Morgunblaðið - 24.10.2003, Blaðsíða 44

MINNINGAR
44 FÖSTUDAGUR 24. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Þorgerður Sig-urðardóttir
fæddist á Grenjaðar-
stað í Suður-Þing-
eyjarsýslu 28. nóv-
ember 1945. Hún
lést á Landspítalan-
um við Hringbraut
aðfaranótt þriðju-
dagsins 14. október
sl. Foreldrar hennar
eru hjónin Aðal-
björg Halldórsdótt-
ir, f. 21.5. 1918, frá
Öngulsstöðum í
Eyjafirði, og Sigurð-
ur Guðmundsson, f.
16.4. 1920, frá Naustum, prestur á
Grenjaðarstað, síðar vígslubiskup
á Hólum í Hjaltadal, nú búsett á
Akureyri. Systkini Þorgerðar
eru: Steinunn Sigríður, f. 29.9.
1944, læknafulltrúi við Fjórð-
ungssjúkrahúsið á Akureyri, gift
Ingólfi Steinari Ingólfssyni raf-
vélavirkjameistara; Halldór, f.
2.11. 1947, skólastjóri í Þorláks-
höfn, kvæntur Ester Hjartardótt-
ur kennara; Guðmundur, f. 13.8.
1949, ráðunautur Vesturlands-
skóga á Hvanneyri, kvæntur Sig-
rúnu Kristjánsdóttur starfsmanni
Andakílsskóla; Ragnheiður, f.
15.10. 1954, yfirbókavörður
Menntaskólans á Akureyri, gift
Braga Guðmundssyni dósent við
Háskólann á Akureyri. Maður
Þorgerðar var Gylfi Jónsson, f.
28.4. 1945, prestur. Þau skildu.
Sonur þeirra er Jón Gunnar
Gylfason, f. 30.3. 1973, kerfis-
fræðingur, sambýliskona hans er
skeiðum við Listaháskóla Íslands.
Þorgerður var kennari við
Barnaskóla Aðaldæla 1964–1965,
Langholtsskóla í Reykjavík 1969–
1973, stundakennari í íslensku við
grunnskóla í Uppsölum í Svíþjóð
1973–1974, kennari við Nesja-
skóla í Hornafirði 1975–1982,
Lýðháskólann í Skálholti 1982–
1985 og Reykholtsskóla í Biskups-
tungum 1985–1986. Hún var
stundakennari við Flataskóla í
Garðabæ 1991–1993 og Kársnes-
skóla í Kópavogi 1991–1995. Enn-
fremur forfallakennari við ýmsa
framhaldsskóla á Reykjavíkur-
svæðinu um lengri eða skemmri
tíma.
Auk myndlistarkennslu fékkst
Þorgerður við frjálsa listsköpun
seinni hluta ævinnar og hafði síð-
ast vinnustofu á Korpúlfsstöðum.
Flest verka hennar eru tréristur á
pappír og hún var meðal annars
þekkt fyrir verk sem byggjast á
kirkjulegum myndlistararfi Ís-
lendinga. Hún tileinkaði sér einn-
ig gerð íkona eftir helgilistahefð
sem tíðkast helst innan rétttrún-
aðarkirknanna og koptísku kirkj-
unnar. Jafnframt tileinkaði hún
sér stafræna myndvinnslu og
vann verk með þeirri tækni. Síð-
asta árið stundaði hún einkum
teikningar. Hún hélt tæplega
fjörutíu einkasýningar, bæði víða
um land en auk þess í Finnlandi,
Svíþjóð og Englandi. Þá tók hún
þátt í fjölmörgum samsýningum
heima og erlendis, s.s. á Norður-
löndunum, Spáni, í Bandaríkjun-
um, Kanada, Kína og Japan. Þor-
gerður gegndi margvíslegum
trúnaðarstörfum fyrir félagssam-
tök íslenskra myndlistarmanna.
Útför Þorgerðar fer fram frá
Hallgrímskirkju í Reykjavík í dag
og hefst athöfnin klukkan 15.
Solveig Edda Vil-
hjálmsdóttir, f. 14.10.
