Pressan - 26.03.1992, Qupperneq 18

18
FIMMTUDAGUR PRESSAN 26. MARS 1992
M E N N
Óskar Guðmundsson,
fyrrverandi ritstjóri Þjóðlífs
Spámaðurinn
sem misskildi
framtíðina
TJÚN AF VÖLDUM REFA OG
MINKA TAUÐ LANGT UNDIR
UO MILLJÓNA HERKOSTNADI
Kostnaður við refa- og minkaveiðar hefur árlega farið langt
umfram fjárlög og aukist um helming á fáeinum árum. Engar
haldbærar tölur eða áætlanir liggja fyrir um hvaða tjóni dýr-
in valda, helst að þau séu sögð „gera usla“ í æðarvarpi.
Refaveiöimaöur og hundar hans. Heildarkostnaöur viö aö
eyöa refum og minkum var 58 milljónir aö núviröi áriö 1990,
þar af var kostnaöur ríkissjóös um 43 milljónir.
Þjóðlíf, fréttatímarit vinstri-
manna, er hætt að koma út.
Sjálfsagt hefðu fáir tekið eftir
því ef ekki væri enn verið að
mkka fyrir áskrift að blaðinu út
um allt land. Því þótt margt vont
mætti segja um blaðið sem hann
Óskar Guðmundsson bjó til má
hann þó eiga að honum tókst að
búa til pottþétt innheimtukerfi.
Það er svo pottþétt að það lifir
sjálfstæðu lífi löngu eftir að
„Þannig hélt Þjóðlíf
undir stjórn Óskars
áfram að vera mál-
gagn vinstrimanna
sem misskildu fram-
tíðina. Nú hefur kom-
ið í ljós að þeir mis-
skildu líka mennina
sem þeir seldu áskrif-
endurna. Þeim datt
ekki í hug að meining-
in væri að rukka þá.“
blaðið sjálft er dautt. Og öfugt
við blaðið hefur það haft áhrif á
samfélagið.
En þótt sjálfsagt verði haldið
áfram að mkka fyrir Þjóðlíf út
þessa öld kemur blaðið ekki aft-
ur út. Sfðasta tölublaðið kom út
stuttu fyrir jól og fjallaði um
stjórnarmyndunarviðræðumar
síðastliðið vor. Það var nefnilega
svipað með fólkið á ritstjóminni
og þá í innheimtunni. Það
gleymir engu og þegar minnst
varir tekur það upp mál sem allir
héldu að væm afgreidd.
Þótt Þjóðlíf væri kallað frétta-
tímarit flutti það fyrst og fremst
véfréttir. Áður en Óskar kom til
starfa notaði Svanur Kristjáns-
son blaðið til að spá um fram-
vindu stjómmálanna útþessa öld
og fram á þá næstu. A þessum
tíma var blaðið um margt gagn-
legt því Svanur er óbrigðull í
spádómum sínum. Hingað til
hefur ekki bmgðist að hann hef-
ur rangt fyrir sér. Og þótt sumir
hendi gaman að Svani þá er hann
miklu ábyggilegri en þeir sem
stundum hafa rétt fyrir sér og
stundum rangt. Á þá er ekki að
treysta.
Þar sem Svanur hafði mtt
brautina var eðlilegt að Óskar
Guðmundsson tæki við. Hann
hafði þá skemmt áhorfendum á
kosningavökum sjónvarpsstöðv-
anna ásamt félaga sínum, Hann-
esi Hólmsteini Gissurarsyni,
með spádómum sem svipaði um
margt til Svans. Þegar Óskar var
blaðamaður á Helgarpóstinum
spáði hann þannig sameiginlegu
framboði Vinnuveitendasam-
bandsins og Alþýðusambands-
ins í kosningunum 1987. Hann
og Helgi Már Arthúrsson, sem
þá var einnig á Helgarpóstinum,
stilltu meira að segja upp ffam-
boðslistum í öllum kjördæmum.
Og þeir bmgðust ekki frekar en
Svanur. Þetta vom akkúrat þeir
listar sem ekki vom boðnir fram.
Þannig hélt Þjóðlíf undir
stjóm Óskars áfram að vera mál-
gagn vinstrimanna sem mis-
skildu framtíðina. Nú hefur
komið í ljós að þeir misskildu
líka mennina sem þeir seldu
áskrifenduma. Þeim datt ekki í
hug að meiningin væri að mkka
þá.
