Pressan - 26.03.1992, Síða 33

FIMMTUDAGUR PRESSAN 26. MARS 1992
33
E R L E N T
Stríðsglæpir:
Tvö hundruð
þúsund amb-
áttir Japana
Það er erfitt að henda reiður á
því hversu margar þær voru, lík-
lega fleiri en tvöhundruð þús-
und. Ungar stúlkur, flestar frá
Kóreu, en líka frá Kína, sem Jap-
anir námu á brott frá heimilum
sínum á árunum 1934-’45. Þær
urðu ambáttir í vændishúsum
hersins. Þorri þeirra komst ekki
Iifandi úr herleiðingunni, líklega
voru flestar teknar af lífi svo þær
yrðu ekki til frásagnar um voða-
verkin.
Þessi þáttur Kyrrahafsstyrj-
aldarinnar hefur legið í þagnar-
gildi síðan 1945. En á síðustu
mánuðum hafa ellefu aldraðar
kóreskar konur lagt fram kæru
fyrir dómstól í Tókýó. I sömu
mund tóku skjalasöfn að opnast.
Rannsóknamefndir hafa verið
settar á laggimar í Kína og á Tai-
wan. Japönsk stjómvöld hafa
maldað í móinn og segja að þessi
hómhús hafi verið einkaframtak.
Gögn sýna þvert á móti að þau
vom undir yfirstjóm stríðsmála-
ráðuneytisins. Sum skjölin em
undirrituð af Tojo forsætisráð-
heiTa, sem var hengdur 1948.
I upphafi lokkuðu Japanir
þessar stúlkur til sín með loforð-
um um vinnu. Þegar stríðið
braust út urðu aðfarimar harka-
legri. Sérstakar sveitir vom gerð-
ar út af örkinni. Þær fóru um
þorp og bæi og námu stúlkumar
Fyrrum ambáttir japanska
hersins vekja athygli á voöa-
verkum. Flestar voru teknar
af Kfi.
á brott með valdi. Þeirra beið
ömurlegt líf. Þær vom barðar til
undirgefni og þcim nauðgað án
afláts. Þær þurftu að gagnast
fjölda hermanna á hverri nóttu;
að meðaltali er álitið að ein am-
bátt hafi verið á hverja 30-50
hermenn. Þær sem urðu bams-
hafandi vom umsvifalaust teknar
af lífi. Þær sem áttu þess kost
leituðu athvarfs í eiturlyfjum.
Og þær em ekki margar til frá-
sagnar. Stríðsgæfan snerist gegn
Japönum. A undanhaldinu þögg-
uðu þeir niður í þessum ungu
konum - fyrir fullt og allt.
Frakkland:
Kommar fengu Rússagull
Það er varla neitt leyndarmál
lengur að franski kommúnista-
flokkurinn þáði stórar fjárhæðir
frá Sovétríkjunum, og varla
neinn sem leggur á sig að neita
því nema formaður flokksins,
Georges Marchais. Viðkvæði
hans er; „Ekki satt.“ Formaður-
inn þarf þó líklega að hugsa sinn
gang eftir afhjúpanir sem birtust
nýlega í rússneska vikublaðinu
„Ogonjok". Þar birtast skjöl sem
em komin frá Evgení Lísov, sak-
sóknara Rússlands; bréf frá 1987
þar sem gjaldkeri franska flokks-
ins fer fram á styrk upp á 100
milljónir íslenskar krónur. Ann-
að skjal sannar að Sovétmenn
hafa fært flokknum 60 milljónir
króna. Og sjálfur Gorbatsjov
gerði Marchais óleik fyrir tveim-
ur vikum þegar hann sagði: „Við
hjálpuðum jreim. Það þótti fylli-
lega eðlilegt á þeim tíma.“
Óljós mörk?
Athugið að sitt
hvorar tölurnar
gilda fyrir austur-
og vesturhluta
Þýskalands. O
Talan í
þríhyrningnum
gefur til kynna
hæsta leyfilegt
áfengismagn í
blóði í %o.
PRÍSSAN/AM
'~y~% Súlan segir til um
hundraðstölu
dauðaslysa í
umferðinni, sem
. ' \. tengjast
t áfengisneyslu.