1975, nemi. Sambýlis-
maður Þorgerðar er
Ólafur Hermann
Torfason, f. 27.7.
1947, rithöfundur.
Ólafur var áður
kvæntur Signýju
Pálsdóttur, f. 11.3.
1950, leikhúsfræð-
ingi. Þau skildu. Börn
þeirra eru: Melkorka
Tekla, f. 5.1. 1970,
leikhúsfræðingur,
sambýlismaður henn-
ar er Kristján Þórður
Hrafnsson rithöfundur; Torfi
Frans, f. 13.5. 1975, deildarstjóri,
sambýliskona hans er Bryndís Ís-
fold Hlöðversdóttir háskólanemi;
Guðrún Jóhanna, f. 22.7. 1977,
söngkona, gift Francisco Javier
Jaúregui gítarleikara.
Þorgerður lauk gagnfræða-
prófi frá Héraðsskólanum á Laug-
um 1962, var síðan við nám í
Handíða- og myndlistaskóla Ís-
lands 1962–1964, tók kennarapróf
frá Kennaraskóla Íslands 1969,
stundaði nám í listasögu við Há-
skóla Íslands 1983–1985 og nam
við Myndlistaskóla Reykjavíkur
1986–1988. Hún útskrifaðist úr
grafíkdeild Myndlista- og hand-
íðaskóla Íslands 1989, tók kenn-
arapróf fyrir myndlist grunnskóla
frá KHÍ 1990 og réttindanám til
framhaldsskólakennslu frá sama
skóla 1991. Síðar dvaldi hún um
skeið í París og Róm við nám og
störf og lauk einnig ýmsum nám-
Elsku Þorgerður. Nú ert þú hætt
að vera veik. Ég hef, og á eftir að
sakna þín oft og mikið. Ég hefði ekki
getað verið heppnari með tengda-
móður en þig. Frá fyrsta degi leið
mér vel í návist þinni, þú og Ólafur
buðuð okkur oft í mat sem við gátum
sjaldan neitað því að við vissum alveg
að þú myndir elda eina af þínum frá-
bæru máltíðum. Það sem ég tók alltaf
eftir var hversu stolt fólkið í kringum
þig var af þér, og ég skildi fljótlega
hvers vegna. Þú varst ekki bara
gædd eftirsóttum mannkostum,
heldur var einn svo augljós, en það er
gleðin. Þegar ég og Jón Gunnar
keyptum okkur íbúð þá varstu fljót
að finna til dúka og gardínur, og ef
það vantaði eitthvað fleira þá þýddi
það ferðir í alls kyns verslanir til að
finna það sem við yrðum ánægð með.
Hjá þér gerðust hlutirnir, ef það
vantaði eitthvað þá reddaðir þú því.
Eins og þegar þið Óli mættuð með
borvélina heim til okkar til að leggja
síðustu hönd á plóg. Ég gleymi því
aldrei þegar, í miðjum veikindum
þínum, við komum í heimsókn til þín
og Ólafs og þú varst að klára mynd-
irnar fyrir síðustu sýninguna þína
Himinn og jörð. Þú varst að finna
nýja aðferð í list þinni, og deildir
henni með okkur, og varst meira lif-
andi en margir aðrir sem þó eru full-
komlega heilbrigðir. Í þinni síðustu
sjúkrahúsdvöl trúði ég að þú kæmir
aftur heim, en það var ekki fyrr en í
lokin á baráttu þinni sem sannleik-
urinn varð augljós.
Elsku Þorgerður, þín er sárt sakn-
að. Guð geymi þig að eilífu.
Solveig Edda.
Elsku Þorgerður. Aðfaranótt
þriðjudagsins 14. október kvaddir þú
okkur á Landspítalanum eftir langa
og erfiða baráttu. Endinn bar þó
skjótt að og hvorki þú né við bjugg-
umst við að stundin væri runnin upp.
