Morgunblaðið - 26.02.2004, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 26. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Þ
að sem mér finnst vera
jákvæðast í tillögu borg-
arinnar eru meginmark-
mið hennar og viðfangs-
efni að tryggja það að
þessi mikla fjárfesting í
tónlistarhúsi, ráðstefnu-
miðstöð og hóteli á
Austurbakka verði til að
efla miðborgina með því að tengja hana
þeirri byggð sem fyrir er,“ segir Pétur H.
Ármannsson arkitekt um fyrirhugaðar
framkvæmdir í miðborginni á næstu árum
sem sumir hafa kallað mestu framkvæmdir
Íslandssögunnar í Reykjavík.
„Menn gerðu sér grein fyrir samkvæmt
tillögu, sem var afrakstur samkeppni um
byggingu tónlistar- og ráðstefnuhúss, að
umferðarlausn sem gerði ráð fyrir óbreyttri
Geirsgötu væri óásættanleg. Margfeldis-
áhrif fjárfestingarinnar myndu ekki koma
fram nema byggðin í miðbænum yrði sam-
felld upp að húsinu.“
Að mati Péturs gengur á hinn bóginn ekki
upp að leiða stofnbraut á yfirborði í gegnum
miðborgina, a.m.k. með þeim hraðamörkum
og útfærslum sem einkenna Geirsgötu í nú-
verandi mynd. Varanleg lausn frá báðum
sjónarmiðum yrði að setja stofnbrautina í
stokk. „En það kostar rúma þrjá milljarða
aukalega og ef menn vilja ekki kosta því til,
þá verður málamiðlunin að bitna á afkasta-
getu stofnbrautarinnar, ekki á framtíðar-
möguleikum miðborgarinnar.“
Ef ekki verður ráðist í göng leggur Pétur
til að Geirsgata verði fremur gerð að hefð-
bundinni miðborgargötu þar sem verulega
er hægt á umferð með hraðatefjandi aðgerð-
um. Að því gefnu að verslunarhús verði báð-
um megin götunnar og neðanjarðarbíla-
stæði, mætti hugsa sér að hægt yrði að
ganga úr þeim undir götuna og upp í næsta
hús. Það fyrirkomulag yrði annars eðlis en
opinn undirgangur sem ekki er vaktaður, að
mati Péturs.
„Á sama tíma má ekki loka fyrir þann
möguleika að hægt sé í framtíðinni með e-k
tengingu undir eða yfir hafnarmynnið að
leggja stofnbraut fram hjá höfninni þegar
menn telja sig hafa efni á að fara út í þá
framkvæmd.“ Pétur varar við því að gerðar
verði málamiðlanir á göngutengslum mið-
borgar og Austurbakka til að samrýma ólík
sjónarmið.
Þá hefur hann efasemdir um þá lausn að
Geirsgata verði lögð norður fyrir tónlistar-
hús þar sem það slítur miðborgina frá höfn-
inni og truflar starfsemi þar. Hann minnir
sömuleiðis á að endurskoða þurfi þunga- og
olíuflutninga frá Örfirisey í gegnum við-
kvæmar íbúðargötur í miðborg og Vest-
urbæ og að skoða þurfi gatnaskipulagið með
hliðsjón af þeim.
Pétur er þeirrar skoðunar að huga þurfi
vel að útfærslu á verslunarhúsnæði og það
þurfi að vera þannig úr garði gert að það
styðji við mannlífið á götunni en „sjúgi það
ekki allt inn í sig“. Á hinn bóginn megi vel
hugsa sér yfirbyggð almenningsrými í
miðbæ, t.d. við Lækjartorg og Laugaveg 77.
Hvað varðar framtak einkaaðila og að-
komu þeirra að skipulagsmálum nefnir Pét-
ur að vestanhafs, t.d. í Kanada, hafi skipu-
lagsyfirvöld öðlast mikla reynslu í að semja
við einkaaðila um að ná fram sameiginlegum
hagsmunum borgarbúa vegna einstakra
framkvæmda. Kjörnum fulltrúum beri að
standa vörð um ákveðin lykilatriði sem snúi
að almenningsrýmum og sameiginlegum
hagsmunum í borginni, tryggja þurfi fjöl-
breytni og hægt sé að virkja einkaframtakið
á jákvæðan hátt í því skyni. Skipulag megi
ekki vera of sértækt, það þurfi sveigjanleika
í nýtingu á einstökum reitum þótt hinn ytri
rammi, lega og útfærsla gatna og hæðir
bygginga sé ákveðið af skipulagsyfirvöld-
um.
