Morgunblaðið - 24.10.2003, Blaðsíða 32

Morgunblaðið - 24.10.2003, Blaðsíða 32
32 FÖSTUDAGUR 24. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ Hallgrímur B. Geirsson. Styrmir Gunnarsson. Framkvæmdastjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjórar: Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen. Fréttaritstjóri: Björn Vignir Sigurpálsson. É G horfði á Karl bisk- up sitja fyrir svörum í ríkissjónvarpinu í gærkvöldi í rauðum kyrtli með rauðari bakgrunn, en á móti sátu alþýðu- menn í þvinguðu taumhaldi virð- ingar. Mér fannst allir fjórir fara eins og kettir kringum heitan graut og ekki nema snerta kjarn- ann sem felst í langþráðri umræðu um trúmál á Ís- landi núna loks- ins haustið 2003! Ég skrifaði um tímabilið 1830–1910 í Kristnisögu Al- þingis, stóru og glæsilegu fjög- urra binda verki sem mig grunar að hafi ekki skilað sér sem skyldi til almennings. Í því kortlagði ég þá umbyltingu sem varð í Danaveldi um miðja 19. öldina og hér uppi árið 1874 er þingbundið lýðræði komst á, með takmörkunum að vísu. Þetta hafði í för með sér að konungur hætti að vera yfirmaður kirkjunnar, æðsta kirkjuvaldið fór niður til fólksins, þ.e.a.s. undir alþingi. Ís- lendingar nýttu nýfengið frelsi í innanlandsmálum vel á landshöfð- ingjatímanum og fram á miðja 20. öld, leystu sóknabandið og komu á prestskosningum hér miklu fyrr en gert var í Danmörku, og gengu síðan snemma á 20. öld Nýju eða Frjálsu guðfræðinni á hönd, sem var ótrúlega róttækt. Ég vinn að ritun ævisögu Matthíasar Joch- umssonar, sem ýtti frjálsri hugsun í trúmálum úr vör hér uppi, svo ég hef atvinnu af því að hugsa um þessi mál. Þjóðin hefur greitt mér laun fyrir að huga að kirkjusögu, blóðið rennur því til skyldunnar þótt ég sé hrædd um að lenda í meira stappi en mitt kerling- arhjarta þolir við það að blanda mér í valda- og peningamál karl- heimsins. Séra Matthías Jochumsson sagði „að hjartað gæti ekki gert neitt sem höfuðið væri ekki með í“. Með þessu afneitaði hann af- stöðu Kierkegaards til trúmála, sem sagði að fólk yrði að trúa ad absurdum, fara yfir í heim fárán- leikans og trúa þar. Gáfufólk á 18. og 19. öld átti erfitt með að kyngja sumum kennisetningum kirkj- unnar og ýmsum bókstaf biblíunn- ar sem vísindin drógu að dár. Til að sætta höfuðið og hjartað skáru Matthías og nýguðfræðingarnir sem settust í biskupsstól á fyrri helmingi 20. aldar því það utan af kristninni sem stríddi móti skyn- seminni, en héldu kjarnanum, heitri og góðri trúartilfinningu sem kom andanum upp í óræðar hæðir þar sem vísindi og trú hald- ast í hendur. Enginn prestur þurfti lengur að svekkja fólk í kirkjum með því að tala um það sem fólkinu finnst óþægilegt og óvísindalegt að heyra. Játning- arnar voru teknar úr sambandi, enda er lífvænlegast við þessi fornu skrítnu trúarbrögð frá Mið- jarðarhafi að kirkjan segist alltaf eiga að breytast: Ecclesia semper reformata est. Eilíf útskúfun varð bara gömul ljót skammarleg kennisetning líkt og tengsl kirkju við galdrabrennur og trúvill- ingaofsóknir. Íslenskir prestar máttu eftir þetta aðhyllast spírit- isma og gerðu sumir glaðir, fólkið mátti halda góðu sambandi við lands vors