Pressan - 26.03.1992, Qupperneq 28

28
FIMMTUDAGUR PRESSAN 26. MARS 1992
T Ö L V U R
NÝfí TÖLVUBANKI
BIFBEIÐASKOÐUNAB:
Um 1.500
aðilar fá
aðgang
að Öku-
tæki
Nýtt tölvukerfi kemur í stað
núverandi Bifreiðaskrár í maí
og hefur það hlotið nafnið
Ökutæki. Það mun halda utan
um og veita upplýsingar um
öll ökutæki sem eru skráð hjá
Bifreiðaskoðun íslands. Hægt
verður að fá allar nauðsynleg-
ar upplýsingar um hvert öku-
tæki úr tölvukerfinu svo sem
gerðarlýsingu, eiganda eða
umráðamann og hægt að leita
að ákveðnu ökutæki í tölv-
unni.
Tölvukerfið Bifreiðaskrá
var tekið í notkun árið 1979 og
var fyrsta beinlínukerfið sem
tekið var í notkun hjá Skýrr.
Það hefur dugað allvel til
þessa en þó komu fram ýmsir
annmarkar á því. Meðal ann-
ars hefur það verið algeng villa
í Bifreiðaskrá að skoðun var
heimfærð á rangan bfl. Gögn
úr öðrum tölvukerfum Skýrr
eru sótt til notkunar í Ökutæki.
Má þar nefna upplýsingar um
veð á ökutækjum, stöðu opin-
berra gjalda og upplýsingar
um stöðu álestrar ökumæla.
Jafnframt verða upplýsingar
sóttar í Gagnabanka trygg-
ingafélaganna hvað viðkemur
tryggingum. Þetta leiðir til
þess að bfleigendur þurfa ekki
að koma með kvittun fyrir
greiðslu gjalda þegar þeir láta
skoða því þær upplýs-
ingar eru kallaðar fram
á skjá hjá Bifreiða-
skoðun.
Ökutækjaskráin er
eign ríkisins og varð-
veitt hjá Skýrr en í um-
sjón Bifreiðaskoðun-
ar. Nú eru skoðunar-
skýrslur handskrifaðar
og skráðar inn á tölvu-
kerfið seinna. Nýja
kerfið mun hins vegar
tengjast afgreiðslu-
kerfinu beint, sem flýt-
ir fyrir og eykur ör-
yggið þar sem villuleit
verður mun nákvæm-
ari.
Lögreglan er einn
þeirra aðila sem munu
hafa aðgang að Öku-
tækjaskrá. Ef leita þarf
að ákveðnum bfl með
óljósri lýsingu, til
dæmis bara lit og teg-
und, verður slík leit mun auð-
veldari í nýja tölvukerfinu.
Hingað til hefur þurft að keyra
saman skrár með sérstakri
vinnslu í slíkum tilvikum, en
með nýja kerfinu tekur þetta
mun skemmri tíma.
Högni Eyjólfsson, deild-
arstjóri tölvudeildar Bif-
reiðaskoðunar, sagði í sam-
tali við PRESSUNA að upp-
haflega hefði Ökutæki átt að
komast í gagnið um síðustu
áramót. Hins vegar hefði
verið tafsamara en menn
bjuggust við að flytja gögnin
úr gömlu skránni yfir í þá
nýju. Notendur Ökutækis
verða um 1.500 talsins og
þeir fá jafnframt aðgang að
Gagnabanka tryggingafélag-
anna. Aðgangur hvers og
eins verður þó takmarkaður
og sérstakt samskiptaforrit
mun sjá til þess að hver not-
andi fái aðeins aðgang að
þeim upplýsingum sem hon-
um ber. Auk ýmissa ríkis-
stofnana munu bílasalar,
lögmenn og tollstjóri hafa
aðgang að þessu nýja kerfi.
Enginn virðist vita hve mikill
kostnaður hefur orðið af tölvu-
væðingu og tölvuvinnslu hins
opinbera hér á landi. Ljóst þykir
þó að um er að ræða milljarða
króna á undanfömum árum, en
hins vegar vandast málið þegar
reynt er að meta hvort þessi út-
gjöld hafa borgað sig. Ópinber-
um starfsmönnum fjölgar jafnt
og þétt, hvað sem tölvuvæðing-
unni líður, og pappírsflóðið
margfaldast. Á ekki að gera neitt
í þessum málum og kanna hvort
við erum á réttri braut? spyrja
þeir örfáu skattborgarar sem
hafa velt þessu fyrir sér. Og við
vörpum spumingunni áfram:
„Rauði þráðurinn í ráðgjöf
okkar er að menn geri sér grein
fyrir því fyrirfram hvaða kostn-
aður og hvaða ávinningur fylgi
tölvuvæðingu. Útboð á tölvu-
kerfum hafa oft verið illa skipu-
lögð og jafnvel óheiðarlega
framkvæmd. Þetta á við jafnt um
ríkisfyrirtæki og einkarekstur.