Margbreytilegur kostnaður
Að sögn Jóns Rögnvaldssonar vegamála-
stjóra ræðst kostnaður við að leggja götur í
stokk alfarið af aðstæðum í hverju tilviki,
t.d. hvort verið sé að grafa götustokk niður í
lausamassa, undir sjávarmál eða hvort
sprengja þarf fyrir honum.
Hvað varðar skiptingu kostnaðar milli
ríkis og sveitarfélaga segir í 20 gr. vegalaga:
„Þar sem þjóðvegur liggur um þéttbýli skal
við það miðað við gerð vegarins að til vega-
gerðarkostnaðar teljist aðeins sá kostnaður
sem til fellur vegarins vegna en þann kostn-
að sem sérstaklega er tilkominn vegna þétt-
býlisins, s.s. við holræsi, færslur á lögnum,
hjólreiða- og göngustíga og þvíumlíkt greiði
viðkomandi sveitarfélag.“
Að sögn Jóns eru inn á milli ótal grá svæði
sem samið er um hverju sinni. Í samskiptum
Vegagerðar við Reykjavíkurborg og þétt-
býlin í kring hafi verið gerður samningur
milli aðila um hvaða verkþáttur tilheyrir
hverjum í hvert skipti og reynt að styðjast
við vegalög í þeim efnum.
Jón segir engar viðræður hafa farið fram
milli borgarinnar og Vegagerðarinnar um
mögulega kostnaðarskiptingu vegna fram-
kvæmda við Geirsgötu. Deila megi um það
hver þáttur Vegagerðarinnar yrði í fram-
kvæmdinni þar sem gatan fullnægi öllum
kröfum sem Vegagerðin gerir til umferðar
um hana. Mjög sennilegt sé þó að um sam-
vinnuverkefni yrði að ræða. „Þannig að það
má kannski segja að ef verið er að setja götu
í stokk þá sé það út af kröfum þéttbýlisins
fyrst og fremst.“
Jón bendir líka á að ef fjárfestar lýsi sig
reiðubúna til að fara í fjárfestingar á skipu-
lagssvæðinu geti vel farið svo að breytingar
á gatnakerfi falli líka á einkaaðila ef þeir telji
að þær séu nauðsynlegar.
Áhrif skipulagsbreytinga verði
reiknuð með aðstoð líkans
Gestur Ólafsson skipulagsfræðingur segir
einu viðunandi lausnina varðandi framtíð
Geirsgötu að koma henni fyrir í stokk og að
ríki og borg taki á sig þann kostnað sem af
hlýst.
„Við erum hér að ræða um fjárfestingu
upp á 50–100 þúsund milljónir og það eru fá
prósent sem þarna um ræðir í aukakostnað
miðað við heildarfjárfestinguna. Á móti fá
menn miklu betra umhverfi og möguleika,
t.d. að vera með íbúðir og aðra starfsemi
ótruflaða af gegnumumferð í miðbæjar-
stæðinu og e
mengun og e
Gestur be
ferð um Gei
100% prósen
uppbygginga
einnig þung
götuna. „Ég
aðskilja umf
ferð sem aða
þá verið á yfi
Gestur se
skipulag sé a
verði ávallt
færi til að vin
vinnu. Í því
stóra verslun
að byggja í
mikil áhrif á
fræðingar ha
að „tæki“ se
og segir til u
ist að gefnum
„Þetta þ
skipulagsfræ
að skipulags
slíkt líkan til
Gestur se
ari fjárfesti
veruleg en
þessi áhrif f
bæði góð og
ir þættir bre
stæðum í að
ana, fasteig
fleira sem æ
drifaríkar ák
þessu skipul
Geirsgatan be
Sérf
hönnuna
telja fle
betur
ofanjar
Pétur
spjalli
að ei
opi
geta
„ÉG fagna því sérstaklega að
eftir langvarandi stöðnun í
skipulags- og byggingarmálum
miðborgarinnar skuli loksins
koma fram skipulagstillögur
bæði frá borgaryfirvöldum og
áhugasömum aðilum utan
borgarkerfisins,“ segir Vil-
hjálmur Þ. Vilhjálmsson, odd-
viti Sjálfstæðisflokks, í borg-
arstjórn um nýjar
skipulagstillögur fyrir mið-
borgina.