Það er margt sem ég hefði viljað
segja þér í góðu tómi, og margt sem
ég hefði viljað spyrja en við þurfum
að láta okkur nægja það sem komið
er. Þú færðir svo ótal mörgum líf og
kærleik og þá einna helst er mér
hugsað um pabba minn, sambýlis-
mann þinn til margra ára, sem þú
gafst ómetanlega mikið. Saman vor-
uð þið fyrirmyndir um hvernig hægt
er að nýta dagana. Þið voruð að mér
fannst alltaf á ferð og flugi, í jeppa-
ferðum með vinum ykkar, skoðandi
önnur lönd, hittandi fólk og að upp-
lifa heiminn. Þrátt fyrir ösina öðru
hvoru ríkti alltaf ákveðin kyrrð yfir
heimilinu á Auðarstræti. Stóra tréð
úti í garði, útbelgdir bókaskáparnir,
ilmurinn úr eldhúsinu og heimilislegt
andrúmsloftið fékk mann til að upp-
lifa heimilið og ykkur sem tímalaust
fyrirbæri sem yrði alltaf þarna til
staðar. Þrátt fyrir dapurlegar að-
stæður finn ég samt fyrir þakklæti
fyrir tímann sem ég fékk að eiga með
þér og að hafa fengið að þroskast í
þinni viðurvist. Þú kenndir mér
margt, ekki aðeins húsráð og upp-
skriftir heldur ýmsan sannleik um
lífið, kærleika og heiðarleika. Ég bið
þess að þú dveljir núna á betri stað
lausum við sjúkdóma og erfiði um
leið og ég þakka þér fyrir samvistina.
Torfi Frans Ólafsson.
Uppfrá því að Þorgerður kom inn í
fjölskylduna varð hún mikilsverður
hluti af lífi okkar. Á sinn ljúfa og fyr-
irferðarlausa hátt miðlaði hún hlýju
og gleði í kringum sig.
Það er fallegt að fylgjast með því
þegar tvær lífsreyndar manneskjur
finna hvor aðra og ná að blómstra
saman. Slík gæfa ríkti á heimili
pabba og Þorgerðar í Auðarstrætinu.
Slík gæfa eykur þeim sem verða vitni
að henni trú á það góða í tilverunni.
Af kynnum við Þorgerði leyndi sér
ekki að hún var tilfinningarík og
næm manneskja. Um leið fór það
heldur ekki á milli mála að í henni bjó
mikill þróttur og fjör. Alúð og gam-
ansemi héldust áfram í fari hennar
þrátt fyrir mikil og erfið veikindi.
Þorgerður hafði gaman af því að
gleðja gesti sína með ljúfum krásum
og fengum við oft að njóta þess.
Núna finnst okkur gott að hugsa um
hana káta við veisluborð sem hún
hefur útbúið fyrir gesti sína. Það er
spjallað um heima og geima, Þor-
gerður slær á létta strengi, gerir að
gamni sínu, hlær að einhverjum
spaugsyrðum sem falla og er sjálfri
sér lík.
Þorgerður skilur eftir sig hlýju og
þakklæti í hjörtum okkar.
Melkorka Tekla og
Kristján Þórður.
Systir mín, hún Þorgerður, er lát-
in. Þótt hún hafi barist lengi við erf-
iðan sjúkdóm var hún alltaf svo
bjartsýn, hún ætlaði ekki að gefast
upp, ætlaði að sigra þetta stríð. Það
var svo mikið sem hún átti eftir að
gera, hugmyndirnar voru til staðar,
myndlistin kallaði, hún vann að verk-
um sínum eins lengi og kraftarnir
leyfðu.
Það var því erfitt að sætta sig við
þegar kallið kom, við erum sjaldan
viðbúin að kveðja okkar nánustu sem
takast á við erfið veikindi, vonumst
alltaf eftir kraftaverki. En kannski
átti hún að taka við verkefni sem gat
ekki beðið, verkefni sem bara hún
gat tekið við. Með það í huga reynum
við að hugga okkur í sorg okkar og
líta fram á veginn.
Þorgerður var alla tíð frá því hún
var stelpa heima á Grenjaðarstað,
ákveðin og vissi hvað hún ætlaði sér.
