Pressan - 16.01.1992, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR PRSSSAN 16. JANÚAR 1992
13
20000
milljónir króna
15000 ■
10000 -
5000
4000 H
3000
2000
1000
(0
>3
X.
>3
V)
Hvað borgar skattborgarinn
& hvað borgar neytandinn?
150.000 krónur (kostnaður við heilbrigðiskerfið á íbúa) -
120.000
90.000
60.000
30.000
Einstaklingar
Hið opinbera
70 %-
Að neðan sóst hlutur einkaaðila [
heildargjöldum til heilbrigðismála
>80 ’81 ’82 ’83 ’84 ’85 ’86 ’87 ’88 ’89
Sjúkragjöld í 0ECD1989
Hækkun heilbnigöls-
gjalda á 10 árum
B vinstr
rafrá ái
1
Að neðan og til vinstri sést hækkun gjalda í
milljónum króna frá árinu 1980 til 1989.
'89 '80
60
50
40
30-
20
10
□
■o e
I É
% -8
I? c
^ «
03
§) .£ « C
o > 9- JS
t w 5 c
O c
O. il
je -o
1 5
c «
Q
«o
'0
'E
>
V)
Leggjumst oftast inn og liggjum lengi
Skífurnar sýna innlagnir sem hlutfall af fólksfjölda 1988 og talan gefur til kynna meðallegudagafjölda.
D Cv P V P V
18,2 18,1 12,9 13,1 8,6 34,8 12,2 13,1 52,1
ísland Finnland Austurríki Frakkland Danmörk Holland Portúgal Spánn Japan
ar meiru, 8,8 prósentum, en
Danir eyddu hlutfallslega
minnstu til þessara mála, 6,3
prósentum.
í riti Þjóðhagsstofnunar
segir að heildarútgjöld hins
opinbera til heilbrigðismála
hafi verið um 28 milljarðar
króna að núvirði árið 1989.
Langstærstur hluti þessara
fjármuna rann til svokallaðr-
ar samneyslu, 27 milljarðar
að núvirði, en til fjárfestingar
runnu 750 milljónir og liður-
inn „tilfærslur" hljóðaði upp
á 420 milljónir.
Lítum fyrst á fjárfestingar.
Þær voru 990 milljónir að nú-
virði árið 1988 og töldust 4,7
prósent af heildarútgjöldum
tii heilbrigðismála. Þótt mikl-
ar byggingar hafi verið reist-
ar og dýr tæki keypt getur
fjárfesting ekki talist liður í
því að heilbrigðisútgjöld séu
hér hæst meðal Norðurland-
anna. Samsvarandi hlutfall
fjárfestingar var um 5,5 pró-
sent í Danmörku og Finn-
landi, 7,7 prósent í Svíþjóð og
10,5 prósent í Noregi.
ÚTGJALDASPRENGING
TIL SÉRFRÆÐINGA OG
í LYFJAKOSTNAÐI
27 milljarða króna sam-
neysluútgjöld hins opinbera
til heilbrigðismála skiptust á
eftirfarandi hátt: Til sjúkra-
húsa runnu 17.800 milljónir,
til heilsugæslustöðva 2.100
milljónir, til læknishjálpar ut-
an sjúkrahúsa 1.300 milljónir,
tannlæknakostnaður tók til
sín 1.100 milljónir, lyfjakostn-
aður 2.700 milljónir og önnur
heilbrigðisþjónusta 2.200
milljónir.
Þessar tölur tala sínu máli,
en útgjaldaaukning einstakra
liða frá 1980 er mjög misjöfn.
í heild hækkaði samneyslu-
hluti heilbrigðisþjónustunnar
úr 16.600 milljónum í 26.700
milljónir, um liðlega 10 millj-
arða eða 61 prósent.
Útgjöld vegna sjúkrahúsa
hækkuðu úr 12.100 milljón-
um í 17.800 milljónir, um 5,7
milljarða að raungildi eða unt'
47 prósent. Útgjöld til heilsu-
gæslustöðva hækkuðu úr
1.250 milljónum í 2.100 millj-
ónir eða um 68 prósent.
