Morgunblaðið - 16.08.2003, Page 24

HEILSA
24 LAUGARDAGUR 16. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
IC
E
2
18
22

08
/0
3

• 30 ára afmæli Flugleiða • 60 ára afmæli Þristsins • 100 ára afmæli flugs í heiminum
Óvenju fjölbreytt farartæki svífa um loftin blá yfir Reykjavíkurflugvelli í dag. Í og við Skýli 4, Flugfélags
Íslands megin, verður margt um að vera. Flugfreyjur, flugmenn og flugvirkjar kynna störf sín og
Flugbjörgunarsveitin kynnir starfsemi sína. Yfir 20 áhugaverðar flugvélar verða til sýnis á svæðinu.
Afmælisleikur í flugskýlinu!
Búðu til þína eigin skutlu úr flugskutlublaðinu sem fylgdi með Fréttablaðinu í dag og taktu þátt
í skemmtilegum afmælisleik. Þeir sem hitta skutlunni í mark lenda í verðlaunapotti flughátíðarinnar.
Stórglæsilegir vinningar: 60 flugmiðar og 100 aukavinningar
Flughátíð Icelandair og Flugfélags Íslands á Reykjavíkurflugvelli í dag
HINN umdeildi
Atkins-megrunar-
kúr byggist á
gervivísindum, og
það er því ábyrgð-
arleysi að mæla
með honum við þá
sem eru of þungir,
að mati dr. Susan
Jebb við næringar-
fræðistofnunina í
Cambridge-háskóla
í Bretlandi en
greint var frá
skoðunum hennar
og fleiri næringar-
fræðinga, sem taka
í sama streng, í
grein sem birtist á
Dailytelegraph.co.-
uk. nýlega.
„Megrunarkúrar
þar sem mörgum
fæðutegundum er sleppt koma á
ójafnvægi í líkamanum,“ segir dr.
Jebb ennfremur. „Slíkir kúrar
hafa ekki verið rannsakaðir til hlít-
ar en þeir gætu haft alvarleg
heilsufarsleg vandamál í í för með
sér.“
Atkins-kúrinn hefur notið vin-
sælda að undanförnu ekki síst hjá
kvikmyndastjörnum í Bandaríkj-
unum en í um þrjá áratugi hafa
ýmsir næringarfræðingar haft litla
trú á þeim lausnum sem hann er
byggður á, er haft eftir dr. Debb.
Kúrinn byggist á því að fólk
neytir ótakmarkaðs prótíns og fitu
en sker niður neyslu á kolvetnum
svo sem brauði,
pasta og hrísgrjón-
um.
Dr. Robert Atk-
ins kom kúrnum
fyrst á framfæri á
sjöunda áratugnum
og fullyrti að kol-
vetni hefði of örv-
andi áhrif á insúl-
ínframleiðslu með
þeim afleiðingum
að hungurtilfinning
ykist og í kjölfarið
þyngdin. Dr. Jebb
segir kúrinn virka
einungis vegna
þess að færri hita-
eininga er neytt en
hættulegt sé að
vera á kúrnum í
langan tíma.
Fram kom hjá
dr. Jebb að næringarfræðingar
hafa áhyggjur af því að mikil prót-
ínneysla auki álag á nýru. Einnig
að of mikið kalsíum hverfi úr lík-
amanum sé farið eftir Atkins-
kúrnum í langan tíma en það hefur
áhrif á á vöxt beina.
Rannsóknir hafa ennfremur sýnt
að fólk sem neytir mikilla kolvetna
fái síður hjartasjúkdóma. Jafn-
framt hefur komið í ljós að trefjar
sem finnast í kolvetnum geta kom-
ið í veg fyrir of mikið af slæmu
kólesteróli og minnkað líkur á
krabbameini. Kolvetni er einnig
mikilvæg uppspretta vítamína og
næringarefna.
Áfellisdómur yfir Atkins-
megrunarkúrnum
Ábyrgðarleysi er að mæla
með Atkins-megrúnar-
kúrnum, að mati næringar-
fræðings við Cambridge-
háskóla í Bretlandi.
Spurning: Ég er kona sem hef ver-
ið greind manísk depressív eða
með geðhvarfasýki. Ég fæ eftirfar-
andi lyf: Litíumsítrat, ásamt
Zoloft, og Risperdal. Mig langar að
vita hversu nauðsynlegt sé að fara í
litíummælingu þegar litíums er
neytt samkvæmt læknisráði, sér-
staklega þegar sveiflur eru miklar,
til dæmis ofsakæti í ákveðinn daga-
fjölda eða depurð, en nánast eng-
