Pressan - 26.03.1992, Side 39

FIMMTUDAGUR PRESSAN 26. MARS 1992
39
EIGUM AÐ
FORSKOLA OG
LOFTÞURRKA
Það er kominn tími til að Islendingar læri að raða í
ísskápinn, þvo upp og sjóða eldhústuskurnar. Guð-
laugur Hannesson er fræðslufulltrúi Hollustuvernd-
ar og framarlega í undirbúningi nýrrar fræðslu-
myndar um gömul og gild húsráð þar sem landinn
er leiddur í allan sannleika um ísskápa og upp-
þvott. Myndin er unnin af nemendum í fjölmiðla-
fræði við Háskóla íslands. Verið er að semja leið-
beiningabækling um sama efni, en óvíst hvenær
hann verður tilbúinn til dreifingar.
„Það sem verið er að reyna að
leggja áherslu á er í fyrsta íagi að
þegar þú ert í verslun áttu að gá
að dagsetningu á viðkvæmum
vörum. Þegar komið er heim
með matinn skal koma honum
fyrir eftir því sem réttast er talið.
Það sem á að vera í kæli fer í
kæli og það sem á að fara í frysti
fer í ífysti. Lagt er upp úr að rað-
að sé rétt í ísskápinn, það er að
segja að það sem er soðið er látið
efst í skápinn en það sem er
hrátt, eins og fiskur og kjöt, er
látið vera neðst. Þá er ekki hætta
köllum krossmengun og þá er að
nota helst skurðbretti úr plasti en
ekki tré því það eru æðar í viðn-
um og hann vill springa eða
klofha og þar sitja örverumar.“
Er ekki nóg að þvo trébrettin
vel með sápu?
„Jú, jú. Þess vegna er lögð
sérstök áhersla á það í handritinu
að brettin séu þvegin vel á undan
og eftir hverri notkun. Ef þú
værir til dæmis að búa til salat og
ætlaðir síðan að skera hráan fisk,
þá byrjar þú eðlilega á að búa til
„Soðið efst, hrátt neðar, grœnmetið
á sínum stað, “ er boðskapur nýrrar
frœðslumyndar sem Guðlaugur
Hannesson stendur fyrir.
á að drjúpi af kjöti sem er að
þiðna til dæmis á álegg eða eitt-
hvað slflct sem er fyrir neðan.“
Er þetta spurning umflutning
áörverum?
,Já, akkúrat. Sömuleiðis þeg-
ar verið er að þíða upp mat inni í
kæliskáp, þá á hann í fyrsta lagi
að vera í umbúðunum og láta
annað ílát vera undir svo þetta
fari ekki út í ísskápinn. Síðan var
verið að tala um skurðbretti, en
þar á sér stað nokkuð sem við
salatið, þværð svo brettið vel og
leggur ftskinn á, þværð það vel á
eftir og lætur það loftþoma.“
En grœnmetið, er ekki í besta
lagi að geyma það í grœnmetis-
skúffunni?
, já, það er nú það. Það er til
dæmis ekki gott að láta sellerí
eða blaðsalat vera með eplum,
perum og plómum. Eplin og per-
umar gefa frá sér lofttegund, ety-
len, sem hefur áhrif á geymslu-
þol blaðgrænmetis. Þetta er bara
náttúrulegur hlutur í
ávöxtum en þeir hafa
áhrif hver á annan."
Ætlið þið að kenna
fólki að hugsa áður en
það eldar?
„Já, það er nú ekki
vanþörf á því. Rann-
sóknarstofan héma við
þessa stofnun fær mikið
af sýnum úr mat sem
granur leikur á að haft
valdið eitran eða sýk-
ingu. Mörg af þessum
tilvikum tengjast pott-
réttum, sósum, salatsós-
um eða svoleiðis dóti.“
Verður fólk ekki hálf-
móðgað þegar þið cetlið
að kenna því að raða í
ísskáp og þvo upp?
, Júj ég geri fastlega ráð fyrir
því. Ég held aftur á móti að
stofnunin hafi þá skyldu að
dreifa sem mestri þekkingu.
Bara til samanburðar fyrir fólk
sem hefur uppþvottavél þá er
þetta akkúrat nákvæmlega það
sama sem við eram að predika.
Skolið diskana, þvoið þá síðan
upp úr heitu sápuvatni. Að því
loknu er eftirþvottur sem er
sprautun með mjög heitu vatni.
