Morgunblaðið - 26.02.2004, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 FIMMTUDAGUR 26. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Á
stþór Magnússon,
sem lýst hefur því
yfir að hann hyggist
bjóða sig fram í for-
setakosningum í
sumar, ræddi í Kastljósinu á
sunnudag um þær hugmyndir
sínar að á Íslandi rísi „stjórnstöð
alþjóðlegs friðargæsluliðs er geri
einstökum þjóðum mögulegt að
leggja niður heri sína og gera
varnarsamninga við hið al-
þjóðlega friðargæslulið“ (sbr.
vefsíðu sem hann heldur úti,
www.forsetakosningar.net).
Ástþór lýsti m.a. þeirri skoðun
að óheppilegt væri að stjórnstöð
friðargæslusveita Sameinuðu
þjóðanna væri staðsett í Banda-
ríkjunum og virtist af orðum
hans mega ráða að hugmyndir
hans geri ekki
ráð fyrir því
að settar
verði á lagg-
irnar nýjar al-
þjóðlegar
friðar-
gæslusveitir,
heldur einfaldlega að SÞ flytji
þessa tilteknu starfsemi sína til
Íslands.
Í þessu sambandi má nefna að
við ofurlitla eftirgrennslan mína
kom í ljós að í árslok 2003 voru
tæplega 46 þúsund frið-
argæsluliðar við störf á vegum
SÞ víðs vegar í heiminum. Starfs-
fólk stjórnstöðvar friðargæslu-
deildar SÞ (Department of
Peacekeeping Operations) í New
York er að vísu talið í tugum, ekki
hundruðum eða þúsundum, en
það sinnir hins vegar því mik-
ilvæga verkefni að halda utan um
starfsemi friðargæslusveitanna,
huga að stefnumótun og halda
uppi tengslum við bæði örygg-
isráð SÞ og allsherjarþing sam-
takanna.
Á fjárhagsárinu 1. júlí 2003 –
30. júní 2004 hefur friðargæslu-
deild SÞ til umráða um það bil
2,81 milljarð Bandaríkjadala,
tæplega 200 milljarða ísl. króna,
og það má því með sanni segja að
eftir nokkru væri að slægjast fyr-
ir Íslendinga; sannarlega myndu
skapast störf hér á landi við
þennan flutning sem ættu að
vega upp á móti brottför Banda-
ríkjahers frá Keflavík.
En hér kemur spurning mín til
Ástþórs Magnússonar: Hefur
hann eitthvað rætt þessar metn-
aðarfullu hugmyndir sínar við
Kofi Annan, framkvæmdastjóra
SÞ, eða Jean-Marie Guéhenno,
aðstoðarframkvæmdastjóra SÞ
og yfirmann friðargæsludeildar
SÞ? Er hann hugsanlega þegar
búinn að ná samningum við þessa
mætu menn, að ekki sé talað um
aðildarríki öryggisráðsins sem
væntanlega þyrftu að leggja
blessun sína yfir þennan flutn-
ing?
Ég leyfi mér að efast um að svo
sé. Sjálfur fylgist ég eins og kost-
ur er með starfsemi SÞ í New
York og því miður hef ég bara
ekki orðið var við að þessi hug-
mynd sé til umræðu þar (svo!).
Mikill er máttur Ástþórs
Magnússonar ef hann heldur að
hann geti einhliða ákveðið að
flytja starfsemi höfuðstöðva frið-
argæslusveita SÞ til Íslands!
Rétt er að rifja upp að þegar
Ástþór bauð sig fram í forseta-
kosningunum 1996 höfðu sam-
tökin Friður 2000 verið áberandi
um nokkurt skeið. Samtökin
flugu til dæmis með gjafir til
stríðshrjáðra landa og einhverju
sinni tók Ástþór sig til, klæddi sig
í jólasveinabúning og færði írösk-
um börnum síðan gjafir.
Erfitt er hins vegar að greina
að samtökin hafi haldið úti nokk-
urri starfsemi af þessari tegund
undanfarin ár og það er auðvitað
miður. Ástþór notaði þó tækifær-
ið nýverið og klæddist aftur í
jólasveinabúninginn, mætti svo
þannig í réttarsal, eins og frægt
er orðið. Hann kom að mínu mati
ekki fram sem boðberi friðar við
það tækifæri, raunar lét hann
býsna ófriðlega.
Það er einmitt athyglisverð
þversögn fólgin í því að frið-
arpostulinn sjálfur skuli aldrei
geta verið til friðs.
