Pressan - 26.03.1992, Qupperneq 32

32
FIMMTUDAGUR PRESSAN 26. MARS 1992
E R L E N T
S L Ú Ð U R
Molly leikur Sylvíu
Breskt bókmenntafólk hefur þungar áhyggjur af
minningu skáldkonunnar Sylvíu Plath sem fyrirfór
sér 1963, eins og frægt er. Amerískur rithöfundur,
Paul Alexander, hefur nýskeð sent frá sér ævisögu
Plath og heitir hún „Rough Machine". Bókin hef-
ur vakið mikla hneykslan, enda lýsir Alexander
eiginmanni Sylvíu sem hálfgerðum skúrki og
rudda. Er hann þó enginn annar en Ted Hughes, Hneyksli.
sem hefur þegið nafnbótina „lárviðarskáld" af
Bretadrottningu. Sextán nafnkunnir höfundar sáu sig knúða til að
mótmæla „lygum“ og „óhróðri'1 ævisöguritarans í Times Literary
Supplement. En þar með er málinu ekki lokið. I Hollywood ætla
menn nefnilega að gera kvikmynd eftir bókinni með fyrrum ungst-
imið Molly Ringwald í hlutverki Sylvíu.
Forsætisráðherra æskunnar
Franski Sósíalistaflokkurinn
getur huggað sig við fátt þessa
dagana. Menningarmálaráðheira
flokksins, Jack Lang, þarf þó ekki
að vera svo yfirmáta ókátur.
Hann er nefnilega sérdeilis vin-
sæll hjá æskufólki. Nýleg skoð-
anakönnun sýnir að drjúgur hluti
franskra ungmenna á aldrinum 16
til 24 ára vildi gjaman sjá Lang í
embætti forsætisráðherra og varð
hann reyndar langefstur í könn-
uninni. 46 prósent aðspurðra töldu hann réttan mann í embættið, en
28 prósent nefndu Laurent Fabius, formann Sósíalistaflokksins, og
álíka margir Jacques Chirac, borgarstjóra í París. Niðurstaðan þarf
kannski ekki að koma svo mjög á óvart, því Lang hefur verið mjög
hliðhollur hugðarefnum ungs fólks, eins og til dæmis popptónlist og
bíómyndum. Hann hefur þó lengi látið sig dreyma um „þungt“ fag-
ráðuneyti, en Mitterrand forseti ekki látið það eftir honum. Annars
muna Islendingar líklega eftir Lang síðan hann kom hingað í fylgd
með forseta sínum 1990 - æskunni hér leist líka ansi vel á hann.
Bush til Kúbu?
George Bush Bandaríkjafor-
seti ber sig vel þrátt fyrir að all-
sendis óvíst sé hvemig honum
reiðir af í kosningaslagnum sem
hann mun lfkast til heyja gegn
demókratanum Bill Clinton. En í
anda bandarískra stjórnmála-
manna er hann kokhraustur allt
þangað til yfir lýkur. í ræðu á Kokhraustur.
fundi hjá Repúblikanaflokknum
í Miami á dögunum sagði Bush: „Ég verð fyrsti forseti Bandaríkj-
anna til að stíga fæti á frjálsa jörð á Kúbu, eftir fall Castrós." Og þá
spyrja kannski sumir - hvor fellur fyrst, Castró eða Bush.
Forsetinn vill
stelpu
Lech Walesa, forseti Pól-
lands, þykir nokkuð kjaftfor ná-
ungi, enda var hann frameftir
aldri óbreyttur skipasmiður í
Gdansk. A dögunum varð hann
svo lausmáll að trúnaðarvini
hans og skriftaföður, séra
Franciszek Cybula, blöskraði. Þeir tveir em nær óaðskiljanlegir og
vom saman í viðtali hjá dagblaði í Varsjá. Walesa kvartaði sáran yfir
því hversu erilsamt forsetaembættið væri og sagði: „Ég vildi frekar
leggjast með stelpu eða fá mér kaffibolla." Presturinn mun hafa eld-
roðnað og falið andlitið í höndum sér. Þá sá forsetinn sitt ráð óvænna
og leiðrétti sig: „Ég vildi frekar leggja mig eða fá mér kaffibolla með
stelpu."
Kjaftfor
Vinsæll, líka á íslandi.
