Pressan - 24.09.1992, Qupperneq 28

28
FIMMTUDAGUR PRESSAN 24. SEPTEMBER 1992
PRESSAH/JIM SMART
Hlín Agnarsdóttir leikstjóri
kemur móð og másandi innúr
dyrunum. Hún hefur hlaupið
milli bæjarhluta. Hún hleypur
þrisvar í viku, æfir Hræðilega
hamingju hjá Alþýðuleikhúsinu,
er með námskeið í Kramhúsinu
sem heitir Leyndir draumar og
ætlar að opna nýtt leikhús í bæn-
um. Þegar ég spyr hana alvarlegra
spurninga endar hún skellihlæj-
andi einhverstaðar úti í móa.
SPINNIÐ FERÐALAG EÐA
SPINNIÐ SEKTARKENND
Afhverju heitir það Leyndir
draumar?
„Það er leyndi draumurinn um
að leika á sviði. Námskeiðið er fýr-
ir fólk sem elur þann draum í
brjósti en hefúr ekki þorað að láta
hann rætast. Við byrjum strax að
vinna með texta, Mávinn eftir
Tjekov. Það hefur of Iítið verið
gert afþví á leiklistarnámskeiðum
að kynna texta og áherslan hefur
verið meiri á líkamlega tjáningu,
spuna og aðra tækni þar sem
reynir á ímyndunarafl og sköpun-
argáfu. Ef fólk á að fá eitthvað út
úr spuna þarf það að vera vel und-
irbúið. Markmið, aðstæður og
persónur þurfa að vera skýr. En
með leikritinu er ég komin með
aðstæður og persónur og þá má
kanna með spuna ýmislegt um
þessar persónur. Mig langar til að
leikritið verði þannig uppspretta,
brunnur. Oft er fólki bara hent út
á gólf og sagt: Spinnið ferðalag eða
spinnið sektarkennd. Spuni er
flókin tækni og mikið af honum
verður yfirborðslegt — sama
hvort leikarar eða amatörar eiga í
hlut — þegar fólki er hent svona
útá gólf. Spuni er erfiðari en fólk
vill vera láta. Mávurinn er eitt af
uppáhaldsleikritunum mínum og
mér finnst aðalþema þess vera
„hvað er að vera listamaður?“.“
Er það eitthvert mál að vera
listamaður?
„f Mávinum kristallast spurn-
ingar um listina, frægð og hégóma
og kynslóðaátök. Hver kynslóð á
eifitt með að láta af hendi þau ítök
sem hún hefur áunnið sér. Per-
sónur í Mávinum eru miklar
manneskjur að því leyti að þær
eru fullar af mannlegum breysk-
leika; þær rífast, hata, elska og eru
hégómlegar. Þarna eru aðalper-
sónur fræg leikkona og tveir rit-
höfundar, annar frægur og full-
orðinn en hinn ungur og óreynd-
ur. Og maður fer að velta fyrir sér
hvað er sannur listamaður og að
það að vera listamaður er ekkert
dularfúllt. Það er oft eitthvað ann-
að sem er drifkraftur listamanna
en að skapa ódauðleg listaverk,
einsog frami og, ekki síst, viður-
kenning í hópi annarra lista-
manna. Heimur listarinnar er
flókinn. Ef það er leyndur draum-
ur að standa uppi á sviði og syngja
fölnar sá draumur pínulítið þegar
þú þarft að fara að læra að syngja.
Söngnám er vinna og þú ferð ekki
á námskeið til að verða listamað-
TÁRIN FRJÓSA A ÍSLANDI
Ég er ósammála því að það sé
ekkert dularfullt við listina.
„Ég efast ekki um að það eru til
listamenn sem skapa af dularfull-
um krafti og svo eru sumir sem
skreyta sig með þessari mystík. En
mér finnst það einkenni góðra
leikskálda að maður veit ekki hve-
nær persónurnar ljúga eða segja
satt og þær vita það ekki einusinni
sjálfar. Það er spennandi. Þannig
er það líka í leikritinu Hræðilegri
hamingju eftir Lars Norén sem ég
er að æfa núna hjá Alþýðuleikhús-
inu. Við erum síljúgandi. Við
virðumst ekki komast af öðruvísi.
Við ljúgum að okkur hvað snertir
tilfinningar okkar og þarfir, því
við viljum bera okkur svo vel.
Annars væru allir grátandi. f Suð-
ur-Evrópu er þetta öðruvísi. Ég
man eftir í Grikklandi, þegar ég
var að versla í stórmarkaði, að ein
kassadaman var hágrátandi því
hún og kærastinn höfðu misst
íbúðina og hún grét og barmaði
sér við alla viðskiptavinina og allir
fóru að klappa henni á bakið. En
það er svo erfitt að gráta á íslandi
því tárin geta ffosið eða það sem
er hættulegra er: Augun geta ffos-
ið saman.“
Svo best er að bera harm sinn í
poka á bakinu?