Eins og fram hefur komið held-
ur Ástþór nú úti vefnum
www.forsetakosningar.net og þar
kennir sannarlega ýmissa grasa.
Mesta athygli mína vöktu þó
„linkar“ á ýmsar aðrar vefsíður
sem virðast í eigu Friðar 2000.
Þar má nefna www.officepor-
tal.net, www.peacetrust.net,
www.netkall.com, www.telelot-
.com, www.islandus.com,
www.peacecall.org, www.pea-
cegram.org, www.birthdaylot-
tery.org, www.earthchild.us,
www.peace2000.org, www.pea-
cetv.net og www.althing.org.
Flestar þessara síðna virðast
tengjast fjáröflun ýmiss konar,
að því er ég fæ best séð; sbr. t.d.
www.birthdaylottery.org sem
virðist vera eins konar netrekið
lottó. Ekki er að sjá að það teng-
ist fjáröflun fyrir Manchester
United eða Wolves (Ástþór hefur
sagt að hann reki nú ráðgjaf-
arfyrirtæki sem sérhæfir sig í
„notkun tækni til fjáröflunar yfir
Internetið og notkun kreditkorta
á Netinu fyrir nokkur af stærstu
líknar- og fótboltafélögum Bret-
lands“), raunar er eftirfarandi
klausu að finna í neðanmálinu:
„Hafi menn ekki leyst út vinninga
sína innan sex mánaða verða þeir
fluttir á reikning Friðar 2000.“ (Á
ensku: „Any unclaimed prizes or
prize cheques not banked after 6
months, will be transferred to the
Peace 2000 Institute.“)
Mesta athygli mína vakti vef-
síðan www.flightwatch.net. Þar
er fyrirsögnin: „Are you booked
on a doomed flight?“ sem mætti
þýða svona: „Ert þú bókaður í
flug yfir móðuna miklu?“
Á eftir fylgir texti sem ég held
að forsvarsmenn Atlanta ættu að
kynna sér (og raunar einnig
Flugleiða) en þar er m.a. varað
við því að menn fljúgi með flug-
félögum er nota sér þjónustu Atl-
anta (Atlanta flýgur víða undir
fánum annarra flugfélaga, skaff-
ar hins vegar flugvélina og áhöfn
hennar).
Fram kemur neðst á síðunni að
aðstandendur hennar hafi leitað
eftir lögfræðiáliti vegna þeirra
sjónarmiða sem þar eru sett
fram. „Þetta eru skoðanir Friðar
2000 og þeirra lögmanna sem við
höfum ráðfært okkur við. Við ráð-
leggjum yður að ráðfæra yður
einnig við lögmenn,“ segir þar.
Friðlaust
framboð
Mikill er máttur Ástþórs Magnússonar
ef hann heldur að hann geti einhliða
ákveðið að flytja starfsemi höfuðstöðva
friðargæslusveita SÞ til Íslands!
VIÐHORF
Eftir Davíð
Loga
Sigurðsson
david@mbl.is
ÞESSA viku hafa þingmenn
Samfylkingarinnar heimsótt Land-
spítala – háskólasjúkrahús til að
kynna sér stöðu mála
þar og heyra í starfs-
fólkinu og þeim sem
njóta þar þjónustu.
Samfylkingin gengst
nú fyrir heildar-
stefnumótun í heil-
brigðismálum með
það að markmiði að
tryggja Íslendingum
heilbrigðisþjónustu á
heimsmælikvarða,
auka skilvirkni og
bæta þjónustu. Heim-
sóknir okkar á
sjúkrahúsið eru mjög
mikilvægar fyrir þessa vinnu.
Þannig kynnast þingmennirnir
betur starfi, aðstöðu og viðhorfi
fólksins í heilbrigðisþjónustunni.
Eins og menn þekkja hafa þær
sparnaðar- og aðhaldsaðgerðir,
sem stjórnendur Landspítala hafa
kynnt, komið illa við marga. Þær
koma í kjölfar þess að fjárþörf
spítalans er ekki mætt, þannig að
ekki er unnt að veita óbreytta
þjónustu miðað við síðasta ár. Þar
vantar 1.400 milljónir króna upp á.
Þetta bitnar á um 550 starfs-
mönnum, sem ýmist þurfa að finna
sér annað starf eða taka á sig
launaskerðingu.
Samdrátturinn bitnar
á minni máttar
Allt það umrót sem þessar sparn-
aðaraðgerðir hafa í för með sér
bitnar ekki síst á sjúklingum, sem
munu fá skerta þjónustu eða jafn-
vel enga ef ekki rætist úr. Sér-
staklega geri ég hér að umtalsefni
þá sem hafa notið þjónustu end-
urhæfingarinnar í Kópavogi, sem
áformað er að leggja niður.