Johannesburg
Business Day
Ný og björt framtíð
Suður-Afríka er gerbreytt land. Kosningamar hafa breytt
gmndvallarforsendum, þær hafa breytt því til hins betra og breytt því
þannig að ekki verður aftur snúið. Hvítir kjósendur hafa valið sér
sameiginlega framtfð með svörtum löndum sínum. Þetta er niðurstaða
kosninganna og hún boðar í senn frið og ákveðni, bjartsýni og
óyggjandi lýðræðislegan vilja.
Kosningamar munu breyta afstöðu margra Suður-Afríkubúa og
afstöðu útlendinga til þjóðarinnar og framtíðar hennar. Fyrir vikið em
verkefni stjórnmálamanna okkar léttari, en framundan er mikið
uppbyggingarstarf, sem mun reyna á þolinmæðina. I nafni
þjóðarsáttar þarf að fá hina sigmðu öfgamenn að samningaborðinu.
Hinn nýi andi í landinu mun hafa áhrif á efnahagslífið líkt og hið
pólitíska. Hann mun auka athafnamönnum og fjárfestum sjálfstraust
og kann að veita landinu það afl, sem það þarf svo nauðsynlega til
þess að rífa sig upp úr stöðnun og lægð. Aukinn hagvöxtur mun fara
langt með að græða sár hægrimanna.
Ætlarðu í alvöru að
kjósa hægrisinnaðan
blaðamann og fyrrverandi
blók hjá Nixon? Einangrun
arsinna og talsmann á
verndarstefnu, sem
talar eins og -^|
k kynþáttahatari?
Tja, það
er helst
þetta með
blaða-
mennskuna.
Baj^daríkin
Atök uqi afstöð-
una til Israels
„Fuck the Jews!“
Samband Bandaríkjanna og
Israels hefur ekki fyrr verið jafn-
slæmt og það er nú og að
óbreyttu stefnir í opinber vinslit
landanna vegna deilna um stefnu
ísraelsmanna á herteknu svæð-
unum. Angi þessarar deilu birtist
á dögunum þegar
Bandaríkjamenn
sökuðu Israels-
menn um að hafa
selt bandaríska
vopnatækni til
Kína. Israelsmenn
neita þessum ásök-
unum staðfastlega
og það veltur á
túlkunum um upp-
runa tækniþekkingar hver fer
með rétt mál. Það er í sjálfu sér
ekki meginatriði, heldur hitt, að
málið skuli hafa komið upp með
þessum hætti.
Hér áður fyrr hefði málið vak-
ið athygli fárra annarra en
vopnasérfræðinga og verið af-
greitt sem „ágreiningur um túlk-
un“ milli vinaþjóða. Núna er það
hluti áróðursstríðs sem hefur
verið að magnast frá því á haust-
mánuðum. Það náði hámarki
fyrir nokkmm dögum þegar Ed
Koch, fyrrum borgarstjóri í New
York, birti ummæli höfð eftir
James Baker utanríkisráðherra á
fundi þar sem stefna ísraels var
til umræðu. „Fuck the Jews!“,
var haft eftir Baker. Það gagnar
honum lítið að neita hafa sagt
þetta — flestir eru þess fullvissir
að hann hefði að minnsta kosti
viljað segja það og meint það.
ÍSRAEL ÞARF LÁN
Undirrót þessara átaka er
stefna ísraelsmanna á herteknu
svæðunum í Palestínu. Upp-
bygging landnáms gyðinga þar
heldur áfram þrátt fyrir mótmæli
úr öllum heimshomum og frá
stjómarandstæðingum í Israel.
Sú uppbygging er svo hröð og
umfangsmikil að hún ógnar öll-
um hugmyndum um sjálfstjóm
Palestínumanna á svæðinu, sem
Yitzhak Shamir forsætisráðherra
hafði þó léð máls á til skamms
tíma.
Israel þarf á húsbyggingum að
halda til að koma fyrir hundruð-
um þúsunda sovéskra gyðinga
sem komið hafa til landsins á
undanfömum missemm. En inn-
flytjendurnir
em ekki að-
eins húsnæð-
islausir —
þeir eru at-
vinnulausir
tugþúsundum
saman. Til að
bæta úr því
hyggjast ísra-
elsk stjóm-
völd taka tíu milljarða dala að
láni erlendis; þau lán fást ekki
nema með uppáskrift bandaríska
ríkisins. Og Bandaríkjamenn
neita að skrifa upp á nema land-
námi á herteknu svæðunum
verði hætt.
