Morgunblaðið - 08.04.2004, Side 4

4 D FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Við viljum lýðræði, viðviljum ekki þessa her-stjórn sem við höfumekki einu sinni sjálf kos-ið,“ sagði ungur maður
við blaðamann og var heitt í hamsi.
Enginn var nálægur og því gat hann
talað. Maðurinn vildi ekki birtast á
ljósmynd.
„Stjórninni dettur ótrúlegustu
hlutir í hug. Fyrir rúmlega tíu árum
skipaði hún öllum í þorpinu mínu að
flytja í burtu og fara á annan stað.
Hún ætlaði sér einfaldlega annað
með svæðið þar sem við bjuggum.
Við urðum að gera eins og okkur var
sagt. Þeir sem óhlýðnast eru settir
beint í fangelsi. Við fengum ekki
nema fimmtán daga frest til að
flytja. Á nýja staðnum var enginn
aðbúnaður, meira að segja ekkert
vatn. Ég var tíu ára þegar þetta
gerðist og man það vel,“ sagði hann
dapur í bragði.
„Hvað getum við gert? Hvað er
hægt að gera þegar við höfum ekki
vopn og friðsamleg mótmæli eru
bönnuð? Um leið og menn reyna
nokkuð eru þeir settir í fangelsi.
Sumir eru drepnir. Við megum ekki
einu sinni tjá okkur um óréttlætið.
Allri fjölmiðlaumfjöllun í landinu er
stýrt af stjórninni. Það má enginn
skrifa eða segja neitt sem henni lík-
ar ekki.“
Ungi maðurinn var reiður og ekki
að ástæðulausu.
Friðar- og þróunarráð
Herinn í Myanmar gengur undir
nafninu Tatmadaw. Hin pólítíska
stjórn hans kallar sig Friðar- og
þróunarráð ríkisins – State Peace
and Development Council (SPDC).
Nafninu var breytt árið 1997 í til-
raun stjórnarinnar til að bæta
ímynd sína. Þróun hefur hins vegar
verið lítil í landinu og friðurinn er
tilkominn vegna ægivalds stjórnar-
innar. Hún gengur oftast undir
gamla nafninu: State Law and Ord-
er Restoration Council (SLORC).
Herstjórnin sér hlutverk sitt í
öðru ljósi en almenningur. Í dag-
blaðinu The New Light of Myanmar
á þjóðhátíðardag landsins var hern-
um hrósað í hástert fyrir það hvern-
ig hann „kom landsmönnum til
bjargar“ á sínum tíma. Eftir sjálf-
stæðið frá Bretum árið 1948 var
hver höndin upp á móti annarri. Í
Myanmar eru ótal mismunandi ætt-
flokkar, sem tala mismunandi
tungumál og hafa ólíka siði og venj-
ur. Gamlir fjendur tóku að berjast
og í landinu ríkti óöld.
Það var á þessum tíma sem her-
inn tók yfir. Snemma árs 1962 var
réttkjörinn forsætisráðherra lands-
ins settur í fangelsi og herforingj-
arnir tóku sæti hans. Herstjórnin
tilkynnti að nú myndi landið fylgja
„hinum búrmíska vegi til sósíal-
isma“. Það var langur vegur niður á
við.
Þjóðnýting helstu atvinnugreina
Allsherjar þjóðnýting átti sér
stað. Meginatvinnugreinar voru
lagðar í hönd ríkisins. Bændur voru
neyddir til að selja hluta af upp-
skeru sinni á ákveðnu verði og bann-
að var að bjóða vörur til daglegra
nota nema í „verslunum fólksins“ –
sérstökum verslunum ríkisins. Þar
með var lifibrauðið tekið frá mörg-
um.
Stjórnin ákvað sömuleiðis að þjóð-
nýta fólkið sjálft. Landsmenn voru
neyddir til að vinna fyrir stjórnina,
ýmist í þar til gerðum vinnubúðum
eða ákveðna daga í mánuði. Stór
hluti lestarkerfisins og mikið af
þjóðvegum landsins hafa verið lagð-
ir með þessum hætti. Nauðungar-
vinna viðgengst enn þann dag í dag,
jafnvel þótt stjórnin brosi breitt og
segi menn einungis vinna í „sjálf-
boðavinnu“. Stundum er hverri fjöl-
skyldu skipað að færa fram einn
vinnukraft fyrir ákveðið verk.
„Vinnan er ólaunuð og foreldrarn-
ir hafa ekki efni á að missa tekjur.
Margir enda því með því að þurfa að
senda börn sín,“ sagði ung kona við
blaðamann.
Stjórnarmenn í Myanmar eru al-
valdar. Þar er ekkert til sem heitir
réttur fólks og engin þrískipting
valds líkt og á Íslandi. Fangelsin í
landinu eru full af pólítískum föng-
um, sem sitja inni fyrir það eitt að
segja skoðanir sínar á stjórninni.
Fangarnir hafa mikið verið notaðir í
erfiðisvinnu.
Eitt af fátækustu löndum heims
Um miðja seinustu öld var My-
anmar eitt af best settu löndum Suð-
austur-Asíu, enda frjósamt og ríkt
af náttúruauðlindum. Nokkrum ára-
