Pressan - 27.08.1992, Blaðsíða 24

24
FIMMTUDAGUR PRESSAN 27.ÁGÚST 1992
PRESSAN
Útgefandi Blað hf.
Ritstjóri Gunnar Smári Egilsson
Fjármálastjóri Kristinn Albertsson
Auglýsingastjóri Sigríður Sigurðardóttir
Dreifingarstjóri Haukur Magnússon
Að kunna sér hóf
Þegar menn taka að sér að gæta hagsmuna almennings sem
pólitískt kjörnir fulltrúar afsala þeir sér ýmsum réttindum.
Þeir geta til dæmis ekki leyft sér að blanda saman eigin fyrir-
tækjarekstri og opinberu starfi. Þetta kann að reynast súrt í
broti fyrir suma en svona verður það að vera. Einfaldlega til
þess að almenningur missi ekki traust á fúlltrúum sínum.
í PRESSUNNI í dag er frétt um tvo stjórnmálamenn sem
ekki hafa skilið þetta. Þeir kusu að taka eigin hagsmuni fram-
yfir hagsmuni kjósenda sinna. Þó svo að ekki sé hægt að sýna
fram á að kjósendur í Hafnarfirði og Kópavogi tapi á þessum
viðskiptum segir það ekki alla söguna. Mennirnir verða að
kunnasérhóf.
Þótt vissuiega sé hægt að gleðjast yfir athafnasemi kröftugra
manna — og stundum megi jafnvel færa fyrir því rök að þeir
séu heppilegri stjórnendur en aðrir — þá dugar það ekki til.
Þegar kemur að því að greina á milli opinberra starfa og einka-
hagsmuna eiga menn að víkja. Þeir eiga að líða fýrir að þeim
hefur verið trúað fyrir opinberum störfum í almannaþágu.
Þeir eiga að dæma sjálfa sig úr leik á þeim sviðum þar sem
einhver hætta er á að hagsmunir geti skarast.
Það að þeir Jóhann G. Bergþórsson og Gunnar Birgisson
kjósa að stunda athafhamennsku sína í sínum eigin pólitíska
kartöflugarði hlýtur að vera umdeilanlegt. Sérstaklega þegar
liggur í augum uppi að þeir sitja báðum megin borðsins og
hafa fjárhagslegan ávinning af.
Þeir eru síður en svo þeir fýrstu sem þetta hafa gert og tæp-
ast þeir síðustu. Það hefur nefnilega verið lenska að horfa í
gegnum fingur sér við svona menn. Frægt er svar Steingríms
Hermannssonar þegar hann var spurður um svipað dæmi þar
sem verið var að hygla framsóknarmanni: Hann á ekki að líða
fyrir að vera framsóknarmaður, sagði forsætisráðherrann
fýrrverandi. Auðvitað átti hann að líða fýrir það.
Á sama hátt áttu þeir Jóhann og Gunnar að h'ða fýrir það að
þeir voru í pólitík þegar kom að útboðunum í kringum Al-
menningsvagna.
Þeir gátu hins vegar ekki stillt sig um að vera með. Kannski
af því þeir voru í aðstöðu til að sjá um hvað var að tefla. Má
vera að áhugi þeirra hafi vaknað þegar þeir sátu í hinum pólit-
ísku stólum, á meðan þeir blöðuðu í áætlunum sem þeim var
trúað fýrir sem slíkum. Þetta munu þeir aldrei geta borið af sér
— þeir kunnu sér einfaldlega ekki hóf.
Umræða um slíka hluti kemst því miður aldrei út úr sjálf-
heldu hins pólitíska karps þar sem menn vega hver annan í
merkingarlausri glímu. Það getur tæpast verið slíkur skormr á
ffambærilegum stjórnmálamönnum áð við þurfum að þjappa
öllu á sama stað. Menn sem gína yfir öllu eru tæpast þess um-
komnir að standa vörð um hagsmuni almennings. Sérstaklega
ekki á viðkvæmum tímum þegar stjórnvöld feta stiginn í átt til
óhjákvæmilegrar einkavæðingar.
Rítstjóm, skrifstofur og auglýsingan
Nýbýlavegi 14-16, slml 643080
Faxnúmen
Ritstjórn 64 30 89, skrifstofa 64 31 90,auglýsingar643076
Eftir lokun skiptiborós:
Ritstjóm 64 30 85,
drerfing 64 30 86, tæknideild 64 30 87.
Askríftargjald
700 kr. á mánuöi ef greitt er meö VISA/EURO/SAMKORT en 750 kr. á mánuöl annars.
PRESSAN kostar 230 krónur I lausasölu
BLAÐAMENN: Andrés Magnússon, Anna H. Hamar, Bergljót Friðriksdóttlr, Dóra
Einarsdóttir.Egill Helgason, Friörik Þór Guömundsson, Guðrún Kristjánsdóttir,
Haraldur Jónsson, Jón Öskar Hafsteinsson útlitshönnuöur, Jim Smart Ijósmyndarl,
Jónmundur Guömarsson, Karl Th. Birgisson, Slguröur Már Jónsson, Sigríöur H.
