Morgunblaðið - 30.09.2003, Page 32

MINNINGAR
32 ÞRIÐJUDAGUR 30. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
að góða við strúktúr-
alismann er að hann
formúlerar sjálfsagða
hluti.
Það góða við póst-
strúktúralismann er að hann ríf-
ur niður sjálfsagða hluti.
Það góða við það sem kemur á
eftir póststrúktúralisma hlýtur
þá að vera að það býr til ný við-
mið sem verða jafn sjálfsögð og
þau sem við höfum nú glatað.
Eða hvað?
Verður kannski ekkert sjálf-
sagt aftur?
Mér dettur ekki í hug að svara
þessari spurningu strax. Ég ætla
að flækja málið svolítið fyrst með
því að tala um rísóm þeirra Gilles
Deleuze og Félix Guattari.
Hvers vegna, kann einhver að
spyrja. Og svarið er: Vegna þess
að rísómið er
ein af öfga-
fyllstu afurð-
um póst-
strúktúral-
ismans og ef
okkur tekst
að tala um það á nokkurn veginn
fordómalausan hátt og skilja það
þá getum við hugsanlega haldið
áfram veginn.
Rísóminu er stefnt gegn trénu
sem rís upp úr jörðinni, stendur
styrkum rótum ofan í jörðinni og
ber laufkrónuna sem stolt sitt og
æðsta takmark. Rísóminu er
stefnt gegn tvenndarhugsun og
hvers konar stigveldishugsun –
að eitt sé hátt og annað lágt, að
eitt sé aðalatriði og annað auka-
atriði, að eitt sé gott og annað
vont.
Í bókinni Mille Plateux:
Capitalisme et schizophrénie
(1972) segjast Deleuze&Guattari
nota tvenndir til þess að rífa nið-
ur aðra tvennd. Þeir stilla upp
andstæðum kerfum til þess að
ganga endanlega frá öllum kerf-
um. Þetta gera þeir í fyrri hluta
Mille Plateux, sem nefnist L’anti
Oedipe (og Rísóm er inngangs-
kafli að) þar sem þeir stilla svo-
kallaðri skitsóanalýsu upp and-
stætt síkóanalýsu, í fyrsta lagi til
að gagnrýna sálgreiningu og í
öðru lagi til að ganga frá henni og
að endingu til að ganga frá öllum
tilraunum til þess að búa til með-
ferð sem lítur á mannlega hegðun
sem „geðtruflun“. Þeir styðjast
sem sé við tvenndarhugsunina
þrátt fyrir að vera að vinna gegn
henni sem grundvelli vestrænnar
lífsskoðunar. Í þeirra huga verð-
ur tvenndarhyggja tæki til að tor-
tíma sjálfri sér, hún er sjálfstor-
tímandi ef hún er keyrð í botn.
Rísóm er hugtak af þessu tagi.
Rísóm er rótarflækja sem vex í
allar áttir lárétt og er stefnt gegn
trénu sem vex bara upp í loft.
Hugur fólks er frekar eins og
gras en tré. En okkur er kennt að
hugsa eins og tré.
Rísóminu er stefnt gegn valdi,
fasískri miðju.
Hugsun bókarinnar er línuleg,
hugsun prentsins er línuleg, rök-
leg, eitt tekur við af öðru í línu-
legri, röklegri framvindu. Þannig
er hugsun okkar takmörkuð af
miðlinum sem við hugsum í. En
rísómið segir að bók hafi hvorki
viðfang né höfund, ekkert upp-
haf, engan endi, því hún heldur
áfram, hún er í eðli sínu mergð,
hún tengir og klippir. Texti er
ekki eitthvað eitt, hann segir ekki
eitthvað eitt og hann er settur
saman úr mergðum annarra
texta; hann er ekki eitthvað eitt
sem byrjar og endar heldur er
hann upphafslaus og endalaus,
annars myndum við ekki halda
áfram að skrifa. Allt getur tengst
öllu, allt skarast, segja Deleuze&
Guattari. Allt er í stöðugri verð-
andi, ekkert bara er. Það eru eng-
in mörk, þau eru að minnsta kosti
á sífelldri hreyfingu, eins og
mörk skáldsögunnar og mörk
menningarinnar. Deleuze&
Guattari kannast ekki við vís-
indahyggju eða hugmyndafræði,
þeir þekkja aðeins samsetningar,
eins og þeir kalla þær. Það er
ekki lengur til nein þrískipting í
svið veruleikans (heimsins), svið
framsetningar og hugmynda
(bókarinnar) og svið sjálfsver-
unnar (höfundarins). Samsetning
tengir mergðir úr öllum þessum
sviðum. Sem þýðir að bók á sér
ekki framhald í þeirri næstu og
hefur ekki heiminn að viðfangs-
efni né býr sjálfsvera hennar í
einum eða fleiri höfundum. Þeir
tala um bókina sem samsetningu
við hið ytra gegn bókinni sem
ímynd heimsins.