Nefndin hefur í samráði við
Magnús Pétursson ráðuneytis-
stjóra lagt fyrir fjármálaráðherra
tillögur í ellefu liðum um opin-
bera stefnumótun í upplýsinga-
málum þar sem meðal annars
kemur fram það markmið að
auka framleiðni í opinberri
stjómsýslu og að gæta skuli hag-
kvæmni við öflun búnaðar og
rekstur," sagði Stefán Ingólfsson
verkfræðingur í samtali við
PRESSUNA.
Hann á sæti í Ráðgjafanefnd
um upplýsinga- og tölvumál, en
hún gengur almennt undir heit-
inu RUT-nefndin og heyrir undir
ráðuneytisstjóra fjármálaráðu-
neytis. Núverandi formaður
nefndarinnar er Jón Þór Þór-
hallsson hjá Skýrr, en aðrir í
nefndinni em Kjartan Ólafsson,
forstöðumaður tölvumála hjá
Skeljungi, og Vilhjálmur Þor-
steinsson hjá íslenskri forrita-
þróun.
Skilar milljarða-
:ölvuvæðing
rikisins engum
afrakstri?
/ RAUN 0G VERU LIGGJA EKKIFYRIR
NEINAR NÁKVÆMAR TÖLUR UM HVER
KOSTNAÐURINN ER. VIÐVITUMÞÓAÐ
HANN FER VAXANDI
Tölvuvæðing illa undirbúin
„Þessi nefnd er eingöngu ráð-
gefandi fyrir stofnanir ríkisins
sem óska eftir aðstoð hennar, en
hún hefur engin völd. Þó höfum
við beitt okkur í örfáum málum
þar sem vinnubrögð hafa ekki
verið til fyrirmyndar. En sá
þáttur í starfi nefndarinnar sem
hefur kannski skipt mestu máli í
opinbera kerfinu er að hún hefur
verið að gefa út ákveðnar reglur
sem hún mælir með að farið sé
eftir. Þekktast af þessu er hand-
bók um hvað teljist góðir starf-
shættir við tölvuvæðingu í
ríkiskerfinu. En þessi stefnu-
mörkun, sem við höfum lagt fyr-
ir ráðherra og er bókuð á ríkis-
stjómarfundi, hefur verið kynnt
eftir föngum. Að undanfömu
höfum við verið að athuga
kostnaðarmyndun í þessum
tölvukerfum. Við höfum séð að
tölvuvæðing er oft illa undirbú-
in; afraksturinn oft og tíðum
mjög lítill og það er mjög áber-
andi hve kostnaðarundirbúningi
hefur oft verið stórlega áfátt Við
beittum okkur fyrir því að það
var saminn sérstákur staðall, ISD
32, fyrir útboð og kaup á tölvu-
og hugbúnaði. Ef þessum staðli
er fylgt á að ríkja algjör trúnaður
milli kaupenda og seljenda. Á
sínum tíma gerði viðskiptafræð-
ingur könnun meðal opinberra
fyrirtækja og einkafyrirtækja
varðandi kostnaðaráætlanir við
tölvuvæðingu. Þá kom í ljós að
aðeins helmingur aðila í opin-
bera kerfinu sem rætt var við
hafði gert áætlun um hvað tölv-
umar myndu kosta og enginn
þeirra hafði gert áætlun um
rekstrarkostnað. Þetta er mjög
slæmt og við höfum einbeitt
okkur að því að gefa út kostnað-
artölur um þetta,“ sagði Stefán.
Hann bætti því við að nefndar-
menn hefðu haft af því verulegar
áhyggjur að menn virtust vilja
binda fyrir augun og hoppa bara
út í tölvuvæðinguna og sjá svo til
hver kostnaðurinn yrði.
Kostnaður vex meira en af-
rakstur
„Öllum sem vilja líta á kostn-
að við tölvunotkun í opinbera
kerfinu gengur mjög illa að
draga saman þennan kostnað úr
bókhaldinu. I raun og vem liggja
ekki fyrir neinar nákvæmar tölur
um hver kostnaðurinn er. Við
vitum þó að hann fer vaxandi.