Það eru margar minningarnar sem
renna fyrir augum mér nú þegar hún
er ekki lengur meðal okkar, minn-
ingar um systur sem fór sínu fram á
sinn hljóðlega en ákveðna hátt.
Bernskuminningar frá því við fórum
um túnið heima á vorin, kannski um
miðja nótt til að fylgjast með lamb-
ánum, moka heyi á vagninn á hey-
skapartímum, eða hjóla að Syðra
Fjalli og ná okkur í ævintýrabók að
lesa sem var nauðsynlegur þáttur í
hinu daglega lífi okkar.
Þorgerður ákvað snemma að feta
menntaveginn og man ég þá tíma
sem hún bjó í Reykjavík á námsárum
sínum en ég þá enn fyrir norðan,
hvað það var skemmtilegt að eiga
systur í höfuðborginni og hvað þá að
heimsækja hana.
Hennar listrænu hæfileikar komu
snemma í ljós og man ég eftir teikn-
ingum sem hún hafði teiknað á sínum
yngri árum. Þar var fljótt komin til-
finning, eitthvað öðruvísi en hjá öðr-
um. Þorgerður helgaði sig fljótt
myndlistinni og var kirkjulistin
henni afar kær en hún hélt margar
sýningar bæði hér heima og erlendis.
Fyrir nokkrum árum setti Þorgerður
upp sýningu í Þorlákskirkju og það
var stoltur bróðir sem aðstoðaði hana
ásamt Ólafi sambýlismanni hennar,
við að setja upp þá sýningu. Ólafur
hefur alla tíð frá því að hann kom inn
í líf Þorgerðar, staðið þétt við hlið
hennar bæði í hennar myndlist sem
og öllu öðru, ekki síst nú á þessum
erfiðu tímum í veikindum hennar.
Þau Ólafur höfðu búið sér fallegt
heimili að Auðarstræti. Okkur Ester
þótti alltaf gott að koma til þeirra og
þiggja sultur og alls kyns heimagert
góðgæti sem listakonan bauð upp á.
Alltaf eitthvað spennandi, alltaf eitt-
hvað svo notalegt. Við systkinin þrjú
og fjölskyldur okkar sem fyrir sunn-
an höfum búið, höfum þann sið að
heimsækja hvert annað um jólin. Það
var sama hvort það var Þorlákshöfn,
Hvanneyri eða Auðarstætið, þetta
voru góðar samverustundir sem við
vildum fyrir hvern mun ekki sleppa
þótt stundum hafi veður verið váleg
og færðin slæm. Um næstu jól verður
minningin um góða systur höfð í önd-
vegi, hún mun hafa sinn sess hjá okk-
ur sem ætíð. Missir okkar allra er
mikill en okkar styrkur verður að
standa saman sem fjölskylda og
heiðra minningu Þorgerðar sem með
lífi sínu hefur gefið okkur svo mikið.
Elsku Ólafur, Jón Gunnar og Sól-
veig, pabbi, mamma, systkini svo og
fjölskyldan öll. Megi góður Guð gefa
okkur öllum styrk í sorginni.
Halldór.
Hún var um þrítugt, eiginkona og
móðir, kennari með fjölþætta starfs-
reynslu, sigld heimskona með sýn til
margra átta. Ég var tíu árum yngri,
sjálfsöruggur háskólastúdent, í sam-
búð með yngri systur hennar. Oft
tókumst við á, bæði höfðum við skýr-
ar skoðanir og ófús að gefa eftir. Að
lokinni strangri rökræðu var ég
stundum móður, aldrei sár en ætíð
auðugri. Þannig hófust kynni okkar
Þorgerðar, kynni sem dýpkuðu og
gáfu æ meira í hartnær þrjátíu ár.
Nú knýr hún ekki framar dyra hjá
okkur Ragnheiði og svipast ekki oft-
ar um með glettnu augnaráði um leið
og hún snarast inn með þann ferska
andblæ og nýju hugsun sem öllum er
þörf.