Bókin getur ekki speglað heim-
inn, bókin getur ekki speglað
manninn, nema sem mergð, sem
samsetningu úr og við óteljandi
mergðir – texta, sjálfa og heima.
Bók er afrit – annarra bóka,
viðtekinna hugtaka, núverandi,
fyrrverandi og komandi heims,
segja Deleuze&Guattari.
Rísóm á sér hvorki upphaf né
endi, það er alltaf í miðjunni, á
milli hlutanna, millivera.
Í huga Deleuze&Guattari eru
bókmenntir ekki afstrakt hugtak,
heldur miklu frekar samsafn
bóka sem tengjast eða mynda
samsetningar með fyrrgreindum
hætti. Sumar bækur kunna að
vera skrifaðar eins og tré en eðli
bókarinnar er rísómið. Bók sem
byggist á trjáhugsun myndi
væntanlega hafa rætur, það er að
segja dulda merkingu, og (stig-
veldislega) byggingu sem líktist
tré með fjölmörgum undirplott-
um sem hvíldu í skugga trjákrón-
unnar. Rísómísk bók myndi hins
vegar líkjast grasi. Gras er alltaf
á hreyfingu ólíkt trénu, gras er
alltaf að mynda tengsl við aðra
hluti þar sem það vex upp um
hóla og hæðir og breiðist yfir
aðra hluti. Gras vex ekki upp, það
breiðir úr sér.
Rísómið er heimspeki verðand-
innar, það er ekki heldur er sífellt
að verða til. Heimspeki verðand-
innar á sér meðal annars rætur í
rómantíkinni. Jenahópurinn í
Þýskalandi rómantíkurinnar
gerði sér sömu hugmyndir um
ljóðlistina og Deleuze&Guattari
um rísómið. Þeir sögðu að róm-
antísk ljóðlist væri enn í stöðugri
verðandi, og það væri hennar
rétta eðli að hún væri ávallt og
eingöngu verðandi og myndi aldr-
ei geta fullkomnað sig.
Ef við svörum nú spurningunni
um það hvort einhver sjálfsögð
viðmið séu í sjónmáli þá hlýtur
svarið að vera á þessa leið: Það
eina sem við getum gengið að
sem gefnu héðan í frá er að það er
ekkert gefið. Lífið er langavit-
leysa og ef eitthvað þá er alltaf
vitlaust gefið.
Engin ný
viðmið?
Það eina sem við getum gengið að sem
gefnu héðan í frá er að það er ekkert
gefið. Lífið er langavitleysa og ef eitt-
hvað þá er alltaf vitlaust gefið.
VIÐHORF
Eftir Þröst
Helgason
throstur@mbl.is
✝ Pétur IngiSchweitz
Ágústsson fæddist í
Reykjavík 16. júlí
1954. Hann lést á
heimili sínu sunnu-
daginn 21. septem-
ber. Foreldrar hans
eru Ágúst Júlíus
Gíslason, f. 24. apríl
1920, og Inger
Birthe Schweitz
Gíslason, f. 19. mars
1925. Systkini Pét-
urs Inga eru: 1)
Jörgen Schweitz
Ágústsson, starfs-
maður danska hersins, f. 1.11.
