. ágúst hafi verið hefð-
bundin á okkar mælikvarða. Inn á
milli vel þekktra verka kynnti Ítal-
inn Giorgio Parolini ýmis verk og
tónskáld sem eru lítið sem ekkert
þekkt hér á landi en sum vel þekkt
sunnar í Evrópu.
Tónleikarnir hófust á Tokkötu,
adagio og fúgu í C-dúr BWV 564
eftir Bach sem talið er að hann
hafi samið á Weimarárum sínum
1712–1717. Tokkatan var vel form-
uð og skýr og pedalsólóið virkilega
vel útfært og sýndi að Parolini
hefur mjög góða leiktækni á fót-
spilið, sem átti eftir að koma betur
í ljós þegar leið á tónleikana.
Adagioið er eins konar aría í hægri
hönd (hér með principal 8’) með
undirleik í vinstri hendi og gang-
andi bassa (basso continuo) í fót-
spili. Fúgan leið síðan áfram fal-
lega mótuð. Giovanni Battista (eða
Giambattista) Martini (1706–1784)
var afkastamikið tónskáld, kennari
og virtur fræðimaður í Bologna,
meðal nemenda hans eru t.d. Moz-
art og J. C. Bach. Eftir hann lék
Parolini fyrst lítið Grave og síðan
Sonata sui flauti eða sónötu fyrir
flauturaddir. Bæði eru þetta frek-
ar stutt verk og ljúf. Benedictus
op. 59 nr. 9 eftir Max Reger er lít-
ið fallegt verk sem lætur lítið yfir
sér en krefst samt alls styrkleika-
skala orgelsins. Flutningurinn var
góður og styrkleikabreytingarnar
mjög vel gerðar. Marco Enrico
Bossi (1861–1925) var að sögn af-
burðagóður orgelleikari. Hann var
einnig afkastamikið tónskáld og
ein aðalpersónan í endurnýjun
ítalskrar „ekki óperu“ tónlistar við
lok 19. aldar. Meðal orgelverka
hans er Thème et Variations í C-
moll op. 115. Eftir hæga inngöngu
á fullu verki er stefið kynnt og síð-
an leikið í ýmum tilbrigðum en því
lýkur svo með lítilli vel saminni
fúgu. Frakkinn Jehan Alain fædd-
ist 1911 og dó aðeins 29 ára á víg-
vellinum 20. júní 1940 og var þá
þegar eitt af efnilegustu 20. aldar
tónskáldum Frakka og eru Var-
iasjónir yfir 16. aldar stef eftir
Clement Jannequin eitt þekktasta
verk hans og var í heild fallega
flutt.
Eftir ameríska tónskáldið David
N. Johnsson (1922–1987) lék Par-
olini lítið trompetlag í F-dúr og
leyfði spænsku trompetunum í
orgelinu að njóta sín. Frönsku
samtímamennirnir Charles Marie
Widor (1844–1937) og Louis
Vierne (1870–1937) áttu síðustu
tóna hljómleikanna. Eftir Widor
heyrðum við Adagio úr 5. Orgel-
sinfóníunni í F-dúr op. 42/1 sem
var vel leikið en hefði kannski orð-
ið aðeins friðsælla með veikari
röddum eins og tónskáldið biður
um. Orgelsinfónía Vierne nr. 1 op.
14 endar á ljómandi finale sem var
stórglæsilega flutt.
Parolini er mjög góður orgel-
leikari sem hefur næma tilfinningu
fyrir tónlist og gott vald á
tækninni, nýtir möguleika orgels-
ins vel og leyfir hinum góða hljómi
kirkjunnar að njóta sín.
Fjöl-
breyttir
orgel-
tónleikar
TÓNLIST
Hallgrímskirkja
Giorgio Parolini orgelleikari.
Sunnudagurinn 3. ágúst kl. 20.
ORGELTÓNLEIKAR
Jón Ólafur Sigurðsson