guð líkt og hinn inn- flutta guð vors lands, og elska sín- ar „ókristilegu“ hégiljur með góðri samvisku og vera kristið um leið. Framhaldslífið varð ljós við óræð- ar lífsins dyr þar sem lífið heldur áfram í ungviðinu. Hægt varð að Með fullvalda Kirkjuþingi var íslenska kirkjan gerð a tísk og þannig var stjórns dregið aftur til miðalda. H þá María? Kirkjuþing vinnur ekki út frá raunveruleika samtí viðurkennir samkynheigð hyggju. Kirkjuþing er eins er í dag í eðli sínu of dans stafstrúar og íhaldssamt t sinna tilfinningalífi þjóðari völd þess þyrftu því að far undir fullveldi alþingis, se gefið strax út dagskipanir þessar: „Hættið að tala um risu holdsins!“ „Ekki ásak fyrir að fara til andalækna „Verið góðar prestessur v kynhneigða og vígið ást þe eins og ást gagnkynhneigð Kirkjuþing hefur eins og m vita ekki opnað fangið að f ir samkynhneigðum, og be vissa óbeina ábyrgð á því er að á hverju ári fyrirfari hverjir samkynhneigðir dr Fjölhyggja hefur síast i ar- og tilfinningalíf þjóðar öllum öldum en meira en n sinni með hröðum samgön ustu aldar. Kirkjuþing hef dæmt allt sem alþýðan no sefa tilfinningalíf sitt sem hrein-kirkjulegt svo sem: bollaspá, draugatrú, stjörn rúnaspil, fuglaspá, andalæ Sumt stendur á fornum ísl rótum og hefur alltaf feng góðu lífi með kristninni, an alþjóðlega nýaldarkukls-p anum. Séra Friðrik Bergm sem var vel að sér í íslens kirkjusögu, sagði fyrir tæp að íslensk kristni hefði ald að öllu sem stendur í biblí Bókstafstrú og fordæming þjóðtrú var aldrei annað e bundnar bólur í íslenskri k sögu, og því er sögulega r halda slíkum viðhorfum á tala um íslenskan trúararf andránni. Biskupinn talaði í Morg unblaðinu frá prestastefnu Hólum fyrr í haust og sag slæmt væri að hin kristna tryði ekki kennisetningunu Hann mundi því sýnist mé að við færum 200 ár aftur og tækjum aftur að trúa u holdsins, meyfæðingunni, um á heilagan anda í engli hvíslar sæði guðs í eyra jó Krist sem guð en ekki á m Jesú með Guð í sér, á synd sem gerist fyrir pyntingar verja á góðum manni forðu Kirkjufælni fólks sem er s fælni og sú að vilja ekki á kristnihátíð á Þingvöllum 2000 heldur áfram að auka Kirkjuþing stendur fyrir þ enn sé hamrað á bókstafst stóli, því það er það sem f fólkið frá kirkjunni. Þetta falt, segir kerlingin. Það e legt að meirihluti fólks sem sig kristið skynji enga sefj almennar messur. Vísindin komin í hring, benda nú á ar heilastöðvar trúarinnar augum okkar og segja: Við horfa á sjóskjaldbökuungana í þúsunda tali hlaupa niður að sjó og vera næstum alla étna af smjattandi ránfuglum og hugsa: „Svona ertu þá Guð, en ég elska þig samt af því égkemst ekki hjá því, þar sem þú bjóst líka til sæl- una sem einn af þúsund skynjar sem kemst niður í sjó.