Pressan - 26.03.1992, Side 26

26
FIMMTUDAGUR PRESSAN 26. MARS 1992
HVEHNIG
VEHÐA
HEIMILIS-
TÖLVUHNAH
ÍFHAM-
TÍÐINNI?
Miðpunktur á hverju
heimili
„Þær tölvur sem þykja
stórar og voldugar í dag verða
bara venjulegar borðtölvur
innan fárra ára. Þó að það sé
auðvelt að nota tölvur í dag
verður það ennþá auðveldara
í náinni framtíð. Tölvur verða
líka notaðar við fleira en gert
er í dag til dæmis með teng-
ingu við síma, vídeó eða fax-
ið,“ sagði Arni G. Jónsson hjá
Apple-umboðinu.
„Það er stutt í það að tölvur
verði miðpunktur á hverju
heimili en þær verða ekki
stærri í sniðum en venjulegt
gluggaumslag. Þá notar fólk
bara penna og skjá sem tengj-
ast tölvunni. Með pennanum
má skrifa upplýsingar inn á
skjáinn og vilji maður fletta
upp á einhverju er það líka
gert með pennanum. Allar
nýjungar á tölvusviðinu eru
fljótar að berast hingað til
lands og við fylgjumst vel
með þróuninni. Verðið held-
ur áfram að lækka en það sem
kemur í veg fyrir að það
lækki endalaust er að tölvum-
ar verða sífellt öflugri. Allir
vilja meira afl og meiri gæði
og það er rétt svo að fr amleið-
endur hafi undan kröfunum,"
sagði Ami.
Engin bylting á næstunni
„Það sem kemur til með að
gerast í heimilistölvunum er
að öflugustu fyrirtækjatölvur
í dag verða orðnar að almenn-
um heimilistölvum eftir
nokkur ár. Það verða engar
byltingar í hugbúnaði og eng-
ar nýjar tölvutegundir munu
ná útbreiðslu á þessum mark-
aði næstu alltof mörg ár,“
sagði Friðrík Skúlason tölvu-
fræðingur.
„Einu sinni las ég bók sem
fjallaði um það hvemig
ástandið yrði í tölvuheiminum
eftir 25 ár en bókin var skrifuð
1960. Höfundar hittu stund-
um naglann á höfuðið en í
kaflanum um heimilstölvur
var sagt að eftir 25 ár yrðu
komnir skjáir inn á öll heimili
sem væru tengdir við stóra
tölvumiðstöð. Þetta hefur ekki
gengið eftir og sýnir að maður
getur bara spáð nokkur ár
ffam í tímann. Það eina sem
maður sér er meira og meira
vélarafl og fleiri og fleiri tölv-
ur, betri og betri grafík og
skemmtilegri og skemmtilegri
leikir. Þetta er eina breytingin
sem maður sér að verði á
næstu árum á heimilismark-
aðinum," sagði Friðrik.
T O L V U R
Vél sem les upphátt
HÖNNUN ÍSLENSKRAR TALTÖLVUÁ LOKASTIGI
Útlit er fyrir að síðar á þessu
ári verði fyrir hendi tölvubúnað-
ur sem gerir venjulegum PC-
tölvum kleift að lesa íslenskan
texta upphátt. Þessi búnaður er
fyrst og fremst hugsaður fyrir
blinda en margir aðrir munu geta
haft not af slíkri talvél. Sjö ár em
liðin ffá því að fyrst var byrjað á
að búa til talvél fyrir íslensku.
Verkið lá niðri um alllangt skeið
eða þar til 1989 að Norræna ráð-
herranefndin ákvað að veita
styrk til þessa verkefnis.
Pétur Helgason, málfræð-
ingur hjá Málvísindastofnun
HI, hefur unnið við að laga
hugbúnað taltölvunnar að ís-
lensku og er það verk á loka-
stigi. Tækniprófun fer fram í
Svíþjóð á næstunni. Þetta er
unnið á vegum Öryrkjabanda-
lagsins, Málvísindastofnunar
HI og Verkfræðideildar HÍ.
Pétur nýtur aðstoðar Kjartans
R. Guðmundssonar tölvufræð-
ings en í stjórn verkefnisins
eiga sæti Guðrún Hannesdótt-
ir, Höskuldur Þráinsson og
Páll Jensson, sem er verkefnis-
stjóri. Um forsöguna sagði
Pétur Helgason meðal annars:
Tilraunir til að búa til talvél-
ar hófust fyrir margt löngu en
það var ekki fyrr en árið 1968
að hægt var að búa til kerfi
sem gat breytt enskum texta í
tal. Talvélar komu á almennan
markað 1976 með talvél Kurz-
weils og fleiri fylgdu í kjölfar-
ið en þær voru allar miðaðar
við ensku. Árið 1983 kom á
markað vél sem tveir Svíar,
Bjöm Granström og Rolf Carl-
son, höfðu hannað með það í
huga að hægt væri að laga
hana að framburði annarra
tungumála en ensku. Sú vél
hefur síðan verið löguð að
nokkrum málum öðrum en
sænsku, þar á meðal frönsku,
þýsku, spænsku, norsku og
dönsku.