„Ég tel að þessar tillögur
opni á marga möguleika til að
efla miðborgina hvað varðar
verslun, viðskipti og menn-
ingu. Það er afar ánægjulegt
að sjá að öflugir athafnamenn
og fjárfestar hafi áhuga á upp-
byggingu þessa svæðis. Það er
í raun forsenda þess að
verði að framkvæma en
anlegt skipulag utan tó
og ráðstefnuhúss,“ segi
Betri kostur að ta
Geirsgötu norður f
Vilhjálmur segist var
skipulagstillögurnar sjá
vera þeirrar skoðunar a
sé slæmur kostur að Ge
gatan skeri svæðið í sun
Sú tillaga sem ýmsir at
menn hafi kynnt, þar se
gert sé ráð fyrir því að
gatan verði í jaðri þessa
svæðis meðfram hafnar
og tengist núverandi Ge
götu norðan Kolaportsi
betri lausn. Með þeim h
náist betri samfella inn
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, oddviti Sjá
Opnar á marga
PÚTÍN OG LÝÐRÆÐIÐ
Vladímír Pútín Rússlandsforseti komá óvart í fyrradag, er hann leysti
Míkhaíl Kasjanov forsætisráðherra og
ríkisstjórn hans frá störfum. Raunar
hafði lengi verið vitað að staða Kasjanovs
væri ótrygg, en búist var við því að Pútín
myndi bíða með að skipta honum út þar
til eftir forsetakosningarnar 14. mars.
Víst þykir að brottvikning Kasjanovs
sé liður í valdabaráttu Pútíns við klíkuna
sem myndaðist í kringum forvera hans á
forsetastóli, Borís Jeltsín, en forsætis-
ráðherrann var síðasti meðlimur hennar
sem gegndi enn einu af mikilvægustu
embættum landsins. Jeltsínklíkan teng-
ist einnig ýmsum af ólígörkunum svo-
nefndu, sem komust yfir gríðarleg auð-
æfi í skjóli Jeltsíns á síðasta áratug, en
Pútín hefur lagt áherslu á að sporna við
áhrifum þeirra.
Forsetinn er sagður hafa haft horn í
síðu Kasjanovs um langt skeið, bæði
vegna tengsla hans við Jeltsín og hæga-
gangs við framkvæmd efnahagsumbóta.
Upp úr sauð svo síðastliðið haust, er Pút-
ín og Kasjanov tókust á opinberlega
vegna handtöku auðjöfursins Míkhaíls
Khodorkovskís, sem sakaður er um
skattsvik og fjármálamisferli, en ýmsir
töldu hana runna undan rifjum forsetans.
Samkvæmt stjórnarskránni var Pútín
ekki fært að víkja Kasjanov úr embætti
án þess að leysa alla ríkisstjórnina frá
störfum og búist er við að flestir ráð-
herranna haldi embættum sínum. En
brottvikning Kasjanovs er af mörgum
jafnframt túlkuð sem viðvörun til ann-
arra um að sýna forsetanum fulla holl-
ustu.
Pútín hefur að mörgu leyti náð ágæt-
um árangri í forsetaembættinu, fyrst og
fremst í því að tryggja meiri stöðugleika í
rússneskum stjórnmálum en forvera
hans var unnt. Völd forsetaembættisins
hafa verið aukin töluvert í tíð Pútíns og
hann styrkti stöðu sína enn í þingkosn-
ingunum í desember, þegar stuðnings-
menn hans í flokknum Sameinað Rúss-
land hlutu nær 40% atkvæða. En ýmsir
frjálslyndir umbótaflokkar töpuðu fylgi í
kosningunum, og það er áhyggjuefni
hversu staða stjórnarandstöðunnar er
veik.
Lýðræðið hefur ekki enn slitið barns-
skónum í Rússlandi. Því stendur meðal
annars ógn af uppgangi ólígarkanna, sem
komist hafa yfir mikil auðæfi með vafa-
sömum hætti og reynt hafa að skapa sér
stöðu sem hálfgerðir kóngar í ríki sínu.
Pútín hefur gefið þeim skýr skilaboð um
að völdin í landinu eigi heima í höndum
kjörinna stjórnvalda. Barátta forsetans
gegn uppivöðslusemi fjármálafurstanna
er nauðsynleg til að viðhalda pólitískum
stöðugleika í Rússlandi. En hættan er sú
að hann grafi undan lýðræðinu í leiðinni.
BUSH VILL ÞRENGJA
AÐ FRELSINU
George W. Bush Bandaríkjaforsetaer tamt að taka sér orðið frelsi ímunn. Í fyrradag hélt hann engu
að síður ræðu, þar sem hann hét því að
beita sér fyrir því að stjórnarskrá
Bandaríkjanna yrði breytt til að banna
hjónaband samkynhneigðra. Gengi slík
breyting eftir, yrði þrengt að frelsi og
mannréttindum bandarískra þegna.
