Pressan - 26.03.1992, Side 22

22
FIMMTUDAGUR PRCSSAN 26. MARS 1992
PRESSAN
Útgefandi
Blaðhf.
Ritstjóri
Gunnar Smári Egilsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Hverfisgötu 8-10, sími 62 13 13
Faxnúmer: 62 70 19
Eftir lokun skiptiborðs:
Ritstjóm 62 13 91, dreifmg 62 13 95 (60 10 54),
tæknideild 62 00 55, slúðurlína 62 13 73.
Áskriftargjald
700 kr. á mánuði ef greitt er með
VISA/EURO/SAMKORT
en 750 kr. á mánuði annars.
Fangelsin eru
smánarblettur
í PRESSUNNI í dag er tjallað um aðbúnað fanga á Litla-
Hrauni.
I stuttu máli má segja að aðbúnaðurinn beri vott um mann-
fyrirlitningu þeirra sem bera ábyrgð á honum. Og það eru
fyrst og ffemst stjómvöld sem það gera; núverandi og fyrrver-
andi dómsmálaráðherrar og ríkisstjómir. Fangelsisyfirvöld
bera síðan skömmina af því að hafa ekki spymt við fótum og
gætt þess að skjólstæðingar þeirra byggju við mannsæmandi
aðstæður.
Slæmur aðbúnaður fanga á Litla-Hrauni hefur á undanföm-
um ámm fallið dálítið í skuggann af umræðum um fanga-
geymsluna á Skólavörðustíg. Þar er aðbúnaður með slíkum
eindæmum að óskiljanlegt er hvers vegna geymslunni hefur
ekki verið lokað fyrir löngu. Það er enn erfiðara að sætta sig
við það sökum þess að hverju mannsbami hefur verið ljóst í
mörg ár hvers konar meðferð fangamir þar mega þola. Um
það virðist hins vegar þegjandi samkomulag hjá þjóðinni að
fangar séu ekki aðeins dæmdir til frelsissviptingar heldur
skuli þeir búa við þröngan kost og vondan aðbúnað í ofanálag.
En þótt Litla-Hraun sé skömminni skárri fangageymsla en
sú á Skólavörðustígnum er aðbúnaður þar langt fyrir neðan
allar hellur. Aðstaðan sem föngunum er búin er hættuleg
heilsu þeirra. Ef farið væri að lögum væri búið að loka henni.
Það er auðvelt að draga þá ályktun af aðbúnaði fanga á ís-
landi að hann lýsi skorti á mannúð hjá þjóðinni og að þeir sem
starfa með föngunum gæti þess að láta hann ekki tmfla sig.
Þeir hafa komist upp með það hingað til að troða föngunum
inn í þrönga klefa, oft mörgum saman. Og þrátt fyrir að þjóðin
fái reglulega fréttir af aðbúnaðinum kippir hún sér ekki upp
við það.
Ef til vill er það vegna þess að það er ekki nógu augljóst að
fangar em hjálparþurfi sem þjóðinni getur ekki þótt vænt um
þá. Ef þarf að spara í framkvæmdum ríkisins veitist henni
auðvelt að fresta byggingu mannsæmandi fangelsis. Ef þarf
að redda Sláturfélagi Suðurlands með því að kaupa af því
verksmiðjuhús veitist henni auðvelt að láta fangelsisgmnninn
upp í kaupverðið.
Islendingar em þessi misserin að tapa málum fyrir mann-
réttindadómstóli Evrópu. í kjölfar þess hafa stjómvöld neyðst
til að breyta lögum til að tryggja þegnum sínum þessi mann-
réttindi.
Því miður er ekki von til þess að útlendingar skipi okkur að
búa sómasamlega að föngum okkar. Þeir munu því líklega
búa við óbreytt ástand enn um sinn.
V I K A N
Undanfamar vikur hefur eitt
land átt sína viku í blöðunum og
hjá fréttastofunum. Fyrir nokkm
var það Króatía, síðan Alsír, þá
Albanía, Kúrdistan, ísrael, Ge-
orgía og Tatarstan. I þessari viku
er það Nýfundnaland. Það hef-
ur ekki verið í fréttum hér heima
síðan Leifur heppni fann það en
vildi ekki eiga það. Að minnsta
kosti hafa glöggir menn áttað
sig á að ekkert heyrðist frá
þessu landi meðan við börð-
umst við Breta og aðrar villtar
þjóðir í einum tólf þorskastríð-
um. En nú em íbúar Nýfundna-
lands semsagt búnir að upp-
götva að menn þurfa að berjast
fyrir sínum þorski. Og þeir
vilja að við aðstoðum þá við það
HVERS VEGNA
— eða í öllu falli að hann Helgi
Hallvarðsson aðstoði þá við
það. Annar maður—Sighvatur
nokkur Björnsson — ætlar
hins vegar ekki að lyfta litla
fingri til aðstoðar íbúum Ný-
fundnalands. Þess í stað hefur
hann keypt aflann af útlending-
unum sem em að veiða þorsk-
ana sem íbúar Nýfundnalands
vilja heldur veiða sjálfir. Þetta
hefur sett þjóðina í vanda. Á
hún að stahda með Helga sem
vill verja hag fiskveiðiþjóðar í
vanda. Eða á hún að standa með
Sighvati sem vill verja hag ís-
lenskrar fiskvinnslu í vanda.