Þorgerður fór ung í myndlistar-
nám og tók síðan kennarapróf. Henni
lét kennslan vel en fann þar ekki full-
nægju til framtíðar. Því byrjaði hún
myndlistarnám að nýju, liðlega fer-
tug að aldri, og steypti sér síðan
óskipt í fang listagyðjunnar. Hinn
eiginlegi listaferill hennar spannaði
fremur fá ár en á skömmum tíma
skóp hún sér bæði nafn og sérstöðu.
Viðfangsefnin voru síbreytileg og að-
ferðirnar margar. Þess vegna geta
verk hennar hangið í röðum og svip-
að þó lítt saman.
Það lék allt í höndum hennar,
hvort heldur að töfra fram glæsileg
veisluborð eða flísaleggja veggi. En
hún nostraði ekki lengi við neitt
nema myndirnar sínar, þær voru
hennar hjartans mál. Það var því erf-
itt er grimmur sjúkdómurinn lék
hendur hennar svo grátt að þær gátu
ekki lengur unnið eiganda sínum eins
og hugurinn stóð til. Slíkt þýddi þó
ekki uppgjöf. Nei, áfram var unnið,
tæknin varð önnur en áður og hansk-
ar notaðir til að hlífa helsárum fingr-
unum. Afraksturinn sést í blý- og ak-
rílteikningum sem eru til sýnis í
Grensáskirkju, en áður í Listasafni
ASÍ.
Af sýningarskrá þeirrar sýningar,
Himinn og jörð, má ráða að Þorgerð-
ur hafi gert sér grein fyrir að hverju
stefndi. Hún hugsar til bernsku sinn-
ar, heim í óslegið túngresið á Grenj-
aðarstað þar sem hún lagðist út af og
leit til himins: „Þetta var minn heim-
ur. Ég hafði þá trú að enginn vissi
hvar ég væri og enginn truflaði mig,
ég var í miðju heimsins. Himinninn
var síbreytilegur og skýin færðust til
– eða var það jörðin? Þannig fór ég
mínar ævintýraferðir um himininn.
Þetta voru góðar stundir sem við átt-
um – ég, himinninn og jörðin.“ Slík
var leit Þorgerðar að sjálfri sér.
Þorgerður flíkaði ógjarnan tilfinn-
ingum sínum og hrós lá henni ekki
alltaf létt á tungu. Sjálf sagði hún að
innistæða yrði að vera fyrir slíku og
marklítið að hlaða þá lofi sem lítt
stæðu undir. Hreinskiptni og
heiðarleiki voru aðalsmerki hennar.
Lygi og fals það eitur sem verst var
að þola. Eftir erfiðan hjónaskilnað
orti hún og málaði sig frá erfiðleik-
unum með fagurri bók, Í fjörutíu
daga (1996). Þar segir hún meðal
annars: „Við verðum að stefna/í sól-
arátt./Byggja grunn,/treysta bönd,/
skapa nýja veröld.“ Og í sólaráttinni
fann hún Ólaf, manninn sem lagði
henni til „yl og nýja mold“, veitti
henni ást, færði henni nýja trú á
kærleikann og framtíðina.
Þorgerður átti djúpar þrár, þeirra á
meðal óseðjandi ferðaþrá. Um Ísland
fór hún ótal ferðir, byggðir sem
óbyggðir. Erlendis nægði henni ekki
að svipast um, heldur settist hún að
með framandi þjóðum þegar þess var
kostur. Hún drakk í sig menningu og
umhverfi, kom síðan heim, deildi
reynslu sinni og blómstraði í verkum
sínum. Gestrisni var henni í blóð borin
og hús hennar ætíð opið hvar sem hún
bjó. Síðustu átta árin var dagstund,
kvöldrabb og/eða gisting í Auðarstræti
9 ómissandi þáttur í hverri Reykjavík-
urdvöl.
Júnísólin skein skært hér á Akur-
eyri síðastliðið sumar er Þorgerður
kom í sína hinstu heimsókn norður.
Hún bjó að venju hjá foreldrum sínum
og fór með þeim og Ólafi á bernsku-
slóðir í Aðaldal. Nú sjá þau á bak dýrri
perlu. Söknuður þeirra er sár, missir
Jóns Gunnars og Solveigar stór, harm-
ur Ólafs mikill.