Útgjöld vegna læknishjálp-
ar utan sjúkrahúsa hækkuðu
úr 900 milljónum í 1.300
milljónir, um 400 milljónir
eða 44 prósent. Af þessu
hafði hlutur sérfræðinga
hækkað úr nálægt 365 millj-
ónum í nálægt 1.100 milljónir
— þrefaldast. Útgjöld vegna
tannlæknakostnaðar hækk-
uðu úr 770 milljónum í 1.100
milljónir eða um 43 prósent
að raungildi.
Lyfjakostnaður hins opin-
bera hækkaði úr 1.400 millj-
ónum í 2.700 milljónir, um
heiiar 1.300 milljónir eða 93
prósent.
HEILBRIGÐISPAKKINN
ÚR 87 ÞÚSUNDUM í
126 ÞÚSUND Á MANN
Önnur heilbrigðisþjónusta
hækkaði úr 500 milljónum í
2.200 milljónir, um 1,7 millj-
arða. Þar af virðist stjórnun-
ar- og eftirlitskostnaður hafa
staðið í stað að raungildi —
haldist í nálægt 900 milljón-
um. Aðrir liðir eru m.a. hjálp-
artækjakaup, sjúkraflutning-
ar og endurhæfing utan
sjúkrahúsa.
Það munar því langmest
um hækkun kostnaðar vegna
sjúkrahúsanna. Sem fyrr seg-
ir vegur þar þungt langlegu-
rými aldraðra. Árið 1988
voru langlegurúm um 40 pró-
sent sjúkrarýmis á sjúkrahús-
um og tóku þau til sín liðlega
21 prósent heildargjalda
sjúkrahúsa. Það gerðu 1989
nálægt 3.800 milljónum og
munar um minna.
Á sama tímabili hækkuðu
heildarútgjöld til heilbrigðis-
mála úr 76.400 krónum á
hvern íbúa í 110.000 krónur
eða um 44 prósent að raun-
gildi — og er þá átt við hið op-
inbera. Utgjöld einstakling-
anna sjálfra hækkuðu úr
10.200 krónum á mann í
16.250 krónur á mann eða
um 59 prósent.
Til samans hækkuðu heil-
brigðisútgjöld hins opinbera
og hlutur einstaklinganna úr
tæplega 87 þúsund krónum á
mann í liðlega 126 þúsund
krónur á þessu tíu ára tíma-
bili. Miðað við fjögurra
manna fjölskyldu hækkaði
„heilbrigðisskattur" heimil-
anna úr 350 þúsund krónum
á ári í liðlega 500 þúsund.
Það samsvarar meðallaunum
í einn og hálfan mánuð.
VÆRUM VIÐ DANIR
GREIDDU HEIMILIN
FJÓRÐUNGI MEIRA
Athyglisvert er í þessu sam-
bandi að bera saman útgjöld
til heilbrigðismála á íslandi
og í Danmörku með hliðsjón
af kostnaðarhlut hins opin-
bera. Landsframleiðslan hér
á landi var 300,6 milljarðar
1989. 8,6 prósent af því eru
25,8 milljarðar til heilbrigðis-
mála eða 32,6 milljarðar að
núvirði. Hér á landi greiddi
hið opinbera 88 prósent af
þessum kostnaði eða um 28,7
milljarða. Afganginn, 12 pró-
sent, greiddu einstaklingarn-
ir og aðrir eða sem nemur 3,9
milljörðum. í Danmörku er
hlutur einstaklinganna hins
vegar 16 prósent.
Munurinn virðist ekki mik-
ill. En ef skiptingin milli hins
opinbera og einstaklinga
væri með sama hætti og tíðk-
ast í Danmörku væri hlutur
einstakiinganna af þessum
kostnaði ekki 3,9 milljarðar
heldur 5,2 milljarðar. Miðað
við fjögurra manna fjöl-
skyldu væri hlutur heimil-
anna sjálfra 81 þúsund á ári
en ekki 65 þúsund. — Miðað
við aðgerðir núverandi ríkis-
stjórnar virðist ekki loku fyrir
það skotið að þessi verði
raunin.
Friðrík Þór Guðmundsson
Jóhannes Nordal
STJÓHNARFORMAÐUR LANDSVIRKJUNAR
„Fyrr eða síðar verður
þörf fyrir hessa orku“
— Var rétt aö byrja á Blönduvirkjun þegar það
var gert?
„Ef við hefðum vitað þá það sem við vitum nú, þá
hefðum við byrjað á þessari virkjun seinna."