1942, sambýliskona Else Marie
Christensen. 2) Erik Schweitz
Ágústsson, rafvirkjameistari, f.
10.4. 1948, maki Jónína Guð-
jónsdóttir, 3) Einar Schweitz
Ágústsson, húsgagnasmiður, f.
15. apríl 1952, maki Linda
Hrönn Ágústsdóttir. 4) Inger
María Schweitz Ágústsdóttir,
hjúkrunarfræðingur, f. 30.8.
1958, maki Bergsveinn Jens
Ólafsson.
Hinn 8. október 1977 kvæntist
Pétur Ingi Guðrúnu Steingríms-
dóttur, f. 23.2. 1958, foreldrar
hennar voru Steingrímur Þórð-
arson, húsasmiður, f. 10.5. 1912,
d. 24.7. 1984, og Arnheiður Inga
Elíasdóttir, f. 28.6. 1924, d. 5.11.
1999. Börn þeirra eru: 1) Arn-
heiður Schweitz Pétursdóttir,
starfsm. hjá Hag-
kaupum, f. 14.9.
1975. 2) Anna
Kristín Pétursdótt-
ir, leikskólakenn-
ari, f. 13.6. 1977,
maki Ragnar Ólaf-
ur Ragnarsson, bif-
vélavirki, f. 25.12.
1968, dóttir þeirra
er Berglind Ragn-
arsdóttir, f. 27.11.
2002. 3) Inger Birta
Pétursdóttir, nemi,
f. 1.11. 1983.
Pétur Ingi ólst
upp í Rafstöðinni
við Elliðaár. Eftir hefðbundna
skólagöngu vann hann ýmis
störf í Hvolhreppi, meðal annars
hjá Braga Runólfssyni á Mið-
húsum. Hann starfaði sem verk-
taki við Sigölduvirkjun og gerði
út vörubíl við flutninga á bygg-
ingarefni frá Reykjavík á virkj-
unarsvæðið. Hann stundaði sjó-
mennsku eina vertíð á Eliasi
Steinssyni frá Vestmannaeyjum.
Eftir það hóf hann störf hjá
Síldar- og fiskimjölsverksmiðj-
unni Kletti, seinna Faxamjöl hf.,
nú Grandi hf. Samhliða verk-
smiðjustarfinu gerði hann út
loftpressu og vann við múrbrot
og annað sem til féll þar til
hann veiktist.
Útför Péturs Inga fer fram
frá Árbæjarkirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
Þær eru ófáar myndirnar í
albúminu af honum með bjór í
annarri, töng í hinni og grill með
vænni steik á fyrir framan sig, en
þetta voru fastir liðir í útilegum ár
eftir ár, að ógleymdum sumarbú-
staðarblundunum.
Alla tíð hef ég litið upp til pabba
fyrir hans sterka og hlýja per-
sónuleika. Hann var maðurinn sem
lyfti stemningunni, alltaf uppi með
smitandi hlátri sínum, hvert sem
hann fór og alls staðar var vel tek-
ið á móti honum.
Sama hversu mikið ég þoldi ekki
fiskifýluna sem hann kom með sér
úr vinnunni hvern dag þá saknaði
ég hennar mjög þegar hún hvarf.
Ég á bágt með að trúa því að
hreystimennið sé farið og komi
ekki til aftur, en lít til baka á
endalausar góðar minningar sem
hughreysta mig.
Ég mun endalaust sakna hans
sárt.
Inger Birta Pétursdóttir
(Ungi litli).
Elsku pabbi. Hver hefði trúað
því að hreystimennið sjálft hefði
farið svona snemma frá okkur?
Sjálfsagt enginn. En það sem yljar
okkur á þessum erfiðu tímum eru
minningarnar um hláturinn. Hann
var alveg einstakur, hann heyrðist
hvort sem pabbi var glaður eða
skelkaður. Eins og þegar fjöl-
skyldan fór í Dyrhavsbakken í
Danmörku og við vissum alltaf
hvar rússíbaninn var þar sem
pabbi hló allan tímann. Ég man
þegar ég og Anna systir fengum
að fara með pabba í vinnuna. Við
sátum þá nokkrar ferðir í vöru-
bílnum eins og kóngar í ríki sínu.