Gæfa okkar sem eftir lifum er að
hafa fengið að njóta eðliskosta og visku
Þorgerðar svo lengi sem raun ber vitni.
Af eigingirni vildum við hafa haft þann
tíma til muna lengri, en öllu er ásköpuð
stund. Hvíl í friði.
Bragi Guðmundsson.
Fundum okkar undirritaðra við Þor-
gerði Sigurðardóttur bar saman fyrir
alllöngu. En það skiptir ekki mestu
máli, hversu lengi við höfum þekkt ein-
hvern samtíðarmann, heldur hvernig
þau kynni voru. Og sambandið við Þor-
gerði var slíkt að hún verður okkur
ógleymanleg. Skömmu eftir að Ólafur
og hún kynntust, tókst með þeim inni-
leg vinátta svo að þau hófu sambúð
sem entist til dánardægurs hennar.
Áhugamál þeirra voru á sama sviði og
dagfarið líkt. Mér kemur í hug kafli í
hugleiðingum einhvers glöggskyggns
manns sem ég las fyrir mörgum árum.
Hann sagði að þegar skyldar sálir
mættust og opnuðu sig hvor fyrir ann-
arri, gæti ekkert komið í veg fyrir að
góðar ástir tækjust með þeim. Þannig
fór um þau Ólaf og Þorgerði. Þau höfðu
loksins fundið hvort annað og eftir það
lágu leiðir þeirra samhliða.
Við vonuðum að sambúð þeirra yrði
löng því að hún var svo innileg og góð.
Það var ánægjulegt að koma á heimili
þeirra í Auðarstræti 9, sem skreytt var
þeirra eigin verkum og annarra lista-
manna. Öllum leið þar vel því að þar
ríkti samhugur og kærleikur og þar
gat enginn verið í vafa um að skyldar
sálir byggju.
Þegar Þorgerður tók sjúkdóm þann
sem leiddi hana til bana svo löngu um
aldur fram, greip okkur kvíði. Hún
sýndi frábæran kjark og dugnað í veik-
indum sínum, bugaðist aldrei, vann
nýjar myndir og fylgdist með aðsókn
að síðustu sýningunni á verkum sínum
sem hún hafði sett upp í Grensáskirkju
rétt áður en hún lagðist banaleguna.
Við vonuðum að kraftaverkið gerðist,
að henni veittist bati og að Ólafur og
við, nánustu skyldmenni hans, fengj-
um að njóta félagsskapar hennar lengi
enn. En það var ekki vilji þess sem öllu
ræður. Hún hlaut að kveðja okkur. Við
eigum ekki um annað að velja en þakka
Guði fyrir að við fengum að kynnast
henni, þótt þau kynni yrðu skamm-
vinn, að sjá hvernig góð kona lifir lífi
sínu, öllum sem elska hana til sálubót-
ar. Hvernig værum við stödd ef við
hefðum ekki fengið að kynnast góðu og
vönduðu fólki? Fólki sem hefur jákvæð
áhrif á okkur. En það er líka sárt að
skiljast við það fólk. Það höfum við nú
fengið að reyna.
Blessuð sé minning Þorgerðar. Megi
hún njóta hamingju í hinu nýja lífi sem
hún hefur nú hafið.
Guði sé þökk fyrir vináttu hennar
sem við hefðum óskað að við mættum
njóta lengur.
Innilega samúð okkar vottum við
Ólafi, eftirlifandi sambýlismanni Þor-
gerðar, syni hennar, foreldrum, systk-
inum og fjölskyldum þeirra.
Faðir Ólafs, systkini hans og fjöl-
skyldur þeirra:
Torfi Ólafsson, Baldur Her-
mannsson og fjölskylda, Helgi
Torfason og fjölskylda, Anna
G. Torfadóttir og fjölskylda,
Flosi Þorgeirsson.
Þorgerður móðursystir mín hefur
nú kvatt þennan heim, lífið lét undan í
ÞORGERÐUR
SIGURÐARDÓTTIR