Gunnarsdóttir prófarkalesarl, Telma L Tómasson.
PENNAR: Stjómmál og vlðsklpti; Birgir Árnason, Hannes Hólmsteinn Glssurarson,
Hreinn Loftsson, Jeane Kirkpatrick, Möröur Amason, Ólafur Hannibalsson, Óli BJöm
Kárason, Ragnhildur Vlgfúsdóttir, Valgeröur Bjamadóttir, Össur Skarphéðlnsson.
Kynllf; Jóna Ingibjörg Jónsdóttlr. Listíp Gunnar Arnason myndliit, Gunnar Lárus
Hjálmarsson popp, Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntir, Lánrs Ýmir Óskarsson leiklist
Teikningan Andrés Magnússon, Ingólfur Margelrsson, Jón Óskar.
Setning og umbrot; PRESSAN Filmuvinnsla, plötugerö og prentun: ODDI
V I K A N
ÓLÁN LAUMUFARÞEGA
Ógæfusamir laumufarþegar ffá
Rúmeníu urðu svo sjóveikir að
þeir sigruðu hjarta þjóðarinnar,
sem af prinsíppástæðum er
frekar á móti því að hleypa of
mörgum útlendingum til lands-
ins. En vesalings mennimir, þeir
höfðu velkst djúpt ofan í lest yfir
bólgið Atlantshafið, svangir og
illa haldnir — gat Utlendingaeftir-
litið (sem annars vinnur gott
starf) ekki gert svosem eina und-
antekningu? Þeir mundu hvort
sem er ekki fá neitt betra en fisk-
vinnu, þessir gaurar.
HAUSTIÐ KOM SNEMMA
Venjulega er ágúst talinn til
SUmarmánaða á íslandi. En það
virðist óðum að breytast. Því í ár
kom haustið (ágúst. Að minnsta
kosti í fjölmiðlunum. Þar eru
mehn famir að tala um síðastlið-
ið vor og síðastliðið sumar, líkt
og ailt sé löngu liðin tíð sem
gerðist (vor og hefur gerst í sum-
ar. Og fer þá sumarið að vera
býsna stutt á fslandi. En kannski
er þetta ekki furða miðað við tíð-
arfarið.
ÁLÖGUM LÉTT
Einar Vilhjálmsson er búinn að
hrekjast á milli stórmóta áram
saman og alltaf hefur ógæfan elt
hann á röndum, að því er virðist
miklu fremur en aðra spjótkast-
ara. Eða hvað sagði hann ekki að
nýsettu fslandsmeti: „Loksins
vora aðstæður mér mjög hag-
stæðar, vindurinn blés úr réttri
átt en það hefur ekki gerst síð-
ustu fjögur árin.“ Um síðir náði
HVERS VEGNA
Er ekki hœgt að bera
ESS-samninginn undir
þjóðaratkvœði?
ÓLAFUR Þ. HARÐARSON, LEKTOR ISTJÓRNMÁLAFRÆÐIVIÐ Hl
Það er auðvitað hægt, ef Al-
þingi vill, þótt niðurstaðan væri
bara ráðgefandi. En sú tegund
lýðræðis sem við fslendingar höf-
um kosið okkur gefur enga sér-
staka ástæðu til þess. íslendingar
hafa valið sér óbeint fulltrúalýð-
ræði, sem felur í sér, að almenn-
ingur kýs þingmenn og þeir eiga
síðan að setja lög. Stjómarskráin
gerir ekki ráð fyrir þjóðarat-
kvæðagreiðslu nema ef Alþingi
vill setja forseta af, ef forseti synjar
samþykktu lagaframvarpi stað-
festingar eða ef Alþingi samþykkir
aðskilnað ríkis og kirkju. Breyt-
ingar á sjálfri stjómarskránni eru
ekki bomar undir þjóðaratkvæði,
heldur þarf að samþykkja þær
tvisvar með kosningum á milli.
fslendingar hafa lítt beitt þjóð-
aratkvæði, þótt það hafi farið frarn
um sambandslagasamninginn
1918 og lýðveldisstofnunina 1944.
Auk þess greiddu þeir atkvæði um
þegnskylduvinnu og áfengisbann.
Flestar vestrænar lýðræðisþjóðir
(nema Svisslendingar) hafa rétt
eins og fslendingar beitt þjóðarat-
kvæðagreiðslum mjög sparlega,
þó að fáeinar noti þær um stjóm-
arskrárbreytingar. Stundum er
þeim líka beitt ef stjómmálaflokk-
ar era klofnir í málum og eiga erf-
itt með að komast að niðurstöðu.