“ Það er hægt að ná trúarlegum hæðum gegnum sköpunarverkið og lífið sjálft, það þarf ekki önnur krafta- verk til. En auðveldasta leiðin til að ræsa trúarheilastöðvarnar sem eru í gagnaugum okkar er að gera það gegnum sinn eigin trúararf, ef hann hefði ekki gert sig svo frá- hrindandi fyrir marga nútíma- menn aftur á síðari helmingi 20. aldar. Maður situr í kirkju kominn í góða vímu þegar presturinn segir upprisa holdsins … þá hrinur af mér trúarglitið, ég sé ýmist úldið hold rísa úr gröf eða mér kemur í hug það sem mér ekki rís. Það slokknar á trúarstöðinni í mér með sáru væli. Góður sálmur eftir Matthías á eftir hjálpar, en þó ekki nóg. Kirkjuferðin er ónýt. Látum nægja. Komum nú að kjarnanum. Fríkirkjukrafan sem nú er uppi aftur eftir hundrað ára hvíld snýst um tvennt: hugmyndafrelsi og fjáreignir: Fyrst er það hug- myndafrelsið: Ef fólkið innan þjóð- kirkjunnar er = kirkjan, eins og kenningarnar segja, þá grunar mig að meirihluti þjóðarinnar að- hyllist frjálsa guðfræði eða nýguð- fræði, a la Matthías, Þórhall bisk- up, Jón Helgason og Harald Níelsson, guðfræði sem umber fjölhyggju- og þjóðtrúarlegar hug- myndir, draugatrú, rúnaspá, anda- trú, andalækna, stjörnuspeki og hvað sem fólki finnst hjálpa við að lifa. Meirihluti Kirkjuþings spegl- ar ekki trúartilfinningu meirihluta þjóðkirkjufólks, því að svo margir KFUM-K-prestar fóru í guðfræði. Þeir náðu yfirhöndinni innan kirkjunnar og settu játningarnar aftur í samband um 1950 svo að upphófst íhaldssamari kirkja en var við lýði hér á fyrri hluta ald- arinnar, í frjálsustu þjóðkirkju í heimi „hér á landi á“. KFUM-K er danskt bókstafstrúarheimatrúboð sem kom inn í landið með Friðriki Friðrikssyni um 1900, en fyrir þann tíma hafði landið alveg sloppið við alþýðlegar bókstafs- trúarvakningar. Kirkjuþing er grunar mig þéttsetið afkomendum áhangenda þessarar bókstafs- trúarhreyfingar, prestum, sókn- arnefndarfólki og guðfræðikenn- urum sem spegla miklu íhaldssamari trúartilfinningu en íslenskur almenningur aðhyllist. Hér liggur hundurinn grafinn, og kötturinn reyndar líka og við öll. Komum þá að nýfengnu sjálf- stæði þjóðkirkjunnar. Það að draga árið 1997 vald undan alþingi og setja yfir til Kirkjuþings stríðir gegn því lögmáli að kirkjan hefur frá upphafi fylgt þróun stjórnskip- unar Evrópu. Nema hér sé eitt- hvert hugmyndarugl í gangi og stjórnendur kirkjunnar haldi að þeir séu að stofna nýja fríkirkju, en hvaða rétt á hún þá til að erfa allt það jarðafé sem gefið var mið- aldatrúnni? Þingið á að hafa vald yfir leifum ríkiskirkna á lýðræð- istímum, með því móti er hægt að tryggja að þessi ríku batterí hegði sér í samræmi við vilja þjóðar en ekki bara vilja þess hóps sem heldur um taumana á kirkjuþing- um og prestastefnum. Ef danska þingið hefði ekki skipað dönsku kirkjunni að vígja konur til prests- embættis hefði það ekki gerst: danska kirkjan var svo íhaldssöm þegar sænskar konur urðu prestar að hún vildi ekki slíkan ósóma. Kirkja fyrir alla og allir fyrir kirkju Eftir Þórunni Valdimarsdóttur ’ Það að draga1997 vald undan alþingi og setja y til Kirkjuþings st gegn því lögmáli kirkjan hefur frá upphafi fylgt þró stjórnskipunar Evrópu. ‘ VIÐSKIPTI MEÐ ÚTBLÁSTURSKVÓTA Aðalheiður Jóhannsdóttir, aðjúnkt viðlagadeild Háskóla Íslands og sér-fræðingur í umhverfisrétti, vakti í grein hér í blaðinu laugardaginn 12. októ- ber athygli á því, að íslenzk stjórnvöld hafa ekki talið ástæðu til þess, við útfærslu Kyoto-bókunarinnar um takmörkun á út- blæstri gróðurhúsalofttegunda, að koma á innanlandsmarkaði fyrir viðskipti með út- blástursheimildir. Vitnar Aðalheiður til þess, sem um þetta mál er sagt í svokallaðri stefnumótun rík- isstjórnarinnar um ráðstafanir til að standa við skuldbindingar loftslagssamn- ingsins og Kyoto-bókarinnar. Þar segir eingöngu: „Ríkjum er í sjálfsvald sett hvort þau takmarki útstreymi innanlands með úthlutun útstreymisheimilda og viðskipt- um með þær. Að athuguðu máli er ekki tal- in ástæða til þess að fara þá leið hér á landi.