„Við ljúgum ekki bara, við
þegjum líka, segjum ekki. Þá verð-
um við rosalega dularfull. í
Hræðilegri hamingju er fólk að
segja allan fjandann hvert við
annað en það er á kafi í neyslu.
Fólk segir ekkert fýrren það er bú-
ið að fá sér í glas. Og man svo ekk-
ert útaf blakkátinu. Svo segir
maður daginn eftir, heyrðu þú
varst að segja mér frá því í gær
að... Þá stífnar fólk upp og sta-
mar. f drykkjunni hoppa leyndu
draumarnir uppúr glösunum. Við
verðum svo innhverf nema þegar
við drekkum. Ég hef upplifað það
með alka sem verða edrú að þeir
eru einsog ljósmynd sem fram-
kallast. Og ef maður segir klikkaða
hluti bláedrú heldur fólk að mað-
ur sé að hrökkva uppaf standin-
um. Ég hef oft lent í því.“
SANNLEIKSSÝK3N JAFN-
HÆTTULEG OG LYGIN
Ert þú svona klikkuð? Eða
heiðarleg?
„Nei, allsekki. Ég á bara svo erf-
itt með að ljúga. En maður verður
að passa sig á sannleikssýkinni. Ég
er hrædd við þá sálfræði að fólk
eigi alltaf að segja sannleikann
hvert um annað, botnlaust. Ég
held það sé miklu betra að fara út
að hlaupa. Hlaupa úr sér sann-
leiksáráttuna. Það er heilt búnt
sem fer af manni. Svo fer mikil
orka í að tala um þjóðfélagið í
staðinn fyrir að gera eitthvað í
því.“
Byltingu kannski?
„Mér finnst skemmtilegra þeg-
ar eitthvað mikið er að. Einsog
þegar maður er búinn að ganga á
milli lækna og fær aldrei lausn.
Þótt maður sé þjakaður og þjáður
er fyndnara að sjá öll þau lyf og
ráð og leiðir sem læknarnir hafa
gefið og ekkert hefur dugað. Mikl-
ir erfiðleikar eru kómískir. Þessi
kómísku kvein. Tjekov er alltaf
leikinn alvarlega en hann skrifaði
Mávinn t.d. sem kómedíu. Ég held
hann hafi hugsað það þannig að
áhorfendur ættu að hafa gaman af
því að sjá hvað fólk getur flækt sig.
Einsog Ljósvíkingurinn sagði:
„Mikið væri lífið einfalt efþví væri
lifað rétt.“ — Ef maður gæti ekki
séð það fyndna við erfiðleikana
yrði lífið óbærilegt."
Ertu að vestan?
„Já, reyndar. Móðurættin er að
hluta úr Aðalvík á Hornströnd-
um. Ég veit ekki hvort ég hef vest-
firskan húmor. Mér skilst að hann
sé sérstakur og þessi óblíðu nátt-
úruöfl og hrikalegt landslagið hafa
átt þátt í að búa til vestfirska húm-
orinn. En húmor er náðargáfa
sem vert er að þroska.“
ÞAÐ VANTAR S VONA LEIK-
HÚS
Er það satt að þú sért að opna
nýtt leikhús hér í bce?
„Það er leyndarmál ennþá. En
það er verið að breyta Hafnarhús-
inu í Tryggvagötu og safna tiilög-
um um framtíðarlíf í miðbænum.
Hræðileg hamingja verður sýnd
uppá lofti þar og þegar ég fór að
æfa fæddust tvær hugmyndir. I
fyrsta lagi að nýta húsnæðið fýrir
leikhús og menningarstarfsemi;
óperu, dans, kvikmyndaklúbba og
fyrirlestra. f öðru lagi að safna
peningum og búa til kaffi- og
söngleikhús sem væri rekið í
tengslum við Gallerí Knúts Bruun.
Það á að heita KAFFI Á. SÍMON-
AR og ætlunin að söngvarar og
leikarar geti troðið upp með
smærri verkefni. Það vantar svona
leikhús. Þarna yrði kaffihús á dag-
inn og vínveitingar á kvöldin. All-
skyns stuttar uppákomur; örverk,
einleikir og söngur. Leikhúsið hér
er þungt í vöfum, þú droppar ekki
inn í leikhús. Þarna geturðu
droppað inn. Einn af mínum
leyndustu draumum er í burðar-
liðnum. Þetta er mikið fyrirtæki
og ég gæti þetta aldrei nema vegna
þess að ég hef góða stuðnings-
menn á bakvið mig. Við stefhum
að því að opna í nóvember og
frumsýna þá leikþáttinn: Eitthvað
ósagt eftir Tennessee Willams.