Þjónustan þar er mjög sértæk
við mjög fatlaða einstaklinga sem
eru sannarlega minni máttar. Þeir
eru fjölfatlaðir, geta lítið hreyft
sig og tjáð sig með
orðum. Því er hreyf-
ingin óskaplega mik-
ilvæg fyrir líðan
þeirra og lífsgæði.
Starfsfólkið þarna býr
yfir ómetanlegri sér-
þekkingu, sem mikil
verðmæti eru fólgin í.
Búið er að segja
upp starfsfólki á
deildinni og eru lyk-
ilmenn jafnvel á för-
um annað. Mikilvægt
og dýrmætt atgervi er
að tapast út af stofn-
uninni frá því fólki sem þarfnast
þjónustu. Þetta er mjög alvarleg
staða fyrir þá fjölfötluðu ein-
staklinga sem þarna fá þjónustu
sem ekki fæst annars staðar.
Starfsmönnum var sagt upp áður
en farið var að huga að þjónustu
fyrir þetta fólk sem er algjörlega
ófært um að berjast fyrir rétti sín-
um. Þetta eru mjög gagnrýnisverð
vinnubrögð. Ráðherra hefur sett
nefnd í málið eftir utanaðkomandi
þrýsting. Hún verður að vinna
hratt ef þjónusta við þessa sjúk-
linga á ekki að fara forgörðum.
Krabbameinsendurhæfingin
virðist einnig vera í uppnámi ef
marka má fréttir og hafa krabba-
meinssjúklingar sem þar hafa not-
ið þjónustu lýst því yfir að það
væri alvarlegt slys ef hún legðist
af í núverandi mynd. Slíkur stuðn-
ingur er þjónusta við sjúklingana
og aðstandendur þeirra og vísa ég
hér í viðtal við Ómar Jóhannesson
í DV mánudaginn 16. febrúar sl.
Eftir að hafa heimsótt endurhæf-
ingu Landspítala á Grensási, sem
býr við ótrúleg þrengsli í þjálf-
uninni, er ekki að sjá að hún geti
tekið við endurhæfingu krabba-
meinssjúkra, eins og áformað er,
nema með ærnum tilkostnaði.
Samfylkingin vill
breytt vinnubrögð
Dæmin hér að ofan sýna að stjórn-
völd axla ekki þá ábyrgð sem þeim
er falin. Ábyrgðinni er varpað yfir
á embættismenn í heilbrigðiskerf-
inu. Þegar ákveðið er að draga úr
þjónustu eru þær ákvarðanir ekki
undirbúnar. Þetta eru skyndi-
ákvarðanir án forgangsröðunar.
Þær bitna því á þeim sem síst
skyldi. Telja menn það forsvar-
anlegt að samdráttur í þjónustu
bitni á þeim sjúklingum sem dæmi
eru tekin af hér að ofan? Það telj-
um við ekki. Þau mál eru nú sem
betur fer í ákveðnum farvegi
vegna þess að fulltrúar Samfylk-
ingarinnar hófu afskipti af málinu.
Svona vinnubrögð eru ólíðandi. Við
viljum bætt vinnubrögð í heil-
brigðisþjónustunni. Stjórnvöld
hafa veigrað sé við því að móta
skýra stefnu í málaflokknum. Í
þeirri vinnu er Samfylkingin nú.
Áhugafólk er hvatt til að kynna
sér þetta starf á vefnum
www.samfylking.is. Þar er einnig
hægt að skrá sig og taka þátt í
framtíðarstefnumótun í þessum
mikilvæga málaflokki.
Samfylkingin hlustar
á Landspítala
Ásta R. Jóhannesdóttir skrifar
um heilbrigðisþjónustuna ’Stjórnvöld hafa veigr-að sér við því að móta
skýra stefnu í mála-
flokknum. Í þeirri vinnu
er Samfylkingin nú. ‘
Ásta R. Jóhannesdóttir
Höfundur er alþingismaður.
GRUNDVALLARATRIÐI til
þess að byggja upp markvissa heil-
brigðisþjónustu er að taka á skipu-
lagsvandanum. Það
þarf að skilgreina
þjónustuþörf og kostn-
aðargreina einstaka
þætti innan heilbrigð-
isþjónustunnar, auk
þess sem veita á þjón-
ustuna þar sem hún er
hagkvæmust og setja
reglur um hámarksbið
eftir aðgerð. Aldrei má
missa sjónar á því
meginmarkmiði að all-
ir hafi jafnan aðgang
að heilbrigðisþjónust-
unni óháð efnahag.