Síðan eru diskamir látnir loft-
þoma. A heimilum er oft ekki
nema einhólfa vaskur og þá er
sápan bara látin leka af leirtau-
inu, það sett upp á grind og
þurrkað strax. Þetta er ekki
nægilegur þvottur.
Við vörum síðan við því hvað
eldhústuskumar eru fljótar að
súma. Það er vegna þess að það
sitja eftir í þeim matarleifar og
gerlar og þá er frekar að nota
pappír eftir því sem hægt er. En
þessar tuskur þarf að þvo vel og
sjóða þær alltaf daglega eða svo.
Ef þarf að halda mat heitum
þarf að halda honum fyrir ofan
60 gráður. Öll matvæli eiga að
gegnumhitna við matreiðsluna
upp í 80 gráður. Þá er nauðsyn-
legt, sérstaklega með heila kjúk-
linga, að nota kjötmæla, en það
era mælar úr málmi með skífu
sem sýnir hitastig. Það á að bíða
þangað til þeir era komnir upp í
80 gráður milli bringu og læris.
Það er oft þar sem maður sér
hráa bletti."
Erum við Islendingar með
eitthvert hálfkák í þessum efn-
um?
„Maður veit það nú kannski
ekki. Þetta er að breytast aðeins
ffá því sem áður var því fólk býr
í betra húsnæði og hefur betri
eldhús og meiri áhöld. Það er
gengið hart eftir því á veitinga-
húsum að rétt sé raðað í ísskápa.
Það era meira að segja til hvatn-
ingarmiðar semera límdir utan á
kæliskápana. A þeim stendur:
Soðið efst, hrátt neðar, grænmet-
ið á sínum stað.“
Anna Har. Hamar
jWijjnr
íólcitöíuu-
þjúð jöfjltf
Einn dag birtist Marinó eðla
allt í einu í Gullfiskabúðinni.
Eða kannski kviknaði líf
hans þar meðal páfagauk-
anna og gullfiskanna? Því
enginn vildi kannast við að
hafa komið með hann í búð-
ina, ekki heldur eigendumir.
Fljótt komst sá kvittur á kreik
að Marinó hefði vaknað til
lífsins af tómri vonsku. Því
Marinó var vondur f gegn.
Samsömuð vonska. Það var
furða hversu mikil vonska
gat rúmast í jafnlítilli eðlu.
En Marinó var heldur ekkert
að reyna að vera vingjamleg
eðla eins og eðlumar í sjón-
varpsþáttunum ffá Skjald-
bökueyjum; hann var föl-
bleikur, gegnsær, slímugur
og ógeðslegur. Fólk gerði sér
ferð í Gullfiskabúðina til að
sjá þennan hrylling. Og þegar
fullorðna fólkið sá Marinó
efaðist það um tilvist hins
góða í heiminum, en bömin
fóra að gráta. Það olli hins
vegar hvimleiðum misskiln-
ingi að Marinó átti af tilviljun
alnafna sem var húsvörður í
skóla hér í bæ. Hann var líka
kallaður Marinó eðla.
Svo hvarf Marinó eðla einn
daginn, jafnskyndilega og
hann birtist. En það trúir því
enginn að hann sé dauður.
Lfldega hefur hann hold-
gervst í einhverri annarri
gullfiskabúð.
Maður nokkur kemur inn úr
kuldanum í Gullfiskabúðina í
Fischersundi. Biður um einn
páfagauk. Feitan. Alveg sama
hvemig hann er á litinn.
Skoðar úrvalið. Velur.
- „Á ég ekki að pakka honum
inn fyrir þig?“ spyr búðar-
maðurinn í Gullfiskabúðinni.
Svar: „Nei nei, það er alveg
óþarfi. Ég ætla bara að borða
hann héma.“
(úr Gullfiskabúðarsögum)
RIMSÍRAMS
Er þetta ekki hennar líf?
Stundum er kvartað yfir því
að of mikill hávaði sé í kringum
bækur, of mikið skram, of mik-
ill ys og þys út af engu, og viss-
ulega leggja útgefendur eitt og
annað á sig til að vekja athygli á
sér og sínum, jafnvel svo að
manni getur gramist, hafi maður
ekkert betra við tíma sinn að
gera en að ergja sig yfir sölu-
brellum annars fólks.