“ Aðalheiður Jóhannsdóttir segir réttilega að þetta verði að teljast harla rýr rökstuðn- ingur fyrir því að fara ekki þá leið, sem Kyoto-bókunin býður upp á. „Ljóst er að ís- lenska ríkið ber nokkurn kostnað af mót- vægisaðgerðum, t.d. skógrækt, í þeirri við- leitni að draga úr áhrifum vegna losunar gróðurhúsalofttegunda. Jafnframt eru nauðsynlegar rannsóknir af hálfu opin- berra stofnana kostnaðarsamar. Þessar staðreyndir réttlæta t.d. sölu eða uppboð á útstreymisheimildum eða hluta þeirra,“ segir Aðalheiður. Hún bendir jafnframt á að verðlagning náttúruauðlinda, eða á rétt- inum til þess að nýta þær sé einnig hluti af svokallaðri mengunarbótareglu. „Auk þessa virka sveigjanleikaákvæði Kýótó- bókunarinnar hvetjandi og gera rekstrar- aðila á margan hátt ábyrgari fyrir þeim áhrifum sem viðkomandi starfsemi hefur á umhverfið og möguleg viðskipti með út- streymisheimildir, hvort sem er á markaði innanlands eða milli ríkja, auka frjálsræði, hvetja til aukinnar hagkvæmni, þróunar á betri tækni og framleiðsluaðferðum o.fl.“ Aðalheiður bendir m.a. á hliðstæðu þessa máls og takmörkunar réttarins til að nýta fiskveiðiauðlindina. Þar getur Morg- unblaðið tekið undir með henni. Blaðið hef- ur áður lagt til að útblásturskvóta verði út- hlutað gegn endurgjaldi, með sama hætti og í fiskveiðunum. Ástæða er til að rifja upp það, sem sagði í leiðara blaðsins 9. ágúst 2001, þar sem þessi mál voru til umræðu: „Það virðist ekki fara á milli mála að með því að hrinda Kyoto-bókuninni í framkvæmd hér á landi sé verið að taka upp takmörkun á þeim gæðum, sem felast í heimild til losunar gróðurhúsalofttegunda. Það hvernig eigi síðan að úthluta þeim takmörkuðu gæðum er vissulega stór spurning og henni verður ekki svarað nema með hliðsjón af þeim um- ræðum, sem farið hafa fram um úthlutun á öðrum takmörkuðum gæðum, t.a.m. fisk- veiðikvóta og rafsegulbylgjum. Það er ekki hægt að segja að útblásturskvótinn sé þjóð- areign með sama hætti og fiskimiðin, en hann er hins vegar verðmæti, sem verða til með samningum Íslands við önnur ríki, með sambærilegum hætti og tíðnisvið fyrir fjarskipti, sjónvarp og útvarp ... Stefnu- mótun stjórnvalda hlýtur að taka mið af þeirri grundvallarstaðreynd að með því að takmarka rétt manna til að losa gróður- húsalofttegundir hefur sá réttur öðlazt verðgildi og þeir, sem nota hann, eiga að greiða fyrir þau afnot.