Það verður spennandi að sjá
hvort Óskar Guðmundsson mæt-
ir á næstu kosningavöku eða
hvort Hannes er búinn að fá sér
einhvem annan til að troða upp
með. Ef til vill þykir það of brjál-
að að tjalda ritstjóra Þjóðlífs í
kosningadagskrá eftir allt sem
hefur gengið á. Og þó. Síðast var
Ríkissjónvarpið með klæðskipt-
inga svo það getur vel verið að
önnur hvor sjónvarpsstöðin
freistist til þess í samkeppninni
að auglýsa að ritstjóri Þjóðlífs
mæti.
ís
Þótt 50 til 60 milljónir króna
fari í það árlega að eyða refum
og minkum og kostnaðurinn hafi
aukist um nær helming á síðustu
árum liggja engar haldbærar
áætlanir fyrir um hversu miklu
eða litlu tjóni dýrin valda. Þar
eru á ferðinni ágiskanir einar.
Með lögum frá 1957 var ríkinu
gert að greiða tvo þriðju hluta
þess kostnaðar sem hlaust af því
að „vinna að útrýmingu refa og
minka“ og síðar hækkaði það
hlutfall í 75 prósent. Sveitarfé-
lögin greiða þeim sem vinna dýr-
in, en það er embætti Veiðistjóra
sem annast endurgreiðsluna.
RÍKIÐ VILL SPARA SÉR 25
TIL 30 MILLJÓNIR
Á sjö ára tímabili til og með
1990 voru Veiðistjóra ætlaðar
alls 97 milljónir á fjárlögum, en
fékk 202 milljónir. Ástæðuna
segir embættið vera árlegt van-
mat fjárveitingavaldsins á kostn-
aðinum við að ffamfylgja lögun-
um.
Með frumvarpi, sem nú liggur
fyfir þingi, er gert ráð fyrir að
endurgreiðsla ríkissjóðs lækki í
25 prósent. Miðað við óbreyttan
kostnað og fjölda dýra lækkar
hlutur ríkissjóðs þá úr 35 til 45
milljónum niður í 10 til 15 millj-
ónir. Gagnrýnendur frumvarps-
ins benda einkum á þetta atriði
og óttast að refa- og minkaveiðar
leggist af.
Kostnaður við að vinna á ref-
um og minkum var 58 milljónir
Hlutafélagið Móhús, sem rak
Lækjarbrekku þar til fyrir
skemmstu, hefur verið tekið til
gjaldþrotaskipta. Félagið var
stofnað í nóvember 1989 af Kol-
brúnu Jóhannesdóttur, Bjarney
Lindu Ingvarsdóttur og fleirum.
Guðmundur Hansson yfirþjónn
hefur tekið við rekstri Lækjar-
brekku.
Ekki er langt síðan skiptalok
urðu í þrotabúi Lækjarbrekku
hf., þar sem Kolbrún var stjóm-
arformaður og Bjamey Linda rit-
ari stjómar. Það var úrskurðað
gjaldþrota í mars 1986. Á tíma-
bilinu á milli þessara hlutafélaga
var Lækjarbrekka rekið sem
einkafyrirtæki Kolbrúnar, sem
lenti sjálf í gjaldþrotaskiptum.
Kolbrún rekur nú veitingastað-
inn Pisa.
Móhús kærði á síðasta ári þá
bræður Sigfínn Sigurðsson hag-
fræðing og Skúla Sigurðsson
lögfræðing fyrir skjalafals og
fjárdrátt, en þeir sáu um fjármál
félagsins. í kjölfarið var gefin út
ákæra á hendur Sigfinni, en ekki
Skúla. Skúli hefur á hinn bóginn
skilað inn lögmannsréttindum
að núvirði 1990. Árið 1989 vom
2.484 refir unnir og kostnaður-
inn nam 31 milljón, sem gerir
um 12.500 krónur á stykkið. Á
sama tíma var 5.041 minkur
unninn með kostnaði upp á 16
milljónir eða sem nemur um
3.300 krónum stykkið. Það kost-
aði 3,9 milljónir að vinna á 452
minkum í Suður-Þingeyjarsýslu
eða 8.725 krónur á mink. I
Mýrasýslu var kostnaðurinn við
að vinna 141 mink hins vegar
„aðeins“ 1.130 krónur á hvem
mink. I Rangárvallasýslu kostaði
975 þúsund að fella 40 refi eða
24.400 krónur á dýr. Á hinn bóg-
inn kostaði 5.873 krónur að
vinna á hverjum af þeim 194 ref-
um sem náðust í Snæfells- og
Hnappadalssýslu. Skýringin
liggur fyrst og fremst í stærð
sýslnanna.
sínum til dómsmálaráðuneytis-
ins, en á skömmum tíma bárust
þrjár ef ekki fjórar kærur á hann.