Nú rekur mann hins vegar í
rogastans: útgáfufyrirtæki hefur
kosið að vekja athygli almenn-
ings á sér og starfsemi sinni
með því að fara að lögsækja
manneskju fyrir þá sök að ein-
um af höfundum fyrirtækisins
mistókst að skrifa bók um ævi
hennar. Fyrirtækið heitir Fróði
hf. og er að sögn vel stöndugt,
fómarlambið er María Guð-
mundsdóttir fyrrum fyrirsæta
og núverandi ljósmyndari bú-
sett í París, höfundurinn sem
aldrei varð er Gullveig Sæm-
undsdóttir og við höfum verið
að lesa um þennan fáránlega
málarekstur í Morgunblaðinu
undanfarið.
Manni skilst að gerður hafi
verið samningur um bók, þær
hafi hafist handa með samtöl-
um, Gullveig hafi fengið í hend-
ur gögn frá Maríu og reynt að
vinna úr jteim. Síðan hafi risið
ágreiningur milli ritstjórans og
konunnar sem hefúr lifað þessa
ævi um það hvemig ævinni
skyldi lýst, hann hafi smám
saman dýpkað og loks orðið til
þess að María afsagði frekari
samvinnu, neitaði að láta af
hendi meiri gögn og reyndi með
öllum tiltækum ráðum að koma
í veg fyrir útgáfu bókarinnar.
Hvað tekst, en rithöfundurinn
og forlagið bregðast við með
því að höfða skaðabótamál á
hendur Maríu og lagt er svokall-
að löghald á eignir hennar hér á
Islandi — úr því að ekki tókst
að græða peninga á lífi hennar
má reyna að hafa út úr henni
íbúðina sem hún á héma á
Islandi, og um leið hegna henni
fyrir að vera svona ósamvinnu-
fús um það hvemig hennar lífi
skuli lýst. Skaðabótamálið er
ekki reist á því að María skuldi
fyrirtækinu fyrirframgreiðslu
— hana hefur hún endurgreitt
að sögn — heldur skilst manni
að um sé að ræða vinnutap
höfundarins og einnig einhvem
ímyndaðan gróða sem hefði
orðið af sölu bókarinnar.
Nú er það fjarska algengt að
höfundum mistakist að skrifa
bækur. Því veldur ýmislegt, en
flestir reyna að Ieita orsakanna
hjá sér sjálfum, láta að minnsta
Útgáfan og ritstjórinn virðast gleyma
svolitlu: Þetta er œvi Maríu Guðmunds-
dóttur, ekki þeirra. Það er hún sem á
atvikin sem hent hafa hana á lífsleiðinni,
hún á sínar stundir, ekki þau.
kosti ógert að kæra annað fólk.
Ég veit ekki hvað hefur valdið í
þetta sinnið, nema höfundinum
hefur augljóslega ekki tekist að
vinna traust viðmælanda síns,
eða halda því. Ég hef ekki hug-
mynd um hvað hefur valdið, og
satt að segja engan áhuga á því,
en bendi á að það er alltaf að
koma fyrir í mannlífinu að fólk
nái ekki saman, því semji ekki
án þess að það sé dómstólamál.
Það hlýtur hins vegar að vera
áliyggjuefni fyrir blaðamann og
viðtalsbókahöfund að ná ekki
betra sambandi við fólk en þetta
mál virðist sýna. Þáttur útgáf-
unnar er verri. Svona á forlag
ekki að vinna. Alvöruforlag
hefði sennilegast reynt að ráða
nýjan höfund að verkinu sem
hefði betur hentað eða það hefði
einfaldlega gefið þetta upp á
bátinn að sinni, gleymt þessu,
litíð á fjárútlát sem glatað fé.
Utgáfan og ritstjqrinn virðast
gleyma svolitlu: Þetta er ævi
Maríu Guðmundsdóttur, ekki
þeirra. Það er hún sem á atvikin
sem hent hafa hana á lífsleið-
inni, hún á sínar stundir, ekki
þau. Sé hún ósamvinnuþýð þeg-
ar á hólminn er komið, ósann-
gjöm, óskammfeilin eða hvað
sem þau kunna að segja sér til
málsbóta, þá skiptir það engu
máli. Við því væri ekkert að
gera, ef svo væri. Þetta er henn-
ar líf. Hún ætti að hafa eitthvað
um það að segja hvemig því er
lýst.
Lögfræðingunum er vissu-
lega trúandi til alls á þessum
tímum þegar Lögmannafélagið
slær skjaldborg um menn sem
sekta gamla konu á Akureyri
um 70.000 krónur fyrir að hafa
borgað Þjóðlífsáskrift — en það
er enginn vafi á því hvar úr-
skurður okkar hinna lendir. Út-
gáfufyrirtækinu Fróða hefur
vissulega tekist að vekja athygli
okkar á sér og sinni starfsemi.
Og sínu siðgæði.