Heimild: Der Spiegel
Fylgni milli heimilaös alkóhólmagns í blóöi og umferöarslysa af völdum áfengisdrykkju er
langt í frá einhlít ef marka má ofangreindar tölur. Drykkjusiöir og landlægt viðhorf til áfengis-
neyslu viröast skipta mestu. Sláandi er til dæmis munurinn milli Bretlands og Frakklands.
Þjóðverjar rífast um bjór og bíla:
Hámarkið 0,5
eða 0,8 prómill?
í Þýskalandi deila menn hart
um áfengi og akstur. Astæðan er
sú að fyrir liggur tillaga um laga-
breytingu þess efnis að leyfilegt
alkóhólmagn í blóði ökumanna
verði ffamvegis 0,5 prómill. Er
þetta meðal annars gert til sam-
ræmingar milli austurs og vest-
urs; heimilað alkóhólmagn í
blóði ökumanns hefur verið 0,8
prómill í Vestur-Þýskalandi, en
0,0 í Austur-Þýskalandi, líkt og
reyndar í flestum löndum austur-
blokkarinnar.
Breytingin virðist hins vegar
ekki ætla að verða þegjandi og
hljóðalaust. Flestir málsvarar
stjórnarandstöðuflokks sósíal-
demókrata eru henni fylgjandi,
en í röðum stjómarflokks kristi-
legra demókrata heyrast gagn-
rýnisraddir og þær háværar. Sér-
staklega eru það kristilegir
demókratar frá Bæjaralandi,
flokkur Franz Josefs Strauss
heitins, sem finna þessum nýju
reglum flest til foráttu, en þar er
bjór talinn til nauðsynjavöru.
Benda þeir á að þama sé ógnað
lífsmynstri sem sé inngróið í
menningu þýskra - að staldra
við á knæpu eftir vinnu án þess
að eiga á hættu að vera stöðvað-
ur af lögreglu á leiðinni heim.
Utbreiddari er þó sú mótbára
að þessi breyting skipti í raun
engu máli, hún sé allsendis
óþörf. Munurinn á 0,5 og 0,8
prómilla alkóhólmagni í blóði sé
í raun sáralítill. Lækkun heimil-
aðs magns breyti heldur engu
um það að þeir sem valda
drukknir slysum í umferðinni
hafi innbyrt miklu meira áfengi
en þessu nemur; þetta sé minni-
hluti sem hlíti engum reglum,
hvort sem þær kveða á um 0,5
eða 0,8 prómill. Af slíku
drykkjufólki stafi hætta.
Þeir sem em fylgjandi breyt-
ingunni telja að þessi þrjú pró-
sentubrot skipti miklu máli. Þeir
benda á rannsóknir sem sýni að
heilbrigður karlmaður, um 75
kíló að þyngd, sem hefur sofið
og borðað vel, geti drukkið heila
tvo lítra af bjór eða næstum lítra
af víni án þess að alkóhólmagnið
í blóðinu fari endilega yfir 0,8
prómill (áfengismagn í þýskum
bjór er reyndar minna en hér
tíðkast og eins em þýsk vín „létt-
ari“ en frönsk og ítölsk). Maður
sem hafi látið í sig slíkt magn sé
kominn á „grátt svæði“, sem
liggi á bilinu 0,5 til 0,8 prómill;
víndrykkjan sé farin að hafa
bæði líkamleg og sálræn áhrif.
Þótt þau fari vissulega fnjög eftir
stærð, þyngd og líkamlegu
ástandi sé fráleitt að taka þess
háttar áhættu. Einn sérfræðingur
lætur hafa eftir sér að við 0,7 pró-
mill verði eins konar „alkóhól-
sprenging" í líkamanum.
Um þetta deila Þjóðverjar
semsé. Og það er ekki víst að
mörkin verði lækkuð. Til þess
þarf bæði samþykki ríkisstjómar
og þings.