Hann gerist einfaldlega við borð
og er magnað verk um samband
tveggja kvenna. Svo verður lögð
áhersla á góðan og klassískan
söng. Mikið af söngvurum er að
koma heim frá námi, en ég vil
ekki bara fá þetta unga fólk heldur
líka gömlu söngvarana okkar.“
Afhverju heitir það Kafft Á.
Símonar?
Kaffisöngleikhúsið heitir í
minningu Guðrúnar Á. Símonar,
þessarar ágætu söngkonu sem
elskaði ketti og var einn af okkar
bestu listamönnum á sinni tíð en
endaði líf sitt í sárustu fátækt og
mér finnst það umhugsunárefni
hvernig við hlúum að listamönn-
um okkar, sem gefa þjóð sinni svo
mikið. En kona og köttur; það
verður aðalsmerki söngleikhúss-
ins.“
YFIRGEFIN BÖRN SEM
KVEINA OG VEINA OG
DREKKAVÍN
Nýja leikhúsið? Er það hug-
sjón?
„Ef það er hugsjón að skapa sér
atvinnu og hafa gaman þá er það
hugsjón.“
En hvað er svona hrœðilegt við
þessa hamingju?
„Fólkinu í leikritinu finnst
hræðileg hamingja betri en engin
hamingja. Það er reynsla þess af
hamingjunni. Þetta er partí í
sjúskaðri íbúð, par býður öðru
pari heim. Þá byrjar lítil helgiat-
höfh sem felst í því að þau afhjúpa
sig og sálarlíf sitt, gera upp málin,
gamlir bömmerar eru grafiiir upp,
þau lemja og strjúka blíðlega til
skiptis. Mér finnst leikritið vera
saga parasambanda á íslandi síð-
ustu tíu árin. Það lýsir vanmætti
til að takast á við ást og sambúð.
Allar þessar persónur hafa verið
óvelkomin börn og yfirgefna
bamið í þeim kveinar og veinar."
HVAÐ ER EÐLILEGT í KYN-
LÍFI?
Hverjar eru þínar hugmyndir
um hamingjuna?
„Við gerum svo miklar vænt-
ingar til hamingjunnar en mínar
hugmyndir um hamingjuna eru
kannski ekki stórar. Þær sem ég
held á lofti núna eru að komast í
gegnum daginn og fá eina heita
máltíð á dag. Ég held það sé voða
mikil hamingja. En til að það sé
hægt þarf eiginlega þjóðfélagsbylt-
ingu. Hefurðu lesið um öll lykla-
börnin og pokabörnin? Mörgum
finnst óþarfi að opna einkalífið
uppá gátt einsog Lars Norén gerir
en hann lætur grímurnar falla,
hann berst við tabúin og það er
auðvitað óþægilegt. Hann flettir
ofan af kynlífi fólks, kynórum og
veltir því upp hvað sé eðlilegt. Og
hann er einsog Tjekov, spyr: Hve-
nær er manneskjan að ljúga og
hvenær að segja satt?“
ÉG GLEYMIMÉR VIÐ AÐ
HORFAÁFÓLK
Hvað hefur mótað þig setn
leikstjóra?
„Tækifærin eru svo fá sem
maður fær til að vinna af viti í leik-
húsi að það er á mörkunum að ég
kalli mig leikstjóra. Ég er hrein-
skilin með það. Erlendar sýningar
hafa mótað mig en sú sýning sem
hafði mest áhrif á mig var
Strompleikur í Ieikstjórn Maríu
Kristjánsdóttur árið 1971. Það var
líka styrkur að finna að það var
kona á bak við þetta. En sú sýning
henti mér út í iðu. Öll reynsla hef-
ur mótað mig, að umgangast alls-
konar fólk og ég held það sé gott
að ég lokaðist ekki inní leikhúsinu
of snemma, ég hef unnið ólík störf
og ég sæki kraft og hugmyndir í
tónlist og myndlist. Það er hættu-
legast þegar listamenn lokast í fag-
inu og vita ekkert um aðrar Iist-
greinar. Og að fara í skóla og svo
beint á sviðið má líkja við að fara
beint úr foreldrahúsum í hjóna-
band ánþess að skoða heiminn
fýrst. En mér finnst leikhús vera
tónlist og hreyfing og sálfræðin
heillar mig mest. Mér finnst fólk
alveg rosalega skemmtilegt. Ég get
gleymt mér við að horfa á fólk.“
ElisabetJökulsdóttir