BANDARÍSKUR STUÐN-
INGURÞVERR
Skoðun bandarískra stjóm-
valda er að áframhaldandi land-
nám geri að engu vonir um sam-
komulag í friðarviðræðum Isra-
ela og araba — viðræðum sem
Baker kom á eftir mikinn bam-
ing og vill að skili árangri. Þar
reyna bandarísk stjómvöld að
halda uppi hlutleysi, en það
reynist erfitt á meðan deilur
blossa sífellt upp vegna láns-
ábyrgðanna. Bandaríska þingið
var að því komið að afgreiða
ábyrgðimar seint á síðasta ári
þegar Bush forseti ákvað að
leggjast gegn þeim og varð
þannig fyrstur bandarískra for-
seta til að takast opinberlega á
við ísraelsk stjómvöld um stefnu
þeirra.
Málstaður ísraels hefur notið
mikils stuðnings á bandaríska
þinginu og meðal skoðana-
myndandi afla í landinu. Sá
stuðningur fer hins vegar hratt
þverrandi og nýjar kannanir
benda til að stefna Shamirs njóti
ekki lengur stuðnings meirihluta
bandarískra gyðinga, sem þó eru
tregir til að gagnrýna ísrael opin-
berlega. I bandaríska þinginu em
komnar fram hugmyndir um
málamiðlun, sem fælist í því að
draga frá ábyrgðunum þá fjár-
upphæð sem yrði notuð til land-
náms á herteknu svæðunum.
Þetta gæti orðið niðurstaðan, en
til þess þyrftu Israelsmenn að
veita Bandaríkjamönnummeiri
aðgang að ríkisreikningum sín-
um en dæmi eru um og gæfu auk
þess Bandaríkjamönnum neitun-
arvald í mikilvægu ísraelsku inn-
anríkismáli.
KOSNINGAR ÞVÆLAST
FYRIR
. Kosningar í báðum löndunum
flækja lausn málsins enn. Shamir
hefur notfært sér málið til að
sýna Israelsmönnum að hann láti
bandarísk stjómvöld ekki segja
sér fyrir verkum um stefnuna í
„Júdeu og Samaríu", en svo
nefna ísraelar hemumdu svæðin
á vesturbakka Jórdanár. And-
stæðing sinn, Yitzhak Rabin,
kallar hann vikapilt Bandaríkja-
manna íyrir að vilja láta af land-
náminu gegn veitingu láns-
ábyrgða.
George Bush er líka í vand-
ræðum vegna kosninga. Banda-
rískir gyðingar hafa fæstir stutt
Repúblikana, en atkvæði þeirra
eru þeim mun mikilvægari nú
þegar Bush þarf á öllu sínu að
halda í tvísýnni kosningabaráttu.
Hann hefur þegar boðið stjóm
Israels birginn á eftirminnilegan
hátt og vill síst styggja fleiri en
búið er nokkmm mánuðum fyrir
kosningar. Hans línudans felst í
því að gefa ekki eftir varðandi
landnámið, en komast um leið
hjá frekari opinberum átökum
við það ríki sem hefur notið
mestrar samúðar bandarískra
kjósenda.
Karl Th. Birgisson
Friedrich von Hayek allur
Helsti frjálshyggjuhugsuður
tuttugustu aldar og sérstakur
gúrú þeirra Margaret Thatcher
og Ronalds Reagan, Friedrich
August von Hayek, lést aðfara-
nótt þriðjudags, tæpra níutíu og
þriggja ára að aldri. Hayek
fæddist í V ínarborg 8. maí 1899
og var prófessor í hagfræði og
heimspeki í háskólunum í
Lundúnum, Chicago og Frei-
burg, en þar bjó hann til dánar-
dags. Hann fékk Nóbelsverð-
laun í hagfræði 1974, og telja
margir hann einn merkasta hag-
fræðing aldarinnar, einkum fyr-
ir kenningar um gildi einka-
eignarréttar og atvinnufrelsis.
Hayek galt alla tíð varhug við
sósíalisma, eins og má lesa í
þekktasta riti hans, Leiðinni til
ánauðar, sem kom út á íslensku
1980.
Hayek heimsótti ísland í
apríl 1980 og flutti hér tvo fyrir-
lestra. Þótt Hayek væri bein-
skeyttur og afdráttarlaus mun
hann hafa komið flestum hér
fyrir sjónir sem vingjamlegur
gamall maður. Þjóðviljinn gekk
þó skrefinu lengra og kallaði
hann léttgeggjaðan öldung.
Von Hayek á fyrirlestri sín-
um í Reykjavík: Heyrnarlaus
á vinstra eyranu.
Hann kvaðst vera heymarlaus á
vinstra eyra, og kom það eng-
um á óvart, sem þá hlustaði á
hann.
/