„Hún sagði aó
Elvis líkaði betur
Irímerkið af sér
ungum“
Blaöafulltrúi bandarísku póststof-
unnar haföi þetta eftir miöli, sem
kvaöst hafa náö sambandi viö rokk-
kónginn aö handan. Fyrirhugaö er
aö gefa út frímerki með mynd af
Elvis Presley vestra.
Fullkomió hjóna-
band
Bandaríski sjónvarpsmaðurinn
David Letterman fagnaöi trúlofun
Teddy Kennedy og Victoriu Reggie.
„Ég held aö hann hafi gott af því aö
hafa konu á heimilinu. Og ég held
aö honum sé ekki síöur hollt að hafa
lögfræöing á heimilinu." Hin tilvon-
andi brúður er lögfræðingur.
Aldrei of seint
Dorothy Ries, 67 ára gömul ekkja í
Tulsa í Oklahóma, hefur höfðaö 2,3
milljaröa króna skaðabótamál gegn
Robert Tilton, sjónvarpsklerki í Tex-
as. Undanfariö ár hefur hann sent
hvert bréfið á fætur ööru til látins
eiginmanns Dorothy, þar sem hann
býöst til þess aö biöja fyrir heilsu
hans og fer um leiö fram á 1.000
dala (jafnvirði tæpra 60.000 króna)
framlag til safnaðar síns.
Óskiljanleg
tregða
Yfirmaður feröamála í Líbýu, Ali S.
al-Gammoudi höfuösmaður, lýsti í
liðinni viku yfir furöu sinni á því
hversu fáir vestrænir ferðamenn
heimsæktu sumarleyfisparadísir Lí-
býu: „Hér er allt í lagi. Viö skiljum
ekki hvers vegna fólk kemur ekki."
ERLENT SJÓNARHORN
JEANE KIRKPATRICK
Lok Kalda stríðsins í hinum frjálsa heimi
Kosningar em mál málanna í
Suður-Afríku, Bretlandi,
Bandaríkjunum, Frakklandi og
Israel á þessu ári. Kosningar
hafa alltaf orðið til þess að
skerpa pólitískar andstæður og
þær „neyöa“ fólk til að gera upp
hug sinn til grundvallaratriða,
sem það leiðir hugann ekki að
dags daglega. En hinu má ekki
gleyma að þetta em fyrstu kosn-
ingamar eftir lok Kalda stríðs-
ins. Hin gamla hugmyndabar-
átta hefur breyst, nýr vandi kall-
ar á nýjar lausnir og enginn —
hvorki flokkar né ríki — kemst
upp með að láta sitja við sama
og verið hefur. Því má ekki
gleyma að lok Kalda stríðsins
höíðu víðtæk áhrif á hinn fijálsa
heim, rétt eins og hinn ófrjálsa,
sem nú er óðum að aðlagast ný-
fengnu frelsi.
Mikilvægustu kosningamar
vom án vafa í Suður-Aftíku, þar
sem kosið var um framtíð ríkis-
ins. F.W. De Klerk sýndi fá-
dæmahugrekki með því að
boða til kosninganna. Hann
veðjaði öllu sínu á að niðurstaða
kosninganna yrði eins og kom á
daginn. Hvíti minnihlutinn
féllst á að hann einn gæti ekki
haldið um stjómvölinn lengur.
Flestar kosningar snúast þó
ekki um svo mikilvæg málefni.
Enginn gerir til að mynda ráð
fyrir að kosningamar í Banda-
ríkjunum og Bretlandi gerbreyti
stjórnarfarinu. Þrátt fyrir það
munu kosningamar bera mark
af gerbreyttu pólitísku landslagi
í löndunum tveimur.
Margaret Thatcher og Ron-
ald Reagan stýrðu í raun pólit-
ískri umræðu um margra ára
skeið og nú hefur Thatcher fet-
að í fótspor Reagans og dregið
sig í hlé. Með Thatcher hverfur
heil kynslóð breskra stjóm-
málamanna. Geoffrey Howe,
Michael Foote og Dennis Healy
hafa allir sest í helgan stein. Eðli
breskra stjómmála hefur þegar
breyst. Valið stendur ekki milli
jafnmikilla andstæðna og áður:
breskir kjósendur munu velja
verkstjóra ffemur en leiðtoga.