Þannig fær fólkið skilvirka og góða
þjónustu, sem jafnframt er hag-
kvæmust fyrir skattgreiðendur.
Ljóst er að fjármunir fara for-
görðum í heilbrigðisþjónustunni
vegna stefnuleysis stjórnvalda.
Samfylkingin hefur sett heilbrigð-
ismálin í forgang, en markvisst og
skipulega er nú unnið að mótun
heilbrigðisstefnu innan flokksins.
Einn liður í því er heimsókn allra
þingmanna flokksins þessa vikuna á
allar deildir og þjónustustöðvar á
vegum Landsspítala – háskóla-
sjúkrahúss.
Heilsugæslan og
bráðaþjónustan
Margt hefur borið á góma í þessum
heimsóknum og þar er augljós sá
skipulagsvandi sem heilbrigð-
iskerfið býr við. Af mörgu er að
taka en hér skulu aðeins tekin fáein
dæmi. Áætlað er að tuttugu þúsund
manns í Reykjavík séu án heim-
ilislæknis. Uppbygging þessarar
grunnþjónustu á Reykjavíkursvæð-
inu hefur ekki verið í neinu sam-
ræmi við fólksfjölgun og orðið til
þess að gera heilbrigð-
isþjónustuna miklu
dýrari en ella. Það birt-
ist m.a. í því að af 66
þúsund komum á
slysa- og bráðamóttöku
Landspítala – háskóla-
sjúkrahús á sl. ári hefði
verið hægt að sinna um
13 þúsund þeirra eða
um 20% með viðunandi
hætti hjá heim-
ilislækni, sem er marg-
falt ódýrara. Stjórn-
völd bera ábyrgð á að
fólk þarf að leita í dýr-
ari þjónustu en ella, sem er kostn-
aðarmeira bæði fyrir einstaklinga
og samfélagið í heild.
Hægt að spara mikla fjármuni
Sami skipulagsvandinn er í mál-
efnum aldraðra. Þar má spara án
þess að það komi niður á þjónustu
við aldraða. Þvert á móti má bæta
hana með ódýrara og breyttu skipu-
lagi. Á annað hundrað aldraðir sem
dvelja nú á Landspítala – háskóla-
sjúkrahúsi bíða eftir hjúkr-
unarrýmum. Mismunurinn á kostn-
aði við dvöl aldraðra, annars vegar á
sjúkrahúsinu og hins vegar í hjúkr-
unarrými, er nálægt 10 þúsund
krónum á dag. Þannig mætti spara
um 300 milljónir á ári ef til væru
hjúkrunarrými fyrir aldraða sem nú
dvelja á sjúkrahúsunum í Reykjavík
og bíða þar eftir plássi á hjúkr-
unarheimilum.
Byggjum upp heimahjúkrun
og heimaþjónustu
Með meiri og samþættari heima-
hjúkrun og heimaþjónustu sem
skipulögð væri á kvöldin og um
helgar má líka fækka í hópi þeirra
400–500 aldraðra sem bíða eftir
hjúkrunarrýmum í Reykjavík og á
Reykjanesi. Með því væri öldruðum
gert kleift að búa sem lengst í
heimahúsum. Fjárfesting í heima-
hjúkrun og heimaþjónustu og sam-
þætting þjónustunnar er því sparn-
aður. Það er þó engu líkara en
stjórnvöld hafi engan skilning á
þessu og reyni fremur að brjóta þá
þjónustu niður en byggja upp með
því að standa í langvarandi deilum
við starfsfólk heimahjúkrunar.
Þessi störf eru mikils metin hjá
þeim fjölda aldraðra sem þeirra
njóta, en stórlega vanmetin af
stjórnvöldum, enda stefnir í að tugir
starfsmanna heimahjúkrunar í
Reykjavík leggi niður störf um nk.
mánaðamót. Þá mun skapast neyð-
arástand hjá mörgum öldruðum og
öryrkjum. Stjórnvöld ættu fremur
að snúa sér að því að gera þessi
störf eftirsóknarverð en að standa í
sífelldum deilum við illa launað
starfsfólk heimahjúkrunar.
Skipulagsvandi í íslenska
heilbrigðiskerfinu
Jóhanna Sigurðardóttir skrifar
um heilbrigðiskerfið ’Ljóst er að fjármunirfara forgörðum í heil-
brigðisþjónustunni
vegna stefnuleysis
stjórnvalda.‘
Jóhanna Sigurðardóttir
Höfundur er alþingismaður.