Árið 1985 athugaði Kjartan
R. Guðmundsson, sem þá var
nemi í tölvunarfræði, mögu-
leika á því að búa til talvél fyr-
ir íslensku og var það loka-
verkefni hans í tölvunarfræði.
Framhaldsvinna hófst vorið
1986 og var reynt að nota
bandarískan talgervil en það
reyndist ómögulegt og var
verkið lagt til hliðar. Haustið
1988 heimsóttu þau Kjartan R.
Guðmundsson og Guðrún
Hannesdóttir frá Öryrkja-
bandalaginu Svíana tvo til
Stokkhólms til að skoða talvél
þeirra. I framhaldi af því var
ákveðið að sækja um styrk til
Norrænu ráðherranefndarinnar
og samþykkti nefndin styrk-
veitingu 1989.
í meginatriðum geta notendur
nýtt sér talvélina á tvennan hátt.
Annars vegar til að lesa texta-
skrár og hins vegar til að lesa
texta upp jafnóðum og hann er
sleginn inn. Hægt er að láta vél-
ina lesa texta á marga vegu. Hún
getur til dæmis lesið staf fyrir
staf, orð fyrir orð eða setningu
fyrir setningu. Einnig er hægt að
láta hana lesa upp öll greinar-
merki og allir þessir kostir nýtast
einnig við beinan innslátt á vél-
ina.
Röddin sem vélin notar er
framleidd af talgervli og hún er
því nokkuð gervileg. Hægt er að
stjóma hljómfalli vélarinnar og
talhraðanum.
Þannig vinnur talvélin
Það fyrsta sem vélin gerir þeg-
ar texta er rennt í gegnum hana
er að athuga hvort einhver orð-
anna sé að finna í orðasafni not-
andans. I þetta orðasafn getur
notandi skráð framburð þeirra
orða sem ekki em borin fram í
samræmi við stafsetningu og þá
ber vélin þau fram eins og not-
andinn segir til um. Þvt næst fer
textinn í gegnum talnareglur sem
sjá um að tölur sem skráðar em
með tölustöfum séu rétt bomar
fram og að greinarmerki séu les-
in upp ef notandinn vill.
Reglur um viðskeyti og end-
ingar sjá um að fækka þeim orð-
myndum sem þurfa að vera í
orðasafninu. Þau orð sem ekki
finnast í sérstökum orðasöfnum
kerfisins eða em tölustafir eða
greinarmerki em send í gegnum
reglusafn sem breytir stafsetn-
ingu í grófa hljóðritun. Þessar
reglur sjá í raun um að hljóðrita
um það bil helming textans sem
fer í gegnum vélina.
Hljóðfræðilegu reglumar
segja til um það hvemig vélin á
að „bera fram“ þann hljóðritaða
texta sem hún hefur útbúið.
Hægt er að stjóma allmörgum
hljóðeðlisfræðilegum þáttum í
framburði vélarinnar. Þar má
nefna að hægt er að velja um
nokkrar tegundir hljóðgjafa,
hægt að stjóma formendum, en
þeir þurfa að vera til staðar fyrir
öll hljóð, brúun (interpolation) er
hægt að stjóma, svo og gmnn-
tíðni, lengd og fleira.
Bylting fyrir blinda
Tölva sem „talar“ íslensku
léttir mjög undir með þeim sem
em blindir. Þeir geta hlustað á
textann um leið og hann er sleg-
inn inn og heyra því ef þeir gera
mistök. Þá geta þeir notað tækið
til að lesa upp fyrir sig af tölvu-
tækum textaskrám. Þar sem allar
bækur eru settar á tölvur geta
blindrabókasöfn komið sér upp
safni af lesefni á tölvutæku
formi. Þá getur hinn blindi ein-
faldlega fengið lánaðan diskling
frá safninu og látið taltölvuna
lesa fyrir sig heima. Einnig er
hugsanlegt að nota skanna til að
láta tölvuna lesa venjulegar bæk-
ur.
Það em fleiri sem geta nýtt sér
taltölvuna. Það hafa verið þróuð
taltölvukerfi sem gera torlæsum
bömum kleift að æfa sig í lestri
án utanaðkomandi hjálpar. Tal-
tölvan getur komið að góðum
notum í fjölmörgum öðmm til-
vikum jaftit fyrir böm sem full-
orðna.
GAGNABANKITBYGGINGABFÉLAGANNA:
Fann 50 þúsund
ótryggð
ökutæki
„Gagnabanki tryggingafélag-
anna hefur komið félögunum að
góðu gagni og hann hefur haft
mikinn tímaspamað í för með
sér. Allar sölur á bílum uppfær-
ast samstundis inn í bankann og
við þurfum ekki lengur að fá til-
kynningu frá eiganda sem er að
selja ökutækið. Þá geta menn
ekki lengur skipt um bíl án þess
að tryggja hann um leið. Það má
segja að kveikjan að þessum
um að uppfæra gögnin.