„ Gömlu lýðrœðisríkin geta líka búist
við nýrri tegund frambjóðenda og
óvœntum úrslitum. “
Hið sama er upp á teningnum
í Bandaríkjunum. Árið 1988
náði George Bush kjöri sem
„Reagan II“. Þann leik gæti
Bush ekki (og vildi ekki) leikið í
ár. Hann er sinn eigin maður
núna og þarf að skilgreina sjálf-
an sig upp á nýtt í takt við
breyttar forsendur, sem em ger-
ólíkar þeim, sem hann hefur
fengist við undanfama tvo ára-
tugi.
Bush þarf í raun að búa til
nýjan flokk. Á hinn bóginn
þurfa demókratar að gera slíkt
hið sama, því þeir hafa engar
lausnir á reiðum höndum og
virðast í raun ekki gera sér
glögga grein fyrir því hver hin
nýju viðfangsefni em.
I Bandaríkjunum og á Bret-
landi þarf að byggja ný stjóm-
málakerfi á grundvelli hins
gamla. I Frakklandi er það hins
vegar sjálf undirstaðan, sem er
að breytast. Sigur öfgamanna
— Front National sem um-
hverfisvemdarsinna — og
herfilegur ósigur sósíalista mun
að líkindum verða til þess að
Franfois Mitterrand Frakk-
landsforseti mun leggja áherslu
á að keyra í gegn nýja kosninga-
löggjöf, sem byggja mun á hlut-
fallskosningu, fyrir þingkosn-
ingamar á næsta ári.
Margir Frakkar mega ekki
hugsa þá hugsun til enda að
hlutfallskosning taki að nýju
við af einmenningskjördæmun-
um. Þeir óttast að stöðugleiki
fimmta lýðveldisins, sem de
Gaulle kom á laggimar, muni
glatast og Frakkland verði enn á
ný óstjómhæft. Þetta þarf ekki
að fara svona, en möguleikamir
á mikilvægum breytingum em
meiri nú en þeir verða eftir ára-
tug, jafnvel þó svo bæði forset-
inn og þingmeirihlutinn haldi
velli.
I Israel er óvenjumikið í húfi í
komandi kosningum. Með því
að gera landnámsstefnu Israels-
stjómar að aðalatriði í samskipt-
um ríkjanna hefur Bush Banda-
ríkjaforseti neytt ísraela til að
gera upp á milli ísraels Biblí-
unnar og vináttunnar við
Bandaríkin.
Þessi valþröng olli falli sam-
steypustjómar Yitzhaks Sham-
irs og þar af leiðandi komandi
kosningum. Það er hins vegar
engan veginn gefið að að þeim
loknum verði mynduð ríkis-
stjóm, sem er þess umkomin að
fást við vandann, velja á milli
og halda stjóminni saman.
Allar þessar kosningar stýrast
að meira og minna leyti af lok-
um Kalda strfðsins. Það var
Aíríkönum í Suður-Aftíku ekki
jafnmikilvægt og áður að verja
ríkisvald sitt eftir að Afríska
þjóðarráðið glataði stuðningi
Sovétríkjanna og leppa þeirra. í
augum George Bush er Israel
ekki jafnmikilvægt öryggis-
hagsmunum Bandaríkjanna og
áður þegar Sovétríkin sóttust
leynt og ljóst eftir áhrifum í
Miðausturlöndum og ísrael var
eini ömggi bandamaður lýð-
ræðisríkjanna. Á hinn bóginn
urðu lánsábyrgðir Bandaríkja-
stjómar Israelum mun nauðsyn-
legri eftir að sovéskir gyðingar
fengu loks ferðaífelsi.
I Bandaríkjunum, Bretlandi
og Frakklandi hafa gamlar
ástæður samstöðu vikið fyrir
nýjum áherslum, sem kjósendur
taka afstöðu til á annan hátt en
áður. Gömlu lýðræðisríkin geta
þess vegna líka búist við nýrri
tegund frambjóðenda og
óvæntum úrslitum.
Höfundur er fyrrverandi sendiherra
Bandaríkjanna hjá Sameinuöu
þjóöunum.