“ Morgunblaðið tekur undir með Aðalheiði Jóhannsdóttur að það er lágmarkskrafa til stjórnvalda að fyrir liggi „gagnsær, skýr eða ítarlegur rökstuðningur“ fyrir þeirri ákvörðun að fara ekki þessa leið. BRUGÐIST VIÐ ÓGN Ákvörðun ríkisstjórnarinnar um aðmynda starfshóp til að gera úttekt á varnarviðbúnaði vegna hugsanlegrar notkunar efna-, sýkla- og geislavopna hér á landi er mikilvægur þáttur í að tryggja öryggi Íslands. Í tilkynningu sem ríkisstjórnin sendi frá sér segir: „Hættan á hermdar- og hryðjuverkum þar sem slíkum vopnum kann að vera beitt er talin ein stærsta ógn fyrir borgara hins vestræna heims nú á tímum. Á leiðtogafundi Atlants- hafsbandalagsins í Prag í nóvember 2002 var ákveðið að grípa til sameig- inlegra aðgerða á þessu sviði með þátt- töku allra aðildarþjóða, þ.á m. Íslands.“ Því miður er það staðreynd að líklega er ríkjum á Vesturlöndum meiri hætta búin af árásum með efna-, sýkla- eða geislavopnum en hefðbundnum vopnuð- um átökum. Í Vestur-Evrópu má segja að nær óhugsandi sé að til hefðbundinna styrjaldarátaka komi miðað við núver- andi aðstæður. Átökin á Balkanskaga eru einu átökin um áratuga skeið og sú ógn er álfunni stafaði af Sovétríkjunum heyrir nú sögunni til. Þar með er hins vegar ekki sagt að ríki Evrópu megi sofna á verðinum. Hryðjuverkaógnin er raunveruleg og beinist gegn Evrópu ekki síður en gegn Bandaríkjunum. Lögregluyfirvöld í Bretlandi, Frakklandi, á Ítalíu og í Sví- þjóð svo nokkur dæmi séu nefnd hafa þurft að beina spjótum sínum að útsend- urum al-Qaida. Í nokkrum tilvikum eru vísbendingar um að árásir með efna- eða sýklavopnum hafi verið í undirbúningi. Dæmi er um að hryðjuverkahópur í Jap- an hafi beitt efnavopnum og jafnframt reynt að beita sýklavopnum. Starfsemi Bandaríkjaþings og fleiri stofnana þar í landi lamaðist eftir að miltisbrandur greindist í bréfasendingum. Þótt ekki hafi margir látist í þessum árásum greip um sig skelfing er hafði langt um meiri áhrif en hið eiginlega umfang árásanna. Fólk þorði ekki að nota almenningssam- göngur í Japan eða að opna póst í Bandaríkjunum fyrst á eftir. Þar með er hins vegar ekki sagt að árásir með sýkla- eða efnavopnum geti ekki valdið gífurlegu mannfalli. Sérfræðingar óttast ekki síst að sú öra þróun er orðið hefur á sviði líffræði og læknavísinda á síð- ustu árum nýtist jafnframt þeim er nota slíka þekkingu til að tortíma en ekki lækna. Ekki er hægt að útiloka að beit- ing slíkra vopna geti í framtíðinni leitt til jafn mannskæðra farsótta og hægt er að lesa um í sögubókum. Við Íslendingar erum ekki óhultir frekar en aðrar þjóðir og verðum því að grípa til viðeigandi ráðstafana. Þessari ógn er ekki hægt að venjast með hefð- bundnum aðferðum heldur með sam- stilltu átaki löggæslu og nánu samstarfi við önnur ríki varðandi skipti á upplýs- ingum og reynslu. Þá verður að tryggja að íslenska heilbrigðiskerfið og við- bragðsaðilar séu í stakk búnir til að bregðast við ef eitthvað gerist hvort sem um er að ræða árás hér á landi eða þá að árás í öðrum ríkjum berist hingað. Það eru miklar líkur á því að ef árás með sýklavopnum yrði gerð í evrópskri stórborg myndi það hafa afleiðingar hér á landi. Ferðamenn og Íslendingar í út- löndum gætu borið með sér veirur eða sýkla þar sem nokkur tími getur liðið frá því árásin er gerð þar til afleiðingar hennar koma í ljós. Að tryggja að við rétt eins og aðrar þjóðir séum undir það versta búin er eitthvert brýnasta verkefnið á sviði ör- yggismála þessa stundina.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.