Oft rifjum við þessa daga upp og
segjum: „Manstu þegar pabbi
keypti ísinn?“ Þá hafði pabbi orð á
því að ef þeir hefðu verið fleiri
hefðum við ekki munað svona vel
eftir þeim.
Elsku amma, passaðu pabba vel.
Ég kveð þig í bili.
Arnheiður (Heiða).
Ég man ekki öðruvísi eftir mér
en Ingi væri partur af mínu lífi,
hann kom í sveit að heimili mínu
þegar ég var lítil og var viðloðandi
heimili mitt fram á fullorðinsár.
Hann var alveg óbilandi duglegur
og alltaf tókst honum að dreifa um
sig gleðistjörnum með blik í aug-
um og sínum einstaka hlátri. Hann
hafði frábæran húmor og var
gæddur þeim hæfileika að geta
gert grín að sjálfum sér. Ein hans
stærsta gæfa í lífinu var að kynn-
ast Gunnu, konunni sinni, þau voru
sem eitt, svona pipar og salt,
ómissandi hvort með öðru, krydd í
tilveruna. Aldrei neikvæðni eða
barlómur, alltaf til í allt. Ingi hafði
afskaplega góða nærveru svo að
maður gat fyrirgefið honum allt.
Nokkrum sinnum kom það fyrir að
síminn hringdi seint um kvöld, það
var Ingi sem hringdi til þess að
spjalla um daginn og veginn. Eftir
þau símtöl gekk ég alltaf til hvílu
með bros á vör og hefði aldrei vilj-
að missa af þeim. Þegar ég hugsa
um líf Inga, sem var þó allt of
stutt, þá finnst mér hann hafa átt
gott líf. Alla þá eiginleika sem
honum voru gefnir fyrir þetta líf
nýtti hann sér til hins ítrasta.
Þær stundir sem mín fjölskylda
átti með Inga og Gunnu verða
aldrei fullþakkaðar. Elsku Gunna,
Heiða, Anna Kristín og Inger,
missir ykkar er mikill. Megi Guð
varðveita ykkur og styrkja.
Láttu nú augun þín ljóma
og lýstu veginn,
og láttu nú hlátur þinn hljóma
hinum megin.
(Kristján Hreinsson.)
Takk fyrir allt, kæri bróðir.
Særún Steinunn Bragadóttir
og fjölskylda.
Hann Ingi var okkur hjónunum
alla tíð miklu meira en mágur og
svili.
Hann var frekar eins og bróðir,
en um leið okkar besti vinur.
Hann hafði alveg óviðjafnanlega
þægilega nærveru og greiðvikni
hans var við brugðið. Hann hafði í
hávegum hinar fornu dyggðir eins
og heiðarleika, samviskusemi,
hjálpsemi, stundvísi og trú-
mennsku. Enda ávann hann sér
alls staðar traust og virðingu hvort
heldur var á vinnustað, meðal ætt-
ingja eða í vinahópi því það var
alltaf hægt að leita til hans um góð
ráð eða fá hann til að rétta hjálp-
arhönd. Hann hafði ótrúlega smit-
andi hlátur, svo smitandi að hann
gat komið heilu samkvæmunum til
að springa úr hlátri með því að
gefa frá sér smá sýnishorn af
þessu dillandi tísti sem eflaust á
eftir að hljóma í huga okkar um
ókomna tíð. Ingi gerði oft grín að
sjálfum sér fyrir það hvað hann
væri nískur, en það var hann í
rauninni alls ekki, heldur var það
bara ekki hans stíll að eyða um
efni fram. Hann auðgaði ekki lána-
stofnanir landsins með vaxta-
greiðslum af lánum því hann
keypti aldrei neitt á afborgunum
eða raðgreiðslum. Hann hafði
mikla ánægju af að gleðja aðra
sem sýndi sig einna best í veisl-
unni sem hann hélt er hann varð
fertugur. Þá ljómaði okkar maður
eins og sól í heiði enda þeirrar
veislu lengi minnst sem einhvers
skemmtilegasta viðburðar sem við-
staddir höfðu upplifað. Hann var
alla tíð óhemju vinnusamur og
ósérhlífinn og hefur örugglega fyr-
ir löngu skilað meðal starfsævi
enda þótt hann hafi eflaust hugsað
sér að bæta einum tuttugu árum
þar við. Hann Ingi elskaði lífið og
hafði mikla ánægju af að ferðast
innan lands og utan. Ekki til að
hvílast því honum leiddist aðgerð-
arleysi heldur til að kynnast áður
ókunnum stöðum.