— Sem er hvað?
„Að aukningin í raforkunotkun hefur orðið miklu
minni en allar spár gerðu ráð fyrir."
— Hvað á að gera við virkjunina þar sem hún
stendur þarna?
„Hún verður nú notuð; hún stendur ekki bara
þarna. Það kemur orka frá henni inn á kerfið og í
samkeyrslu við aðrar virkjanir. Hún gerir okkur kleift á
næstu árum að draga til dæmis úr orkuframleiðslu
við Kröflu, spara það kerfi og draga úr kostnaði þar.
Við munum líka á næstu tveimur árum endurnýja
ýmsan búnað við Búrfell sem við höfum ekki getað
gert af því að við höfum ekki haft umframorku."
— En ekki var hún byggð í þeim tilgangi?
„Nei, nei, nei, nei. Þú ert að snúa út úr fyrir mér.
Það er alveg Ijóst að hún var ekki byggð í þessum til-
gangi. Það er hins vegar ekkert launungarmál i
þessu. Virkjunin var byggð vegna þess að orkuspár,
sem byggðu á bestu þekkingu á þeim tíma, gerðu
ráð fyrir meiri aukningu í raforkunotkun. Landsvirkjun
var ekki ein um þá skoðun. Það var enginn ágreining-
ur um það, hvorki meðal sérfræðinga né stjórnmála-
manna, að þörf værí á virkjun á þessum tíma. Hins
vegar hefur reynslan orðið sú, því miður, að bæði
hefur hagvöxtur orðið minni og eftirspurnaraukning
orðið miklu minni en búist var við. Þetta er satt að
segja alþjóðlegt fyrirbæri, því svipað hefur gerst í
öðrum löndum á þessu tímabili.
Það er enginn að halda því fram að það hafi veríð
rétt eða hagstætt að byggja virkjunina á þessum
tíma. Þar með er ekki sagt að það hafi verið röng
ákvörðun út frá því sem vitað var þegar hún var tek-
in."
— Eftir sem áður sitjum við uppi með þrettán
milljaröa fjárfestingu sem skilar okkur ekki miklu á
næstunni.
„Hún gerir það ekki í bili, nei."
— Er kostnaður við að láta virkjunina standa
ónotaða einn milljarður á ári, eins og Vísbending
segir?
„Nei, það er ofreiknað. Útlagður kostnaður er ekki
svona hár. Hann er fyrst og fremst vextirnir. Raun-
vextir sem við borgum hafa sem betur fer verið tölu-
vert lægri en 5,5 prósentin sem reiknað er með í
þessum útreikningum, yfirleitt á milli þrjú og fjögur
prósent undanfarin ár.
Það er í sjálfu sér ekki alvarlegt mál þótt við fáum
ekki tekjur upp í afskriftir á næstunni vegna virkjunar
sem endist í hundrað ár eða meira. En að sjálfsögðu
var hún ekki byggð með þetta í huga."
— Eigum við þá bara að sitja og segja Því miður,
spárnar voru ekki róttar?
„Ja, hvað getum við sagt annað? Aðalatriðið er
það — og við verðum bara að horfast í augu við það
— að svona virkjun er alltaf byggð á spám um það
að orkunnar sé þörf eftir fjögur til fimm ár. Á öðru er
ekki hægt að byggja. Við vitum ekki meira um fram-
tíðina en það sem felst í bestu spám á þeim tíma."
— Hverju hefði koma álversins breytt?
„Öll orkusala sem hefði komið fyrr hefði orðið til
þess að við fengjum tekjur af þessu mannvirki fyrr
en við fáum þær. Við fáum þessar tekjur miklu
seinna en ella, þótt það sé líka öruggt að fyrr eða
síðar verður þörf fyrir þessa orku. En því miður er
samdráttur bæði á íslandi og í kringum okkur og það
er hlutur sem hvorki við né aðrir gátum tímasett eða
séð fyrir."
Tímaritið Vísbending hefur reiknað út að kostnaður við ónotaða Blönduvirkjun
nemi einum milljarði á ári í vaxtagreiðslur og afskriftir og að án þess kostnaðar
mætti lækka raforkuverð i Reykjavik um 15 prósent. Jóhannes Nordal er stjórn-
arformaður Landsvirkjunar og tók með öðrum ákvörðun um aö virkja Blöndu.