Hér á landi hefur hins vegar
verið lenska að heimta þjóðarat-
kvæði þegar menn eru í minni-
hluta á Alþingi. Þá er sjálfsagt að
spyrja þjóðina! Þannig var þjóðar-
atkvæði heimtað þegar íslending-
ar gengu í NATO 1949 og um
Keflavíkursamninginn 1951 — og
þá var því raunar líka haldið fram
að þessir samningar brytu í bága
við stjómarskrána. Reynslan sýnir
hins vegar að þegar minnihluta-
menn komast í meirihluta minnk-
ar áhugi þeirra á þjóðaratkvæða-
greiðslum mjög snarlega.
Það er því ekki trúðverðugt,
þegar stjórnarandstaða heimtar
þjóðaratkvæði um einstök mál. Ef
menn vilja breyta leikreglum lýð-
ræðisins — t.d. nota þjóðarat-
kvæði meira — á auðvitað að
byrja á því að breyta stjórnar-
skránni.
FJÖLMIÐLAR
Hvers vegna á löggan að segja
löggufréttir?
Það hefur alltaf verið mér undr-
unarefni hve mikið sjálfdæmi lög-
reglan hefur þegar mál er snerta
hana eru annars vegar. Undan-
tekriingarlaust era allar lögreglu-
fréttir unnar með þeim hætti að á
vissum tímum sólarhrings er
hringt „tékk“ til lögreglunnar sem
síðan lætur blaðamönnum fréttir í
té. Þetta verður eins og þegar
hringt er í loðnusjómenn og þeir
spurðir hvemig veiðist.
Enginn annar geiri þjóðfélags-
ins fær slíka meðferð — ekki einu
sinni fulltrúar hagsmunagæslunn-
ar sem þó hafa furðumikið sjálf-
dæmi í fréttum er þá varða.
Hvemig þætti mönnum til dæmis
ef hringt væri í Davíð Oddsson og
spurt hvort eitthvað hefði gerst í
ríkisstjóminni sem honum þætti
markvert? Og fréttin síðan skrifuð
eftir svari Davíðs!
Þessi afgreiðsla mála frá degi til
dags gerir einnig að verkum að
engin nálægð verður við atburð-
inn. Innbrotið, áreksturinn eða
líkamsárásin gætu eins hafa átt sér
stað í erlendri borg og hér heima.
Nú á ég ekki við að blaðamenn
eigi að liggja yfir slösuðum eða
þeim sem lenda í hremmingum í
tíma og ótíma. í því sambandi
verður að taka tillit til eðlilegra
umgengnisreglna. Það hlýtur þó
að vera nauðsynlegt að taka upp
símtólið öðra hverju og hringja í
þá sem eiga í hlut eða einhveija þá
sem hafa aðra sýn á málið en lög-
reglan. Eða það sem betra er; kíkja
á staðinn. Það era nefnilega ótrú-
lega fáar lögreglufréttir skrifaðar
af sæmilegri staðarþekkingu.
Vegna þess hve háðir blaða-
menn verða upplýsingum frá lög-
Einar semsagt að losna undan
álögunum; hinir nöpra vindar,
sem meðal annars hafa blásið á
móti spjótinu hans á tvennum
Ólympíuleikum, heimsmeistara-
mótum og ótal stórmótum,
reyndust eldci blása á unglinga-
mótinu á Laugardalsvelli á
mánudagskvöldið. Enda vora þar
engir áhorfendur.
ALLIR í EINUM KÓR
Stjómarandstaðan leggur ffam
framvarp sem gæti valdið
straumhvörfum á Alþingi, en fá-
ir taka almennilega eftir. Sam-
kvæmt því þyrftu þrír-fjórðu-
hlutar þingmanna að vera sam-
þykkir stórvægilegum málum
sem varða fullveldi landsins, líkt
og til dæmis samningurinn um
Evrópska efnahagssvæðið. Og
ekki þyrfti nema þriðjung þing-
manna til að knýja fram þjóðarat-
kvæðagreiðslu? Hvers vegna ekki
að stefna bara að því að allt sé
samþykkt einum rómi?
Hér á landi hefur
hins vegar verið
lenska að heimta
þjóðaratkvœði
þegar menn eru í
minnihluta á
Alþingi. Þá er
sjálfsagt að spyrja
þjóðina!
reglunni verður oft skekkja í hlut-
leysi fréttamannsins. Hann hefur
tilhneigingu til að draga taum lög-
reglunnar og túlka sjónarmið
hennar. Fer að taka hlutina sem
gefna bara af því þeir standa í lög-
regluskýrslum eða koma úr
munni lögregluþjóns. Það hefur
þær afleiðingar að þessi mál fjar-
lægjast það sem kalla mætti al-
mannahagsmuni og verða meira
og minna sérviskulegir pistlar,
unnir í vinarsamvinnu frásagnar-
glaðrar löggu og ritglaðs blaða-
manns.___________
Slgurður Mr Jonuon