Hann var göngufélagi okkar í
litla ferðafélaginu „Strandvörðum“
og fór í allar ferðir þess, meðal
annars s.l. sumar sárþjáður. Eins
og oft áður í ferðum okkar tók
hann sig á stundum út úr hópnum
og fór einn eða í félagi við eitt-
hvert okkar aðeins aðra leið en við
hin. Í þetta sinn var það þó ekki
bara til að svala forvitninni eða
komast í nánari snertingu við nátt-
úruna heldur vegna þess að honum
leið ekki vel og vildi hlífa sam-
ferðafólkinu við að horfa upp á hve
veikur hann var. En að hætta við
eða gefast upp kom aldrei til álita.
Hann hafði aldrei snúið hesti sín-
um í miðri á og ætlaði ekki að taka
upp á því nú. Það hjálpaði Inga
mikið í erfiðum veikindum hans að
hann fann víða fyrir miklum stuðn-
ingi, hjá fjölskyldu sinni sem nú
stóð jafnvel þéttar saman en
nokkru sinni fyrr, vinnufélögum,
ættingjum og vinum. Enda var það
ekki að ástæðulausu að hann var
svo vinmargur sem raun bar vitni.
Að heimsækja þau hjónin var allt-
af alveg sérstök upplifun, gestrisn-
in og hlýjan voru með þeim hætti
að erfitt er til að jafna.
Á erfiðri kveðjustund er samt
ekki hægt annað en hrósa happi
yfir að hafa orðið þeirrar gæfu að-
njótandi að kynnast manni eins og
Pétri Inga Ágústssyni. Nánustu
aðstandendum sendum við hug-
heilar samúðarkveðjur.
Guðmundur og Guðmunda.
Alltaf er maður jafn ósáttur
þegar vinir og ástvinir kveðja
þennan heim. Perlan hann Ingi
barðist hetjulega við sinn sjúkdóm
fram til síðasta dags.
Við vissum að Ingi myndi ekki
lifa þessi miklu veikindi af en allan
tímann vonaði ég og fleiri að
kraftaverk myndi gerast. Hann
Ingi mágur minn og vinur okkar
var yndisleg persóna, ávallt glaður
í fasi og hló mikið, svo smitandi að
þeim hlátri gleymir enginn. Ingi
var mjög vinnusamur og féll sjald-
an verk úr hendi. Það var fátt sem
hann ekki gat gert, hvort sem það
var að smíða, leggja flísar eða laga
bíla, enda hjálpaði hann öllum sem
til hans leituðu. Ég hef þekkt Inga
frá því Gunna systir mín kynntist
honum aðeins 16 ára gömul. Síðan
hafa þau lifað í sátt og tekið lífinu
á frábæran hátt, skapað fallegt og
hlýlegt heimili. Þau eiga þrjár
yndislegar dætur þær Heiðu,
Önnu Kristínu og Inger Birtu.
Allar eru bær frábærar enda
ekki við öðru að búast. Anna
Kristín færði beim góðan tengda-
son og þeirra fyrsta barnabarn,
hana Berglindi. Við hefðum viljað
að hann Ingi okkar hefði fengið að
vera með okkur mikið lengur.
Maður er ekki alltaf tilbúinn að
skilja þessa röð í lífnu en við verð-
um að skilja að hans er þörf ann-
ars staðar og þar verður vel tekið
á móti honum. Hjá okkur verður
PÉTUR INGI
SCHWEITZ
ÁGÚSTSSON