inn millivegur.
Svar: Geðhvarfasýki er sjúk-
dómur þar sem skiptast á tímabil
með þunglyndi (depression; einnig
kallað geðdeyfð) og örlyndi (manía;
einnig kallað oflæti eða æði). Talið
er að 1–2% þjóðarinnar þjáist af
þessum sjúkdómi. Gangurinn er
ákaflega einstaklingsbundinn og
margvíslegur, sumir fá bara eitt
sjúkdómstímabil en algengara er
að sjúklingarnir þjáist af þessu ár-
um og áratugum saman. Sumir fá
mislöng sjúkdómshlé á milli þar
sem allt er eðlilegt en aðrir hafa til-
hneigingu til að sveiflast beint á
milli þunglyndis og örlyndis. Með-
ferðin er af ýmsu tagi, við þung-
lyndi er beitt samtalsmeðferð eða
lyfjum, við örlyndi er beitt annars
konar lyfjum og sum lyf eru gefin
til að draga úr sveiflunum og
lengja sjúkdómshléin. Orsakir
þessa sjúkdóms eru ekki þekktar
en svo virðist sem ójafnvægi sé í
heilanum á taugaboðefnunum seró-
tóníni, noradrenalíni og dópamíni.
Margir aðhyllast þá kenningu að í
þunglyndi sé skortur á serótóníni
og noradrenalíni í heilanum. Lyfin
sem notuð eru við geðhvarfasýki
hafa áhrif á þessi taugaboðefni og
færa verkanir þeirra í heilanum til
eðlilegra jafnvægis. Það lyf sem
mest er notað til að draga úr sveifl-
um og lengja sjúkdómshlé í geð-
hvarfasýki er litíum sem oftast er
gefið sem saltið litíumsítrat. Lití-
um er frumefni (Li) sem líkist
frumefninu natríum (Na) það mikið
að líkaminn getur ekki alveg greint
á milli þeirra. Natríum er í mat-
arsalti (NaCl eða natríumklóríð) og
er eitt af mikilvægustu efnum lík-
amans. Þegar sjúklingur tekur lití-
umsítrat kemur litíum að örlitlu
leyti í stað natríums í líkamanum
og það hefur ýmiss konar áhrif,
m.a. á taugaboðefni. Ef of mikið er
tekið inn af litíumsítrati hefur lití-
um ýmiss konar eituráhrif (auka-
verkanir) og þess vegna er mik-
ilvægt að mæla styrk þess
reglulega í blóði. Þegar búið er að
finna hæfilega skammta litíumsítr-
ats með hjálp mælinga er engu að
síður ástæða til að mæla styrk lití-
ums í blóði af og til, t.d. 3–4 sinnum
á ári, til að auka öryggi meðferð-
arinnar. Sum lyf við flogaveiki
(einkum karbamazepín) eru stund-
um notuð til að draga úr sveiflum í
geðhvarfasýki, einkum þegar lití-
um bregst eða þolist illa. Margir
sjúklingar með geðhvarfasýki
þurfa þunglyndislyf, annaðhvort til
langs tíma eða þegar viðkomandi
fær þunglyndiskast, en eitt af
mörgum slíkum lyfjum er Zoloft
(inniheldur virka efnið sertralín)
sem bréfritari nefnir. Þegar sjúk-
lingur fær örlyndiskast er beitt sef-
andi lyfjum sem einnig eru notuð
við geðrofi, eitt margra slíkra lyfja
er Risperdal (risperidón) og fæst
full verkun eftir örfáa daga. Einnig
er hægt að meðhöndla örlyndiskast
með litíumsítrati en þá fæst oftast
full verkun innan viku þótt það geti
stundum tekið lengri tíma. Risp-
eridón er einnig notað sem lang-
tímameðferð í sama tilgangi og lití-
umsítrat, þ.e. til að draga úr
sveiflum í geðhvarfasýki.
Hvað er geðhvarfasýki?
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Orsakir
sjúkdóms
ekki þekktar
 Lesendur Morgunblaðsins geta spurt
lækninn um það sem þeim liggur á
hjarta. Tekið er á móti spurningum á
virkum dögum milli klukkan 10 og 17 í
síma 5691100 og bréfum eða símbréfum
merkt: Vikulok. Fax 5691222. Einnig
geta lesendur sent fyrirspurnir sínar
með tölvupósti á netfang Magnúsar
Jóhannssonar: elmag@hotmail.com.