Samkvæmt heimildum PRESS-
UNNAR voru það einmitt þeir
bræður sem báðu um gjaldþrota-
skipti á Lækjarbrekku hf., að
„TJÓNIÐ EKKIHÆGT AÐ
META í PENINGUM“
Engar tölur var að fá um hugs-
anlegt tjón af völdum refa og
minka. Þorvaldur Þ. Björnsson
hjá Veiðistjóra lagði áherslu á að
breytinga væri að vænta. „Tjónið
er ekki hægt að meta í pening-
um, en ég hef reynslu af því hvað
þessi dýr geta verið stórvirk. Ég
veit um tilvik þar sem refur gekk
í varp einstaklings og eyðilagði
öll hreiður. Þar var tjónið metið á
tvær milljónir og líklegt að koll-
umar fæm á annað svæði. Ég er
hræddur um að ef veiðamar
væm minnkaðar mjög mikið
dyttu út einstaklingar með þekk-
ingu á þessu sviði, sem erfitt yrði
að ná upp aftur. Mottóið hjá okk-
ur er að gera þetta á sem kostn-
aðarminnstan en árangursríkast-
an hátt. Það er ekkert bruðlað
Kolbrúnu forspurðri.
Þegar gjaldkeri Móhúss fékk
útskrift af virðisaukaskattskilum
fyrirtækisins frá tollstjóra í nóv-
ember 1990 kom í ljós að frá ára-
mótum til október höfðu verið
greiddar inn 570 þúsund krónur.
með þetta. Og nú stendur til að
einbeita sér að ákveðnum svæð-
um og fara meira út í vetrar-
veiði," sagði Þorvaldur.
„Tófumar geta unnið heilmik-
ið tjón og það getur orðið vem-
legt ef jteim er ekki haldið niðri.
Það blasir við að blómlegt fugla-
líf er þar sem vel er leitað að ref
og mink, en önnur svæði oft fá-
tækari af fuglalífi. Menn hafa
verið sammála um nauðsyn þess
að halda þessum dýmm í skefj-
um, en deila má um hvort það
megi gera með ódýrari hætti.
Það má til dæmis skoða tíma-
bundna stöðvun veiða á einstaka
svæðum og leggja meiri áherslu
á vetrarveiði og reyna þannig að
ná fram aukinni hagkvæmni,“
segir Arni Snœbjörnsson hjá
Búnaðarfélagi Islands.
TÓFUVINIR: TJÓNIÐ
BROT AF DRÁPSKOSTN-
AÐINUM
Sigurður Hjartarson hjá
Tófúvinafélaginu sagði lögin frá
1957 vera alþjóðlegt hneyksli og
þau hefðu komið í veg fyrir að
Island gæti skrifað undir Bemar-
sáttmálann um vemdun villtra
dýra.
„Ég tel mig geta fullyrt að
samkvæmt nýjustu upplýsingum
er talið að tjónið sem þessi dýr
valda sé ekki nema brot af kostn-
aðinum sem fer í að drepa þau.
Það hefur t.d. verið haldin skrá
yfir beinaleifar í grenjum tófa,
sem bendir til óverulegs tjóns.
Um leið hafa búhættir breyst
mjög og undantekning að dýrin
leggi í lömbin. Aðalatriðið finnst
mér að leggja af þessa morðher-
ferð,“ sagði Sigurður.
Friðrík Þór Guömundsson ásamt
Telmu Tómasson
Gjaldkeri Móhúss hafði hins
vegar látið Austurströnd fá ávís-
anir upp á alls 4,7 milljónir
króna til að greiða skattinn. Þeir
bræður vom því kærðir fyrir að
hafa dregið sér mismuninn eða
4,2 milljónir króna.
Þriðja gjaldþrotið hjá Lækjarbrekku
Lækjarbrekka. Nú rekur Guðmundur Hansson veitingastaðinn eftir þrjár misheppnaðar til-
raunir Kolbrúnar Jóhannsdóttur, þar sem meöal annars spilaði inn 1 kæra á hendur bræörun-
um Skúla og Sigfinni Sigurðssonum.