Stjórnarskrá Bandaríkjanna hefur
löngum verið fyrirmynd annarra lýðræð-
isríkja, sem viljað hafa vernda frelsi og
mannréttindi einstaklingsins. Til þess
var hún ekki sízt hugsuð í upphafi og
breytingar, sem gerðar hafa verið á
henni síðan, hafa haft það að markmiði að
efla frelsi og jafnrétti og treysta vernd
mannréttinda. Almennt líta Vestur-
landabúar svo á að mannréttindaákvæði í
stjórnarskrá eigi að vernda réttindi
minnihlutahópa. Nú leggur Bush forseti
til að í fyrsta sinn verði sett í stjórnar-
skrána ákvæði, sem útilokar tiltekinn
minnihlutahóp og þrengir að réttindum
hans.
Bush forseti og fylgismenn hans rétt-
læta þessa tillögu með því að „helgi
hjónabandsins“ hafi verið í hættu. Þeir
vísa m.a. til þess að hæstiréttur
Massachusetts-ríkis hefur úrskurðað að
bann við hjónaböndum samkynhneigðra
brjóti gegn stjórnarskrá ríkisins og að
borgarstjórn San Francisco hefur leyft
samkynhneigðum að giftast. Staðreynd-
in er hins vegar auðvitað sú að ummæli
Bush á þriðjudag eru fyrst og fremst
pólitískt herbragð, til þess ætluð að
treysta stuðning við Bush meðal íhalds-
samra kjósenda, sem gjarnan segjast
láta hefðbundin, kristin gildi ráða and-
stöðu sinni við hjónabönd samkyn-
hneigðra. Að undanförnu hefur nokkuð
borið á gagnrýni á Bush meðal íhalds-
sömustu kjósendanna vegna t.d. fjár-
lagahalla, aukinna útgjalda til heilbrigð-
ismála og tillagna um frjálslegri
innflytjendalöggjöf. Bush og ráðgjafar
hans líta svo á að með því að taka harða
afstöðu í miklu tilfinningamáli megi
þjappa kjarna kjósenda repúblikana um
Bush og jafnframt ná atkvæðum af
demókrötum.
Það rennir stoðum undir þá skoðun að
hér sé aðallega um pólitískt bragð að
ræða, að ekkert bendir til að einstök ríki
Bandaríkjanna ráði ekki við það, ef þeim
sýnist svo, að hindra hjónabönd samkyn-
hneigðra. Bush forseti vill nú koma í veg
fyrir að ríkin fari eigin leiðir í þessu máli,
þrátt fyrir að bæði hann og Dick Cheney
varaforseti hafi lýst stuðningi við slíka
lausn í kosningabaráttunni árið 2000.
Það er hins vegar harla langt gengið að
vilja breyta sjálfri stjórnarskrá Banda-
ríkjanna til að þjóna pólitískum stund-
arhagsmunum. Skoðanakannanir sýna
vissulega að meirihluti Bandaríkja-
manna er andvígur hjónaböndum sam-
kynhneigðra – a.m.k. undir því nafni. Í
umræðum vestanhafs hefur hins vegar
verið bent á að á sínum tíma var meiri-
hluti Bandaríkjamanna andvígur hjóna-
böndum fólks af ólíkum kynþáttum; taldi
þau ósiðleg og grafa undan samfélaginu.
Hefði verið siðferðilega rétt á þeim tíma
að banna slík hjónabönd í stjórnarskrá
Bandaríkjanna?
Deilurnar um þetta mál snúast raunar
ekki um trúarbrögð, þótt öðru sé gjarnan
haldið fram. Þær snúast um virðingu fyr-
ir mannréttindum, víðsýni og umburðar-
lyndi. Innan kristinna kirkjudeilda í
Bandaríkjunum eru ólíkar skoðanir á
hjónaböndum samkynhneigðra, rétt eins
og innan íslam eru mismunandi skoðanir
á jafnrétti kynjanna. Það ber að forðast
að alhæfa um að trúarskoðanir ráði af-
stöðu fólks til mannréttindamála. Hitt er
víst, að enginn þarf að hafa áhyggjur af
því að helgi hjónabandsins sé ógnað, þótt
samkynhneigðir fái að njóta hennar – og
þeirra réttinda, sem fylgja hjónabandi –
með gagnkynhneigðum. Það eru önnur
öfl, sem grafa undan helgi hjónabandsins
en þrá samkynhneigðra elskenda eftir
því að samfélagið – og eftir atvikum al-
mættið – leggi blessun sína yfir samband
þeirra.