Og tpálið er enn flóknara
fyrir það að þjóðemiskennd ís-
lendinga blandast þar í ffá öllum
Hefur verkalýðsfélag
einkarétt á vinnu á um-
sagnarsvœði sínu?
SIGURÐUR LINDAL PRÓFESSOR SVARAR
„Það eru engin lög til um
þetta en er ákvæði í flestum
kjarasamningum og samið um
það sérstaklega. Almennt er
þetta svo að byggt er á forgangs-
réttarákvæðum í kjarasamning-
um. Þetta var eitt af baráttumál-
um verkalýðsfélaga á sínum
tíma og öðlaðist smám saman
viðurkenningu. Ég þekki ekki
alla kjarasamninga landsins en
hygg að ég megi fullyrða að
þetta sé í langflestum og líklega
öllum kjarasamningum og er
mjög almennt ákvæði. Það er
einfaldlega til að verja rétt
manna til vinnu og hagsmuni
þeirra, og styrkir félagssamtök-
in. Þetta gildir ekki aðeins um
menn utan svæða heldur líka um
menn utan félaga.
Sum félög hafa gagnkvæman
viðurkenningarrétt en hugsunin
að baki er að styrkja stéttarfélög-
in til að kjarasamningamir nái
eingöngu til félagsmanna og
aðrir fái ekki vinnu nema með
tilskilin leyfi. Félagsbundnir
menn hafa því forgangsrétt til
starfa og brot á kjarasamningi að
taka menn utan félagssvæðisins í
vinnu.
Þetta hefur verið umdeilt at-
riði og verið gagnrýnt á gmnd-
velli mannréttindaákvæða um
félagaffelsi, hvort menn hafi rétt
á því að standa utan félaga, eða
með öðrum orðum hvort megi
þvinga menn til að vera í félög-
um. Slíkt mál er til dæmis verið
að reka fyrir mannréttindadóm-
stóli Evrópu. Þetta hefur verið
kallað neikvætt félagafrelsi en
það er í mannréttindayfirlýsingu
Sameinuðu þjóðanna að ekki
megi neyða menn til að vera í fé-
lögum. Ákvæði af þessu tagi
hafa víða vakið upp deilur en
viðmiðunin hefur þó alltaf verið
sú að verkalýðsfélögin geti
skaffað hæfa menn og því hafa
þau oft komið til móts við fram-
kvæmdaaðila. Fyrirvari er, held
ég, í öllum samningum um að ef
vinnuafl er mjög sérhæft getur
farið svo að félögin hafi ekki til-
tæka menn innan sinna vébanda
og þá megi leita annað. Það
sama gildir um erlent vinnuafl.
Þróunin hefur víðast hvar ver-
ið fremur í þá átt að veikja
verkalýðsfélög en styrkja og hér
held ég að þau séu komin á
endastöð í bili, komist ekki
lengra og þurfi að endurskoða
stöðu sína að öllu leyti. Alls ekki
þó þannig að það þurfi að leggja
þau niður og þau séu óþörf,
heldur þarf einungis að endur-
skoða þau.“
hliðum. í fyrsta lagi vill þjóðin
standa með sinni fiskvinnslu. En
í öðru lagi finnst henni hálfgert
frat að vinna útlenskan þorsk í
íslenskum frystihúsum. Og í
þriðja lagi vill hún halda merki
sínu á lofti sem forystuþjóð í
hafréttarmálum fiskveiðiþjóða. I
fjórða lagi er henni ekkert um
útlendar þjóðir gefið — og
kannski allra síst íbúa Ný-
fundnalands. Á meðan Islend-
ingar töluðu Dani inn á sjálf-
stæði þjóðarinnar vom íbúar Ný-
fundnalands að selja sitt.
Nýfundnaland hefur því sett
þjóðina í vanda. Og hefði sjálf-
sagt verið best að það hefði
aldrei fundist. Að minnsta kosti
ekki í seinna skiptið.
9 % Þetta hefur
verið umdeilt at-
riði og verið
gagnrýnt á grund-
velli mannrétt-
indaákvœða um
félagafrelsi. u
EfNAR £P. AÐ ^FA IAPP StÁP&R(?PÁPPlA
SEaa KE£) HÍTrPNiHUrEÐU/A NMAN
PiMA LfíítNN UPP M&tÍ a/iANNia/'ílma
AFFjOKKUF-TÓK&t A5> 5t;ngA ) 4-TSFNDARAR
JEf/AKR-fsr AF OG KPfAASTy E;NApj5>
rÍL Re/|CTA\/ iKtAp-J^
Á HÆLlANiAþA 'A OKmk'
&>DPiA
OFUR.i\G-G-\
VfÞ VÍLStáNí
BftRA TALA Vfí> þÍG-
fÚot-EG-Af/ /ÆSíN&i EiNAR VíLL 2 KO/loN PiÁDPEyXj ViPI
FÁ H& í BAND 5ÉR-
KRíSTi fvf NiANNiAR HaNS ERia PánAR. Af>
LEöG-TA MESTALLAN rtEfMfNN UNDfR SiG- oa
n t . . _ O AiliiA * i / T" e-r—KA r-O