Frá því að Gagnabankinn var
tekinn í notkun hefur komið í
ljós að samkvæmt Biffeiðaskrá
vom um 150 þúsund ökutæki í
landinu en aðeins 100 þúsund
þeirra tryggð hjá tryggingafé-
lögunum. Guðmundur var
spurður hvemig stæði á þessu
mikla ósamræmi:
„Stór hluti af þessum
ótryggðu ökutækjum reyndist
Tjónasagan skráð
Með Gagnabankanum geta
tryggingafélögin safnað sam-
eiginlega mun víðtækari upp-
lýsingum en áður og þá meðal
annars um tjónasögu hvers við-
skiptavinar.
„Við getum tekið sem dæmi
að maður lendir í slysatjóni.
Hann er metinn sem 10% öryrki
eftir og fær bætur samkvæmt
því. Síðan lendir maðurinn aftur
Guömundur Gunnarsson.
,, Stór hluti af þessum ótryggðu ökutækjum reyndist vera gamlar dráttarvélar sem lágu
einhvers staðar úti i skurði en aldrei var hirt um að tilkynna sem ónýt tæki," segir Guð-
mundur Gunnarsson, deildarstjóri tölvudeildar Tryggingamiðstöðvarinnar.
Les fleira en íslcnsku
Pétur Helgason sagði að tal-
vélinni fylgdi bæði vél- og hug-
búnaður. Það er hugbúnaðurinn
sem er sá hluti kerfisins sem þarf
að laga að íslenskunni og saman-
stendur hann af nokkrum forrit-
um. Vélbúnaðurinn saman-
stendur af spjaldi sem gengur
við flestar PC-töIvur og talgervli
sem tengdur er við spjaldið.
Hægt er að nota hugbúnað fyrir
önnur tungumál en íslensku með
þessum sama vélbúnaði og
þannig hægt að láta tölvuna lesa
önnur tungumál.
banka hafi verið sú, að það voru
gloppur í kerfinu þegar Bif-
reiðaskoðun tók við og menn
gátu verið á ótryggðum bílum í
umferðinni mánuðum saman,“
sagði Guðmundur Gunnarsson,
deildarstjóri tölvudeildar
Tryggingamiðstöðvarinnar, í
samtali við PRESSUNA.
Gagnabankinn tók til starfa í
fyrra og þar er um að ræða fýrsta
samvinnsluverkefnið á vegum
Skýrr, Skýrsluvéla ríkisins og
Reykjavíkurborgar. Skrár
tryggingafélaganna eru geymd-
ar hjá Skýrr og haldið utan um
þær þar, en tryggingafélögin sjá
vera gamlar dráttarvélar sem
lágu einhvers staðar úti í skurði
en aldrei var hirt um að tilkynna
sem ónýt tæki. Síðan er einhver
fjöldi ökutækja sem hefur hrein-
lega ekki verið með tryggingu
og af einhverjum völdum kom-
ist framhjá kerfrnu. Við höfum
til dæmis séð það hjá embættum
út um land að hreppstjórar hafa
heimilað mönnum að nota öku-
tæki sín þó þau hafi aðeins verið
skráð á Bifreiðaskrá en ekki hjá
tryggingafélagi. Við höfum ver-
ið að vinna við að útrýma þessu
í tjóni og er metinn með 10% ör-
orku og getur þá farið svo að
hann fái aftur bætur vegna sömu
örorku og í fyrra skiptið. Með
því að skrá öll líkamstjón í
Gagnabankann er hægt að koma
í veg fyrir að sami einstaklingur
fái marggreitt fyrir sama líkams-
tjónið. Tilfellið er að trygginga-
svik eru ótrúlega algeng og
miklu tíðari en menn halda,“
sagði Guðmundur.
Á sama hátt er stefht að því að
Gagnabankinn skrái og varð-
veiti tjónasögu hvers ökumanns
og ætti bónuskerfið þá að verða
réttlátara. GuðmundurGunnars-
son sagði að nú væri öruggt að
hvert ökutæki væri aðeins tryggt
hjá einu félagi. Áður hefði sami
bíllinn kannski verið tryggður
hjá öllum félögunum fimm og
þau öll með lögtaksmál í gangi
til að ná inn iðgjaldinu. Nú væri
búið að hreinsa allt slíkt út. Allt
vafstur og vesen hefði minnkað
til muna með Gagnabankanum.
Starfsfólk tryggingafélag-
anna er um 400 talsins og eru
allir tölvuskjáir tengdir við
Gagnabankann. Talið er að um
50 skjáir séu tengdir bankanum
á hverjum tíma.