tugum síðar var það orðið eitt af
þeim fátækustu í heimi. Gjaldeyr-
isskortur ríkti og efnahagurinn var
kominn í kaldakol. Stjórnin ákvað að
reyna að fá inn erlendan gjaldeyri
með ferðamennsku, líkt og önnur
lönd Suðaustur-Asíu hafa gert. Árið
1996 var gert að sérstöku ári ferða-
mennsku og kallað „Visit Myanmar
Year“.
Mikið var lagt í að fegra landið og
óhugnanlegir hlutir áttu sér stað. Í
höfuðborginni var fólk flutt í flokk-
um í úthverfi borgarinnar, á nýja
staði fjarri ferðamönnum. Gömlu
heimkynnin voru eyðilögð – þau
þóttu sjónmengun og ekki boðleg
ferðamönnum. Götur borgarinnar
voru breikkaðar og trjám og blóm-
um plantað – allt með vinnukrafti
heimamanna. Í Mandalay, annarri
stærstu borginni í landinu, var
gamla konungshöllin endurbyggð
með hjálp fanga í hlekkjum og
drengja af svæðinu.
Þrátt fyrir að ferðamennska í
Myanmar sé orðin nokkur ríkir þar
enn óðaverðbólga. Heimamenn eru
undir vökulum augum lögreglu og
hers og gætt að því að þeir segi ekki
neitt slæmt um ástandið í landinu
við útlendinga. Yfirvöld sjálf láta
ferðamenn afskiptalausa, svo lengi
sem þeir fara ekki út fyrir þau svæði
sem þeir mega vera á. Ýmsa hluta
landsins fá ferðamenn ekki að heim-
sækja. Stjórnin segir ástæðuna vera
öryggi þeirra – að á þessum svæðum
séu uppreisnarmenn sem séu til alls
líklegir. Heimamenn hvísluðu hins
vegar að blaðamanni að ástæðan
væri sú að þar væri of margt sem
stjórnin vildi ekki að ferðamenn
sæju – nauðungarvinna, fólksflutn-
ingar, ofsóknir og mismunun.
Innilokuð á heimili sínu
Þegar herinn tók völdin árið 1962
ákvað hann að skera á öll tengsl við
umheiminn. Héðan í frá skyldi
Búrma vera sjálfbært land. Heims-
pressan heyrði lítið af því hvað átti
sér stað innan landamæra þess. Árið
1988 varð þó tímamótaviðburður
Brosað í skugga
ógnarstjórnar
Að koma til Myanmar er eins og að ganga inn í kennslubók í mannkynssögu – fyrri bindin. Uxar plægja akra og í stað véla verða
menn að beita handafli. Rafmagn er af skornum skammti og bifreiðar fáar. Heimamenn brosa breitt, hlæja og gantast – en hvísla
þegar þeir tala um pólítík. Það er eins gott því fangelsisvist bíður þeirra sem gagnrýna ráðamenn. Árið 1962 tók herinn völdin í
landinu og hefur haldið þjóðinni í heljargreipum síðan. Sigríður Víðis Jónsdóttir heimsótti land og þjóð.
Kona spinnur þráð í bómullarhnykil. Bómullina ræktar fjölskyldan og vinnur
sjálf. Úr lituðu bómullarbandinu eru síðan ofin klæði til sölu. „Langar þig ekki að
kaupa af mér? Ég er með mjög gott verð — tvær flíkur á 5.000 kyat!“ sagði
systurdóttir konunnar og brosti breitt. Upphæðin er andvirði 400 íslenskra
króna. Stúlkan seldi stóra, þykka klúta sem konur í Myanmar ganga gjarnan
með um höfuð sér. Um tvo daga tekur að vefa einn klút.
Munkar skoða varning hjá götusala. Þarna má fá efni í pípulagnir, gamla vasa-
reikna, bolta og rær. Munkarnir voru hrifnastir af notuðum hljóðnema.
Ljósmynd/Sigríður Víðis
Uxakerrur eru algeng sjón í Myanmar, hvort sem er á ökrum, vegarslóðum eða þjóðvegum landsins. Í þeim flytja eigend-
urnir meðal annars hey, eldivið og fólk. Uxarnir eru líka notaðir til jarðyrkjustarfa á borð við að plægja akra.
Myanmar er herveldi og stjórnin
heldur uppi miklum áróðri. Á göt-
um úti hanga skilti með slag-
orðum á borð við þessi:

Standið gegn þeim sem reyna
að ógna stöðugleika ríkisins og
framförum þjóðarinnar.

Standið gegn erlendum ríkjum
sem blanda sér í innanríkismál
ríkisins.

Herinn og þjóðin standa sam-
an og brjóta á bak aftur alla þá
sem skaða einingu þjóðarinnar.

Aðeins þar sem er agi, þar
verða framfarir.
Herveldið
Árið 1989 breytti stjórnin nafni
landsins úr Búrma í Myanmar.
Búrmanafnið var sagt vera arfur
nýlendutímans þegar landið var
undir stjórn Breta. R-hljóðinu er
sleppt og nafnið borið fram
„mjanma“. Ýmsum stað-
arnöfnum hefur einnig verið
breytt, til dæmis nafninu á höf-
uðborginni. Áður hét hún Rang-
oon en er nú Yangon, líkt og fyrir
tíma Breta.
Búrma eða
Myanmar?