Við höfum það á tilfinningunni
að það sé góð þumalputtaregla
að áætla að kostnaður við tölvu-
væðingu í rekstri vaxi um 1 20%
á ári. Á móti kemur að kaupverð
tölvubúnaðar lækkar stöðugt.
Miðað við fast verðlag er varlegt
að áætla að kostnaður á tilsvar-
andi tækjum lækki um 15% á ári.
En þar á móti kemur svo að nýr
hugbúnaður krefst stöðugt öfl-
ugri tækjabúnaðar til að geta
unnið. Þetta bítur því hvað í
skottið á öðm. En í heildina vex
kostnaðurinn meira en afrakstur-
inn. Bandarískur hagfræðingur
gerði ífæga könnun fyrir nokkr-
um ámm þar sem borin var sam-
an framleiðni á bandarískum
skrifstofum á 20 ára millibili. Á
þessu tímabili var 2-4% fram-
leiðniaukning í bandarískum
iðnaði en ekki reyndist unnt að
mæla neina framleiðniaukningu
á skrifstofum. Þetta hefur orðið
mönnum til íhugunar, því þrátt
fyrir alla þessa rosalegu tölvu-
væðingu er eins og hún skili eng-
um afrakstri í heildina," sagði
Stefán.
100 milljónir biaðsíðna
Hefur tölvuvœðingin orðið til
að fjölga starfsfólki og aukið
pappírsnotkun?
„Það er auðvitað eitt sem
stingur strax í augun og það er að
jafhhliða því sem skjám fjölgar
þá vex notkun á faxtækjum. í op-
inbera kerfinu hjá okkur eru
prentaðar á bilinu 22,5-24 millj-
ónir blaðsíðna af pappír á ári í
hinum stóm prentumm Skýrslu-
véla. Síðan kemur einhver sand-
ur af síðum út í stofnununum
sjálfum og Reiknistofhun bank-
anna prentar meira en þetta. Ef
talið er í milljónum blaðsíðna þá
er það varla undir 100 milljónum
síðna sem opinberir og hálfopin-
berir aðilar nota á ári. Ef menn
vilja reikna þetta frekar má geta
þess að 13 þúsund síður af
venjulegum pappír em einn
metri á hæð. Menn geta svo spáð
í það hvort þetta allt sé lesið.“
Er ríkið ekki sífellt að end-
urnýja tölvuhúnað sinn?
„Jú og þar er víða pottur
brotinn. Það er leitun að tölvu-
kerfi sem er í notkun fimm ár-
um eftir að það var keypt.
Venjulegar PC-tölvur endast
svona í tvö til þrjú ár áður en
flestir skipta. Stóm reiknimið-
stöðvarnar, Skýrsluvélar og
Reiknistofa bankanna, þurfa
að stækka þessar tölvur sem
þeir eru með á tveggja eða
þriggja ára fresti. Hugbúnaður
er endurnýjaður mjög reglu-
lega og eftir fimm ár er sér-
hannaður hugbúnaður búinn
að renna sitt skeið á enda og
þarf að smíða hann frá byrjun.
Menn sjá að aðalkostnaðurinn
er fólginn í hugbúnaði og laun-
um fólksins sem keyrir kerfin.
Verð á tækjabúnaði vegur
sífellt minna en laun verða æ
fyrirferðarmeiri. Þegar allt er
talið er kostnaður við tækin
aðeins 15-20% af samanlögð-
um kostnaði.
Við höfum verið að reyna að
koma á framfæri nýjum hug-
tökum til að meta tölvukostn-
að, svonefndan eignarhalds-
kostnað. Þá látum við taka all-
an kostnað af tölvuvæðingunni
á fimm ára tímabili eða end-
ingartíma búnaðarins, en ekki
bara fjárfestingu og rekstrar-
kostnað. Þessum málum miðar
mjög seint og þegar verið er að
skipta um búnað gerast hlut-
irnir oft öðruvísi en æskilegt
er. Þá eiga menn að staldra við
og líta yfir málin upp á nýtt.
Það er best fyrir þá sem eru að
tölvuvæða að venja sig við þá
hugsun strax og þeir kaupa
tækin að þetta er kostnaður.
Það fæst ekkert fyrir þau eftir
þrjú til fimm ár. Viðhaldið er
yfirleitt sex til sjö prósent á ári
en ný tæki lækka í verði um 15
prósent á ári og nýtt tæki er
ódýrara í viðhaldi. Því getur
komið upp sú staða að hægt sé
að kaupa nýja tölvu fyrir sama
og viðhaldið á þeirri gömlu
kostar á ári,“ sagði Stefán Ing-
ólfsson.